Edebiyatta Tersinme/Üslûbu’t-Tehekküm Sanatının Arap Dili ve Edebiyatında Bazı Örnekleri

Yıl 2016, Cilt: 2016 Sayı: 1, 9 - 26, 24.03.2016

Kadir Kınar

Öz

Yunanca kandır- fiilinden türeyen εἰρωνεία (eirōneía) ironi/Tersinme, kelime olarak “söylenilenin tersini kasdetmek” ya da “bilip de bilmezlikten gelmek”tir. İroni için bir şeyi söyleyip tam tersini kastetmek olarak çok genel bir tanım yapmak mümkündür. En geniş anlamıyla ironi bir belagat üslubu, edebi bir tekniktir. Yüzeyde belli bir anlam ifade eden ama hakikatte tam tersi bir anlamı kasteden bir anlatımdır. İroni, sözel, dramatik ve durumsal gibi kategorilere ayrılabilir. Sözel, dramatik ve durumsal ironi genellikle asıl kastedileni vurgulamak için kullanılır. 

İroninin sözlü ironi, durum ironisi, dramatik ironi, kritik ironi, komik ironi, trajik ironi, nihilist ironi, paradoksal ironi, nazik ironi, kişisel olmayan ironi ve kozmik ironi birçok türü vardır. Biz bu makalede Kur’an’da ve Arap şiirinde bulunan bazı sözlü ironi/tersinme türlerini inceleyeceğiz. Bu makale Kur’an’da ve Arap şiirinde bulunan bazı sözlü ironilerin semantik ve pragmatik imalarını açıklamayı amaçlamaktadır. 

Bu makale semantik ve pragmatik perspektiflerden bakarak bazı ironik ifadeli ayetlerin ve şiirlerin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla incelenmek üzere birkaç Kur’an ayeti ve bazı Arap şiiri parçaları seçilmiştir. Makalede Kur’an’dan ve Arap şiirinden bazı sözlü ironi ifadeleri çağdaş semantik ve pragmatik sahalarının uzmanları tarafından ortaya konan temel sözlü ironi modelleri açısından incelenerek açıklanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Ayetler, İroni, Alaysama, Şiir

Kaynakça

• ABAY, Ahmet, Kur’an’da İronik Anlatımın Bir Örneği: Tebbet Suresi, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 2012.