المذهب الكلامي لفرقة النجارية

Yıl 2022, Sayı: 48, 215 - 236, 31.10.2022

Rami İbrahim Mahmut

https://doi.org/10.28949/bilimname.1118459

Öz

شهدت مناطق خراسان وما حولها نهضة فكرية كبيرة بمختلف المجالات سواء أكانت في العلوم الكلامية أو الفقهية أو غيرها، وابتداء من عصر المأمون بزغ نجم المعتزلة كفرقة تمثل السلطة، وقد تأسست الدولة الطاهرية كأحد الدول المساندة لحكم المأمون في ولاية خراسان، فساعدت في تقوية هذه النهضة، فشهدنا في هذه المناطق الكثير من الفرق الكلامية والكثير من أصحاب المذاهب الإسلامية، كأمثال المعتزلة وأصحاب الحديث والخوارج والشيعة وغيرهم، وكان يحدث بين كل هذه الفرق سجالات ونقاشات كثيرة، لا سيما في المحنة الشهيرة المعروفة بخلق القرآن، والتي تزعمتها المعتزلة وأجبرت الناس على القول بها، وقد خرج من رحم المعتزلة فرقة النجارية، ومؤسس فرقة النجارية هو الحسين بن محمد النجار، وقد وصفته المصادر بأنه كان من كبار المتكلمين، فقد تتلمذ على يد المعتزلي المعروف بشر المريسي، ثم بعد ذلك أنتج مذهبًا جديدًا، استقل به عن المعتزلة جمع في هذا المذهب الكثير من الآراء من مختلف المذاهب الكلامية كالمعتزلة والمجبرة وأهل السنة وغيرهم، وهذا أحد الأسباب التي جعلت أصحاب المقالات يختلفون في نسبة هذا الرجل، فالبعض نسبوه إلى المعتزلة والآخر إلى الجبرية وهكذا، وقد خرجت من فرقة النجارية ما يزيد على عشر فرق أشهرها البرغوثية والمستدركة والزعفرانية، وقد سعى البحث للكشف عن هذه الفرقة، فذكر نبذة عن مدينة الري باعتبارها كانت منطقة نشاط فرق النجارية، وعرض باختصار لمؤسس الفرقة الحسين بن النجار، ثم ذكر الثلاث فرق المشهورة البرغوثية والزعفرانية والمستدركة، كما تعرض بشكل مختصر للآراء الكلامية لفرق النجارية مستمدا ذلك من كتب المقالات والفرق.

Anahtar Kelimeler

الري, خراسان, النجارية, الزعفرانية, البرغوثية

Neccāriye Fırkasının Teşekkülü ve Kelam Görüşleri

Öz

Horasan bölgeleri ve çevresi, İslam kelamında, fıkıhta veya diğer disiplinlerde olsun, çeşitli alanlarda büyük bir entelektüel rönesansa tanık oldu. Me'mun döneminden itibaren Mu'tezile, otoriteyi temsil eden bir mezhep olarak ortaya çıkmıştır. Tahiri Devleti, Horasan'da Me'mun yanlısı bir devlet olarak kuruldu ve bu rönesansın pekiştirilmesine yardımcı oldu. Söz konusu bölgeler birçok teolojik mezhep ve İslam düşünce ekollerine mensup pek çok mezhebin şahidi olmuştur. Tüm bu mezhepler arasında, özellikle Mu'tezile'nin insanları inançlarına uymaya zorladığı Kuran'ın yaratılış imtihanının meşhur imtihanı sırasında pek çok tartışma ve münakaşalar olmuştur. Neccârî Mezhebi, Mu'tezile'nin rahminde ortaya çıkan, Mezhep'in kurucusu El-Hüseyin bin Muhammed El-Neccar, ünlü Mu'tezile Bişr'in öğrencisi olduğu için kaynaklar tarafından en büyük ilahiyatçılardan biri olarak tanımlandı. El Marisi. Daha sonra Al-Najjar, İslam düşüncesinin farklı teolojik okullarından birçok görüşü birleştirdiği bağımsız bir doktrin oluşturdu. Neccârî Mezhebi'nden ondan fazla mezhep çıkmıştır; en ünlüleri Bargutiler, Mustadrikalar ve Za'faranilerdir. Bu makale, Neccarîlerin ana mezheplerinin faaliyet merkezi olan Rey şehri hakkında kısa bir bilgi vererek Neccârî Tarikatına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, Neccârî mezheplerinin kelâmî görüşlerinin bir özeti, rivâyet kitaplarına (makalât) ve İslâmî mezheplere dayalı olarak sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rey, Horasan, Neccarîler, kelâm, Mutezile

