Birinci Dünya Savaşında Kazakların Türkiye’ye Mali Destekleri

Yıl 2024, Sayı: 110, 1 - 20, 30.07.2024

Nurzhigit Abdukadyrov Bayan Assanova Aigerim Akynova

https://doi.org/10.12995/bilig.11001

Öz

Birinci Dünya Savaşı, insanlık tarihinde birçok halkın ve ulusun, imparatorluğun ve devletin kaderini önemli ölçüde etkilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu, büyük savaşın ana katılımcılarından biriydi ve İtilaf Devletlerine karşı birçok cephede savaştı. Savaş sırasında Türkiye tarafından çeşitli siyasi, askerî faaliyetler ile casusluk ve istihbarat faaliyetleri yürütüldü. Osmanlı Devleti, Doğu’nun Müslüman halklarını İtilaf Devletlerine karşı cihat başlatmaya teşvik etti. Aynı zamanda Rus İmparatorluğu’nun bünyesinde olan Türkistan’daki Türk-Müslüman halklar arasında Pan-İslamizm ideolojisi çerçevesinde onların da savaşa destek olması için örgütlü hareketler yapılmıştır. Buna karşılık Türkistan’ın Türk-Müslüman halkları Türklere farklı destekler verdiler. Bunlardan biri de Kazakların Türklerinin mali desteğiydi. Bu çalışmada, savaş sırasında Kazakların Türklere yaptığı mali yardımlar incelenmektedir. Kazaklar arasında Türklere sağlanan mali desteğin nedenleri, gelişimi ve sonuçları hakkında tarihsel bir analiz yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, Türkistan, Pan-İslamism, Kazaklar, maddi yardım

Teşekkür

We would like to thank the Head of the State Archive of the Republic of Kazakhstan for his assistance in the use of archival materials related to the research topic.

Financial Support of the Kazakhs to Türkiye in the First World War

Öz

The First World War significantly influenced the destinies of numerous peoples, nations, empires, and states throughout human history. The Ottoman Empire emerged as a major participant in this global conflict, engaging on multiple fronts against the Entente States. During the war, Türkiye conducted various political, military, intelligence, and espionage activities. Among these, the Ottoman Empire incited Muslim populations in the East to join in a religious war against the Entente States. Notably, religious and propaganda efforts were undertaken in Turkestan as part of the Pan-Islamist ideology among the Turkic-Muslim peoples under Russian rule. Conversely, the Turkic-Muslim peoples of Turkestan provided various forms of support to the Turks, including financial assistance from the Kazakhs. This study aims to examine the financial aid extended by the Kazakhs to the Turks during the war, conducting a historical analysis of the reasons, development, and outcomes of this support. The analysis delves into the motivations behind Kazakh financial aid to the Turks, its evolution over time, and its impact on the war effort. By exploring these aspects, we gain insights into the complex dynamics of support networks during the First World War.

Anahtar Kelimeler

The First World War, The Ottoman State, Turkestan, Pan-Islamism, The Kazakhs, Financial support

Etik Beyan

There is no conflict of interest with any institution or person within the scope of this study. There is no conflict of interest between the authors.

Teşekkür

We would like to thank the Head of the State Archive of the Republic of Kazakhstan for his assistance in the use of archival materials related to the research topic.

