A Study on Bibliometric Analysis of Postgraduate Theses on “Religiosity” in The Field of Psychology of Religion in Turkey

Yıl 2024, Sayı: 51, 405 - 456, 30.04.2024

Mehmet Fatih Demiröz , Nurten Kımter

https://doi.org/10.28949/bilimname.1411980

Öz

The purpose of the study was to contribute to the guidance of future studies by evaluating postgraduate theses on “piety” in the field of Psychology of Religion in Turkey between 1995 and 2022 with the Bibliometric Analysis Technique based on several criteria. The study was designed in Bibliometric Analysis Fashion, which is one of the qualitative study designs. In this context, the population of the study consisted of postgraduate theses on “piety” scanned from the “National Thesis Center” system of the Council of Higher Education (CHE). The sample of the study consisted of a total of 219 postgraduate theses released on the subject of “piety”, which were determined by using the Criterion Sampling Technique from the Purposeful Sampling Method, scanned through the relevant database, and prepared in the field of Psychology of Religion between 1995 and 2022. The data of the study were collected with the Document Review Technique and analyzed with the Bibliometric Analysis and Content Analysis Techniques. It was found in the detailed analysis of the theses on “piety” in the field of Psychology of Religion according to the determined criteria that a total of 219 theses were conducted according to thesis types (37 Doctoral and 182 Master's Degrees). It was also found that the theses were mostly conducted in the Marmara Region (n = 83 studies), Istanbul (n = 42 studies), and Marmara University (n = 30 studies). In terms of the year they were completed, it was determined that the most theses (47 theses in 2019), and the studies conducted in the last 4 years were more than half of all studies. In terms of page numbers, there were 52 theses between 100-124 pages. The theses had a maximum of 608 pages, a minimum of 63 pages, and the average page length was 155. According to the analysis that was made in terms of thesis advisors, it was determined that there were thesis advisors with the titles “professor” and “associate professor”. Studies frequently used the words “piety”, “religion”, and “psychology of religion” in keywords and indexes.
[The Extended Abstract is at the end of the article.]

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Bibliometric Analysis, Religiousness, Postgraduate Theses in Turkey, PivotTable

Türkiye'de Din Psikolojisi Alanındaki “Dindarlık” Konulu Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi Üzerine Bir Araştırma

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de Din Psikolojisi alanında 1995 ve 2022 yılları arasında “dindarlık” konulu lisansüstü çalışmaları bazı kriterleri esas alarak bibliyometrik analiz tekniği ile incelemek suretiyle gelecekteki araştırmacılara rehberlik edici yönde katkıda bulunabilmektir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden bibliyometrik analiz türünde tasarlanmıştır. Bu bağlamda çalışmanın araştırma evrenini YÖK tarafından hizmet veren “Ulusal Tez Merkezi” sisteminden taranan “dindarlık” konulu lisansüstü çalışmalar oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise amaçlı örnekleme yönteminden ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak belirlenen, ilgili veri tabanı üzerinden taranan ve 1995-2022 yılları arasında Din Psikolojisi alanında hazırlanmış olan “dindarlık” konulu 219 lisansüstü tez çalışması teşkil etmektedir. Araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla toplanmış olup belirlenen kriterlere göre bibliyometrik analiz ve içerik analiz teknikleri ile analiz edilmiştir. Din Psikolojisi alanındaki “dindarlık” konulu çalışmaların belirlenen kriterlere göre detaylı analizlerinde, tez türlerine göre 37’si doktora, 182’si yüksek lisans olmak üzere toplamda 219 çalışma yapıldığı görülmüştür. Konu ile ilgili en fazla Marmara Bölgesi’nde (n=83 çalışma), İstanbul ilinde (n=42 çalışma) ve Marmara Üniversitesi’nde (n=30 çalışma) tez çalışması yapıldığı tespit edilmiştir. Tamamlandıkları yıl açısından bakıldığında, 47 çalışmayla en fazla çalışmanın 2019 yılına ait olduğu ve son 4 yılda yapılan çalışmaların tüm çalışmaların yarısından fazla olduğu belirlenmiştir. Sayfa sayıları açısından ise 100-124 sayfa arası 52 çalışma bulunduğu; en fazla 608 sayfalık, en az 63 sayfalık çalışma olduğu ve sayfa ortalamasının ise 155 sayfa olduğu görülmüştür. Tez danışmanları açısından yapılan analizlerde ise en fazla Prof. Dr. ünvanlı tez danışmanlarının bulunduğu belirlenmiştir. Yine yapılan çalışmalarda “dindarlık”, “din” ve “din psikolojisi” kelimelerinin kullanımlarının anahtar kelime ve dizinlerde sıkça tercih edildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Bibliyometrik Analiz, Dindarlık, Türkiye'de Yapılan Lisansüstü Tezler, PivotTable

