Abbâsi Şehirciliğinin Bağdat Dışındaki Tezahürleri: Irak Bölgesi

Yıl 2016, Cilt: 2016 Sayı: 1, 97 - 138, 31.03.2016

Kadir Kan

Öz

Abbâsîler dönemi (132/750-656/1258), İslam şehirciliğinin en önemli ve verimli aşamalarından birini teşkil eder. İslam şehirciliği için olgunluk devri olarak ifade edilebilecek bu dönemde Müslüman coğrafyadaki şehirleşme potansiyeli iyice açığa çıkar ve çok sayıda şehir kurulur. Özellikle Abbâsîlerin ilk asrında (132/750-232/847) kurulan şehirler, hem sayı hem de nitelik bakımından İslam tarihinin diğer devirlerine göre üstünlük arz ederler. Güvenli başşehir arayışıyla başlayan ve her halifenin kendi adıyla anılacak şehirler kurma isteklerinin etkisiyle gelişen şehirleşme faaliyeti, İslam medeniyet tarihinde etki bırakan çok sayıda şehrin ortaya çıkışını netice verir. Kuruluşu kadim dönemlere uzanan şehirler de bu süreçte yeniden canlanır ve eski parlak günlerine kavuşurlar.

Abbâsîler devrinde ülkenin doğusundan batısına bütün bölgelerinde inkişaf eden şehircilik faaliyetinin en yoğun olduğu yer, devletin idari merkezi durumunda olan Irak’tır. Bu çerçevede Abbâsîlerde şehircilik denilince ilk akla gelen kent Bağdat olsa da, Mezopotamya bölgesinde Bağdat dışında irili ufaklı çok sayıda şehir ortaya çıkmıştır. Bu makalede Abbâsîlerin kuruluşunu takip eden ilk asırda, Bağdat dışındaki Irak merkezli şehircilik faaliyetleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Abbâsîler, Şehircilik, Irak, İslam Medeniyeti

Kaynakça

• ADAMS, Robert M., Land Behind Baghdad a History of Settlement on the Diyala Plains, Chicago1965.
• AKURGAL, Ekrem, "İslâm Sanatında Türklerin Rolü", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 2 Sayı: 4, yıl 1944, ss. 527-533.
• ALİ, Salih Ahmed, “Mıntıkatu Hire-Dirâsâtün Topografiyyetün Müstenidetün ale’l-Mesâdiri’l-Edebiyye”, Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb fî Câmiâti Bağdâd, Sayı: 7, Nisan 1962, ss. 17-44.
• ALPTEKİN, M. Yavuz, Medeniyet Havzalarından Küresel Trendlere Şehir ve Toplum (Şehirlerin Toplum Bilinçlendirme İşlevi), İstanbul 2007..