The Formation of the Najjāriyya and Their Theology

Öz

The regions of Khorāsān and its environs had witnessed a great intellectual renaissance in various fields, whether in Islamic theology, jurisprudence, or other disciplines. Starting from the era of al-Ma'mūn, the Mu’tazilites emerged as a sect representing the authority. The Ṭāhirid State was established as a pro-Ma'mūn state in Khorāsān and helped to consolidate such a renaissance. The aforementioned regions had witnessed a lot of theological sects and many adherents of Islamic schools of thought. There were many debates and discussions among all these sects, especially during the notorious ordeal of the Creation of the Qur'an, which was spearheaded by the Mu'tazilites who forced people to adhere to their belief. The Najjārī Sect emerged from the womb of the Mu'tazila, the founder of the Sect, Al-Hussein bin Muhammad Al-Najjār, was described by sources as one of the greatest theologians as he was a student of the famous Mu'tazilite Bishr Al-Marīsī. Afterwards, Al-Najjār formed a new doctrine, in which he combined many opinions from different theological schools of Islamic thought. More than ten sects have emerged from the Najjārī Sect; the most famous of which are the Borghoūthis, the Mustadrikas and the Za’farānis. This paper aims to shed light on the Najjārī Sect by providing a brief on the city of Ray as it was the hub of activity for the main sects of the Najjārīs. In addition, a synopsis of the theological opinions of the Najjārī sects shall be presented based on books of discourses (Maqālāt) and Islamic sects.

