Krokodil Dergisinde Türk Devlet Adamları ile İlgili Karikatürlerin Görsel Retorik Analizi: 1922-1924

Yıl 2023, Sayı: 104, 123 - 151, 30.01.2023

Erkam Temir

https://doi.org/10.12995/bilig.10405

Öz

Bu çalışmada Mustafa Kemal Paşa, Sultan Vahdeddin ve Abdülmecid Efendi’nin Ağustos 1922-Nisan 1924 tarihleri arasında yayımlanmış Sovyet karikatürlerine nasıl yansıdığı SSCB’nin en eski ve ünlü siyasi mizah dergisi olan Krokodil dergisi örneğinde analiz edilmiştir. Makalede ilkin SSCB’de karikatürün propaganda amacıyla kullanımına değinilmiş ve Krokodil dergisi ile ilgili kronolojik bilgi sunulmuştur. SSCB’nin dönemin Türk-Sovyet ilişkilerindeki olumlu havaya uygun bir şekilde Ankara Hükümeti’nin destekçisi olması nedeniyle, ilgili karikatürlerde Mustafa Kemal Paşa’nın olumlu, Sultan Vahdeddin ve Abdülmecid Efendi’nin ise olumsuz temsil edildiği varsayılmıştır. Belirtilen zaman aralığında yayımlanmış karikatürler taranmış ve tespit edilen karikatürler görsel retorik analizi ile analiz edilerek varsayım sınanmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda Krokodil dergisinde 1922-1924 yılları arasında yayımlanmış karikatürlerde Mustafa Kemal Paşa’nın olumlu, Sultan Vahdeddin ve Abdülmecid Efendi’nin ise olumsuz bir şekilde temsil edildiği doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

SSCB, Krokodil dergisi, karikatür, Mustafa Kemal, Vahdeddin, Abdülmecid, görsel retorik analizi, USSR, Krokodil magazine, cartoon, Abdulmejid, visual rhetorical analysis

Visual Rhetorical Analysis of Cartoons about Turkish Statesmen in Magazine Krokodil: 1922-1924

Öz

This study analyzes how Mustafa Kemal Pasha, Mehmed VI Vahideddin, and Abdulmejid II were portrayed in the Soviet cartoons published between August 1922 and April 1924 in the magazine Krokodil, the oldest and most famous political humor magazine of the USSR. The article begins by outlining how the Soviets used cartoons for propaganda, as well as providing chronological information about the magazine Krokodil. Since the Soviets supported the government in Ankara due to the favorable atmosphere in Turkish-Soviet relations at that time, it was assumed that the cartoons published during this period portrayed Mustafa Kemal Pasha positively and Mehmed VI Vahideddin and Abdulmejid II negatively. The published cartoons in the abovementioned period were scanned, the cartoons that were found were subjected to visual rhetoric analysis, and the hypothesis was put to the test. In accordance with the findings, it was found that in the cartoons published in Krokodil magazine between 1922 and 1924, Mustafa Kemal Pasha was portrayed positively, while Mehmed VI Vahideddin and Abdulmejid II were portrayed negatively.

Anahtar Kelimeler

USSR, Krokodil magazine, cartoon, Mustafa Kemal, Abdulmejid, visual rhetorical analysis