Kaynakça

• Archive Resources Archive of the President of the Republic of Kazakhstan (AP RK) APRK 811-fund., 20-list., 686-file.
• Central State Archive of the Republic of Kazakhstan (CSA RK) CSA RK. 25-fund., 1-list., 372-file, CSA RK. 25-fund., 1-list., 378-file. CSA RK. 25-fund., 1-list., 388-file. CSA RK. 44-fund., 1-list., 19742-file. CSA RK. 44-fund., 1-list., 4764-file. CSA RK. 145-fund., 1-list., 884-file. CSA RK. 146-fund., 1-list., 2-file. CSA RK. 726-fund., 1-list., 8-file.
• Qazaq gazeti. [The Kazakh newspaper] Qazaq gazetı. №109. 1915, 5 March. Qazaq gazetı. №112. 1915, 15 March. Qazaq gazetı. №119. 1915, 15 April. Qazaq gazetı. №130. 1915, 28 May. Qazaq gazetı. №135. 1915, 14 June.
• Other Resources Abdukadyrov, N.M., and Zh.I. Muldahmetova. “Osman imperiyasynyn Orta Aziyadagy sayasatynyn ruhani-ideologiyalyk bagyttary (XX g. basy).” Bulletin of history, vol. 1, no. 104, 2022, pp. 160-170.
• Alpargu, Mehmet, Serkan Yazıcı, and Fikrettin Yavuz. “Arduous Journey to Hedjaz: Turkestani Pilgrims, The Caliph and Istanbul (16th-20th Centuries).” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, vol. 54, no. 1, 2014, pp. 401-416.
• Andican, Ahat A. Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi. Emre Yayınları, 2005.
• Avşar, Abdülhamit. “Türkiye Kamuoyunda ‘Dış Türkler’ Algısına Bir Katkı: Birinci Dünya Savaşına Kadar Türkistan Türkleri ile Türkiye Türklerinin İlişkileri ve Savaşta Türkistanlıların Desteği.” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, vol. 12, no. 16, 2014, pp. 157-179.
• Bazarbaev, K.K., T.K. Mekebaev, and Zh.Zh. Kumganbayev. “Kenestik bilikke deiıngı Türkia men Türkistannyn saiasi bailanystary.” KazNU Bulletin, History series, vol. 4, no. 83, 2016, pp. 116-121.
• Devlet, Nadir. Rusya Türklerinin Millî Mücâdele Tarihi: 1905-1917. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
• Kara, Abdulvahap, “Türkistan Türklerinin Kurtuluş Savaşı’na ve Cumhuriyete Katkıları.” MSÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, no. 3, 2000, pp. 71-82.
• Kokebayeva Gulzhaukhar. “The Place of Turkestan in the Foreign Political Strategy of Germany in the First Half of the 20th Century.” bilig, no. 76, 2016, pp. 117-137.
• Kongyratbayev, Ordaly, Saulebek Rustemov, Bakytzhan Zhursunbayev, and Seiilkhan Tokbolat. “19. Yüzyılın Sonu ve 20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Kazak İlişkilerinin Seyri ve Rusya’nın Karşı Tedbirleri.” bilig, no. 100, 2022, ss. 59-75.
• Kurnaz, Cemal. Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Kültür Bakanlığı, 1997.
• Landau, Jacob M. Pan-Turkism in Turkey: A Study of Irredentism. C. Hurst, 1981.
• Ojaiūly, Yqylas. “Mağjan enbekterindegi türikshildik ideia.” Qazaqstan tarihy, no. 2, 2022, pp. 1-5.
• Rüstemov, S.K. “Qazaq-türik bailanystary tarihynan (XIX gasyrdyn sony – XX gasyrdyn bas kezi).” Otan tarihy, no. 2, 2011, pp. 44-54.
• Sarınay, Yusuf. “Türkistanlı Hacıların Ziyaret Merkezi Olarak İstanbul." bilig, no. 88, 2019, ss. 1-18.
• Sarıtaş, İbrahim. “Alman İmparatorluğu’nun Türk Dünyasına Yönelik Propaganda Faaliyetleri: Arkeolog Max Freiherr Von Oppenheim ve Doğu Haber Ajansı.” bilig, no. 91, 2019, ss. 113-135.
• Shoqai, M. Tandamaly. – T.1. Kainar, 1998.
• Subhanberdina, Ü., and S. Dawitov. “Ayqap.” Qazaq Enciklopediyasi, Almatı, 1995.
• Tursun, Khazretali, Isin Amantai, and Vahdet Tarakçi. “Qazaq-türik mädeni bailanystaryndagy Shakarim Qudaiberdıuly.” Journal of History, vol. 2, no. 85, 2017, pp. 56-65.
• Yalçınkaya, Alaeddin. Sömürgecilik-Panislamizm Işığında Türkistan, 1856’dan Günümüze. Timaş Yayınları, 1997.
• Yeşilot, Okan, and Yüksel Çelik. İstanbul’daki Türkistan Tekkeleri: Ata Yurt ile Ana Yurt Arasındaki Manevi Köprüler. Türçek, 2017.