Anahtar Kelimeler

Ray, Khorasan, Najjaris, Za’faranis, Barghouthis

Kaynakça

• 1. Abd Al-Jabbar, A.-Q. (1996). Sharh Al-Usoul Al-Khamsah. (A.-K. 'Uthman, Ed.) Cairo: Maktabit Wahbah.
• 2. Al-Amidi. (n.d.). Abkar Al-Afkar (Vol. 5).
• 3. Al-Ash'ari, A.-H. (n.d.). Maqalat Al-Islamiyin (Vols. 1,2). (H. Ritter, Ed.) Wiesbaden, Germany.
• 4. Al-Athir, I. (1987). Al-Kamil Fil Tarikh (Vol. 5). (M. Y. Al-Dakkak, Ed.) Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah.
• 5. Al-Baghdadi. (1988). Al-Farq bayn Al-Firaq. (M. U. Al-Khusht, Ed.) Cairo: Maktabat Ibn Sina.
• 6. Al-Baqillani. (1950). Al-Insaf. Cairo: Maktab Nashr Al-Thaqafah Al-Islamiyah.
• 7. Al-Darimi, U. b. (2012). Naqd 'Uthman bin Sa'id fi al-radd 'Ala Bishr Al-Marisi Al-'Aneed. (A. Al-Shawami, Ed.) Cairo: Al-Maktabah Al-Islamiyah.
• 8. Al-Dhahabi. (1985). Siyar A'laam Al-Nubala' (Vol. 10). (A. G. Al-Arna'out, Ed.) Beirut: Muassasat Al-Risalah.
• 9. Al-Feki, E. A.-D.-R. (1999). Al-Duwal Al-Mustaqilah Fi Al-Mashreq Al-Islami Munzhu Mustahal Al-Asr Al-Abbasi Hatta Al-Ghazow Al-Maghuli. Cairo: Dar Al-Fikr Al-Arabi.
• 10. Al-Ijy, A. A.-D. (1997). Sharh Al-Mawaqif fi 'Ilm Al-Kalam (Vol. 3). (A.-R. 'Umairah, Ed.) Beirut: Dar Al-Jil.
• 11. Al-Jashami, A.-H. (1995). Risalat Iblis 'Ila 'Ikhwanih Al-Manahis. Beirut: Dar Al-Muntakhab.
• 12. Al-Jawzi, I. (2001). Talbis Iblis. Beirut: Dar Al-Fikr.
• 13. Al-Jilayned, M. A.-S. (2010). Qadiyat Al-Khair wal Shar lada Mufakkiri Al-Islam: Usulha Al-Nazhariyah - Jawanebha Al-Mitafisiqiyah- Atharuha Al-Tatbiqiyah. Cairo: Dar Qubaa.
• 14. Al-Kilani, A.-Q. (1997). Al-Ghuniya li Talibi Tariq al-Haq (Vol. 1). Beirut: Dar al-Kutub Al-'Ilmiyah.
• 15. Al-Maqdisi, I. (1991). Ahsan Al-Taqasim. Beirut: Dar Sadir.
• 16. Al-Murtada, A. Y. (1987). Kitab Tabaqat Al-Mu'tazilah. (S. Diwald-Wilzer, Ed.) Beirut: Dar Al-Mukkatam.
• 17. Al-Nadim, I. (1997). Al-Fihrist. (I. Ramadan, Ed.) Beirut: Dar Al-Mi'rifah.
• 18. Al-Nasafi, A.-M. (2011). Tabsirat Al-Adillah (Vol. 2). (M. Al-Anwar, Ed.) Cairo: Al-Maktabah Al-Azhariyah.
• 19. Al-Shahrastani. (n.d.). Kitab Al-Milal wa Al-Nihal (Vol. 1). Cairo: Mu'assasat Al-Halabi.
• 20. Al-Subki, T.-D. (1964). Tabaqat Al-Shafi'ya Al-Kubra. (M. M. Al-Tanahi, & A.-F. Al-Helou, Eds.) Cairo: Faisal Al-Halabi.
• 21. Al-'Usaimi, H. b. (2017). Al-Najjariyah Fi Kutub Al-Maqalat. Hawliyat Kuliyat Al-Dirasat Al-Islamiyah Wa Al-Arabiyah lil Banat Bil Iskandariyah, 2(33), p. 715.
• 22. Ansari, H. (2016). Sunnism in Rayy during the Seljūq Period: Sources and Observations. Der Islam Journal of the History and Culture of the Middle East, 93(2), 460-471.
• 23. Çetin, O. (1998). "Horasan", TDV İslâm Ansiklopedis (Vol. c.18). Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkez.
• 24. Ibn Hazm. (n.d.). Al-Fasl fi Al-Milal wa Al-Nihal (Vols. 2,3,4). Cairo: Maktabat Al-Khanji.
• 25. Ibn Taymiyah. (1423 AH). Al-Iman Al-Awsat. (A. B. Al-Zahrani, Ed.) Riyadh: Dar Ibn Al-Jawzi.
• 26. Ibn Taymiyah. (1995). Majmu' Al-Fatawa (Vol. 5). (A.-R. B. Qassim, Ed.) Medina, Saudi Arabia: King Fahed Complex for Holy Qur'an Printing.
• 27. İNAL, İ. H. (2016, 06). İslam'da Kesb Doktrininin Kökeni. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 9(1), 99-121.
• 28. Mahmut, R. (2020). Fatımîler Döneminde Siyasî Ve İdeolojik Bir Yapılanma: Kelamî Açıdan İsmailî İnanç Sistemi. İstanbul: Post yayınevi.
• 29. Öz, M. (n.d.). NECCÂR, Hüseyin b. Muhammed", TDV İslâm Ansiklopedisi (Vol. c.32). Ankara: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• 30. Radi, M. M. (2017). Al-'Ara' Al-Kalamiyah li Firqat Al-Najjariyah. Majallat Kulliyat Al-'Uloum Al-Islamiyah(50).