Kaynakça

• Alaniz, José. Komiks: Comic Art in Russia. University Press of Mississippi, 2011.
• Aydın, Ayşe. “Hıristiyan Dinindeki Martir-Aziz ve Rölik Kültünün Kılıkya-Isaurya Bölgesi Hıristiyanlığına Yansımaları.” Olba, no. 17, 2009, ss. 53-82.
• Barghoor, Frederic K C. Soviet Foreign Propaganda. New Jersey Princeton University Press, 1964.
• Barthes, Roland. Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat, Yapı Kredi, 1993.
• Bell, Philip MH. “Government Strategies on Influencing Public Opinion: Assessment, Censorship, Propaganda.” Mélanges de l’école française de Rome, vol. 108, no. 1, 1996, pp. 65-71.
• Brummett, Barry. Rhetorical Dimensions of Popular Culture. University of Alabama Press, 1991.
• Burke, Kenneth. Language as Symbolic Action: Essays on Life, Literature, and Method. University of California Press, 1966.
• Čeremnyh, Mihail Mihajlovič. “Zrja Podojnik Kupil.” Krokodil, vol. 21, no. 51, 1923.
• Demm, Eberhard (1993). “Propaganda and Caricature in the First World War.” Journal of Contemporary History, vol. 28, no. 1, 1993, pp. 163-192.
• Domenach, Jean Marie. Politika ve Propaganda. Çev. Tahsin Yücel, Varlık Yayınları, 1995.
• Domenach, Jean-Marie. “Leninist Propaganda.” Public Opinion Quarterly, vol. 15, no. 2, 1951, pp. 265-273.
• Efimov, Boris. Desjatʹ Desjatiletij: O Tom, Čto Videl. Perežil, Zapomnil. Vagrius, 2000.
• Efimov, Boris Efimova. “Papa i Syn.” Krokodil, vol. 9, no. 21, 1922.
• Ellison, Grace. An Englishwoman in Angora. Cambridge University Press, 2014.
• Etty, John. Graphic Satire in the Soviet Union: Krokodil’s Political Cartoon. University Press of Mississippi, 2018.
• Ganf, Julij Abramovič. “Čʹja Agitacija Zažigatelʹnej.” Krokodil, vol. 12, no. 122, 1925.
• Gračëv, Sergej. Satiričeskij «Krokodil»: Šutki, Kotorye Aktualʹny i Segodnja Argumenty i Fakty. Argumenty i Fakty, 17 Aralık 2020, https://aif.ru/culture/book/satiricheskiy_krokodil_shutki_kotorye_aktualny_i_segodnya.
• Ilʹičev, Ryklin Malenkov. Postanovlenie Orgbjuro CK VKP(b) o Žurnale “Krokodil.” Stalinism, 15 Aralık 2020, http://stalinism.ru/kultura-iiskusstvo/postanovlenie-orgbyuro-tsk-vkp-b-o-zhurnale-krokodil.html.
• Kijanskaja, Oksana Ivanovna, i David Markovič Felʹdman. “K istorii sovetskoj satiričeskoj pečati 1930-h godov: žurnal «Krokodil».” Vestnik RGGU. Serija: Literaturovedenie. Jazykoznanie. Kulʹturologija, vol. 12, no. 134, 2014, pp. 71-85.
• Lasswell, Harold D. “The Theory of Political Propaganda.” American Political Science Review, vol. 21, no. 3, 1927, pp. 627-631.
• Lenin, Vladimir Ilʹič. “O Prave Nacij Na Samoopredelenie.” O Gosudarstve i Prave 1, 1914.
• Lynch, Bohun. А History of Caricature. Faber & Gwyer, 1926.
• Maljutin, Ivan Andreevič. “Nevolʹnyj Paločnik.” Krokodil, vol. 18, no. 30, 1922.
• Maljutin, Ivan Andreevič. “Nacionalʹnoe Samoopredelenie.” Krokodil, vol. 8, no. 38, 1923.
• McKenna, Kevin J. All the Views Fit to Print: Changing Images of the U.S. in Pravda Political Cartoons, 1917–1991. Peter Lang, 2001.
• Melʹnikov, Dmitrij Ivanovič. ____________, Krokodil, vol. 15, no. 27, 1922.
• Meyer, Michel. Retorik. Çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi Yayınları, 2009.
• Moor, Dmitrij. “Moŝʹ i Moŝi.” Krokodil, vol. 14, no. 26, 1922.
• Moor, Dmitrij. “Na Bližnem Vostoke Veter Krepčaet.” Krokodil, vol. 7, no. 19, 1922.
• Norris, Stephen M. “The Sharp Weapon of Soviet Laughter: Boris Efimov and Visual Humor.” Russian Literature, vol. 74, no. 1-2, 2013, pp. 31-62.
• Popova, Ž. G. “Žurnal Krokodil 1920-1930-h gg.: Informacıonnyj Potencial iMetody Količestvennoj Obrabotki Kontenta.” Informacionnyj Bjulletenʹ Associacii Istorija i Kompʹjuter, vol. 36, 2010, pp. 115-116.
• Prohorov, Aleksandr Mihajlovič. Bolʹšaja Sovetskaja Ènciklopedija/gl, T 13 (3-e izd), Sov. Ènciklopedija, 1973, ss. 473.
• Ross, Stephanie. “Caricature.” The Monist, vol.58, no. 2, 1974, pp. 285-293.
• Said, Edward W. Kış Ruhu. Çev. Tuncay Birkan, Metis Yayınları, 2006.
• Šeremnih, Mihail Mihajlovič. “Lozannskie Igroki.” Krokodil, vol. 18, no. 30, 1922.
• Šestopalov, Nikolaj Ivanovič. Jabloko ot Jabloni ne Daleko Padaet.” Krokodil, vol. 7, no. 87, 1924.
• Smith, Ken L. Et al. Eds. Handbook of visual Communication: Theory, Methods, and Media. Routledge, 2005.
• Stalinism. Postanovlenie Sekretariata CK VKP(b) O Nedostatkah Žurnala “Krokodil” i Merah Ego Ulučšenija, 20 Aralık 2020, https://stalinism.ru/kultura-i-iskusstvo/postanovlenie-sekretariata-tsk-vkp-b-o-nedostatkakhzhurnala-krokodil-i-merakh-ego-uluchsheniya.html.
• Starks, Tricia. The Body Soviet: Propaganda, Hygiene, and the Revolutionary State. University of Wisconsin Pres, 2009.
• Streicher, Lawrence H. “On a Theory of Political Caricature.” Comparative Studies in Society and History, vol. 9, no. 4, 1967, pp. 427-445.
• Tellal, Erel. “Sovyetlerle İlişkiler.” Türk Dış Politikası Cilt I, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, 2009, ss. 155-177.
• Temir, Erkam. Siyasal İletişimde Retorik: Aleksey Navalniy Örneği. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi, 2019.
• Temir, Erkam, ve Bünyamin Ayhan. “Rus Medyasının Sahiplik Yapısı.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı, 2019, ss. 63-74.