Kaynakça

• ACAR, T., ORMAN, F. ve TOPDAĞ, D. (2022). İnsan Hakları, Temel Haklar ve Özgürlükler Kapsamında Genel Veri Koruma Yönetmeliğinin Bibliyometrik Analizi. E. Kabakçı Günay (Ed.), Sosyal Bilimlerde Güncel Konulara Teorik Politik ve Ampirik Yaklaşımlar içinde. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• AKSARAY, Ö. (2019). Müzik Alanında Yazılan Tezlerin Bibliyometrik Analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• ALPER, M. (2021). Yükseköğretim Alanında Yapılan Kalite Konulu Çalışmaların Bibliyometrik Analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• APAYDIN, H. (2016). Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Bilimkent Yayınları.
• AYDIN, A. R. (2004). Çağdaş Araştırmalar Işığında Din Psikolojisine Bir Bakış. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(2), 49-59.
• AYNACI, C. (2022). Sosyal Sermayenin Akademik Yolculuğu: “YÖK-Tez” Örnekleminde Bibliyometrik Bir Analiz. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 42-57.
• AYTEN, A. ve KÖSE, A. (2013). Din Psikolojisi (3. bs.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• BAĞIŞ, M. (2022). Bibliyometrik Araştırmalarda Kullanılan Başlıca Analiz Teknikleri. G. Gürler ve O. Öztürk (Ed.), Bir Literatür İncelemesi Aracı Olarak Bibliyometrik Analiz içinde (s. 97-109). (3. bs.). Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• BİLGİN, A. (2014). Din, dindar, dindarlık: Özeleştirel bir değerlendirme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 75-84.
• COŞTU, Y. (2009). Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım: “Bir Dini Yönelim Ölçeği Denemesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), 119-139.
• DEMİRÖZ, M. F. (2024). Türkiye'de “Dindarlık” Konulu Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• DİB. (2014). Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DONTHU, N., KUMAR, S., MUKHERJEE, D., PANDEY, N. ve LİM, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296.
• GENCER, N. (2018). Din Psikolojisi Alanında Türkiye’de Yapılan Lisansüstü Tezler (2012-2018) Üzerine Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(34), 731-762.
• GÜRLER, G. (2022). Bibliyometrik Araştırmalarda İlgili Litaretüre İlişkin Veri Setinin Oluşturulma Süreci. G. Gürler ve O. Öztürk (Ed.), Bir Literatür İncelemesi Aracı Olarak Bibliyometrik Analiz içinde (s. 53-66). (3. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• GÜRSU, O. (2022). Yurt Dışında Yapılan Din ve Yaşlanma Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme: Din, Maneviyat ve Yaşlanma Dergisi Örneği. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 26(1), 395-414.
• GÜVEN, M. ve GÜVEN, İ. F. (2021). Türkiye’de Din Psikolojisinin Son 20 Yılı. Dem Yayınları.
• HÖKELEKLİ, H. (2013). Din, Dindarlık ve Boyutları. H. Hökelekli (Ed.), Din Psikolojisi içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• HÖKELEKLİ, H. (2020). Din Psikolojisine Giriş (7. bs.). İstanbul: Dem Yayınları.
• İNCEOĞLU, Ç. (2014). Türkiye’de Sinemayı Konu Alan Doktora Tezleri Üzerine Bibliyometrik Bir Çözümleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (21), 31-50.
• İSAM, İlâhiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu Veri Tabanı. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php (Erişim: 4 Aralık 2023).
• KATO, H. (2016). The Relationship between the Psychology of Religion and Buddhist Psychology. Japanese Psychological Research, 58(S1), 70-84.
• KIZILGEÇİT, M. (2016). Dindarlık Üzerine Meta-Analitik Bir Çalışma: Doğu Karadeniz Örmeği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 1143-1163.
• KOÇ, M. (2004). Uludağ Üniversitesi’nde Din Psikolojisi İle İlgili Yapılan Tezler (1980-2002) Üzerine Bir Araştırma. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(9), 43-66.
• KOÇ, M. (2005). Türkiye’deki İlâhiyat Fakültesi Dergilerinde Din Psikolojisi İle İlgili Yayınlanan Makaleler (1953-2004) Üzerine Bibliyografik Bir Araştırma. Bilimname, 8(2), 107-132.
• KOÇ, M. (2015). Türkiye’de Din Psikolojisi Çalışmaları (1949–2013) Üzerine Genel Bir Bakış. Balıkesir İlahiyat Dergisi, 1(2), 301-330.
• KOÇ, M. (2016). Türkiye’de Din Psikolojisi Alanında Yapılan Lisansüstü Eğitim (1949‐2015) Üzerine Değerlendirmeler ‐ I (Yüksek Lisans). Bilimname, 31(2), 77-126.
• KURUTKAN, M. N. & ORHAN, F. (2018). Bilim Haritalama, Bibliyometrik Analiz ve Kitap İle İlgili Genel Hususlar. M. N. Kurutkan ve F. Orhan (Ed.), Sağlık Politikası Konusunun Bilim Haritalama Teknikleri İle Analizi içinde (s. 1-12). Adıyaman:İksad Yayınevi.
• OK, Ü. (2006). Türkiye’de Din Psikolojisi Neredeyiz Ve Nereye Gidebiliriz. İslami Araştırmalar Dergisi, 19(3), 441-456.
• ÖZTÜRK, O. & GÜRLER, G. (Ed.). (2022). Bir Literatür İncelemesi Aracı Olarak Bibliyometrik Analiz (3. bs.). Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• ÖZTÜRK, O. (2022). Bibliyometrik Araştırmaların Tasarımına İlişkin Bir Çerçeve. G. Gürler ve O. Öztürk (Ed.), Bir Literatür İncelemesi Aracı Olarak Bibliyometrik Analiz içinde (s. 33-50). (3. bs.). Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• PETERSON, C. & PARK, N. (2014). Din psikolojisi. (Çev.Mustafa Ulu) Bilimname, 2014(1), 157-165.
• SCHILBRACK, K. (2013). What isn’t religion? The Journal of Religion, 93(3), 291-318.
• SEVİNÇ, K. (2013). Türkiye’de Din Psikolojisi Alanında Yapılan Lisansüstü Tezler Üzerine Bir İnceleme. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(28), 243-269.
• SEVİNÇ, K. (2020). International Journal For The Psychology Of Religion Dergisinin 2010-2019 Yılları Arasında Yayınlanan Sayılarının Bibliometrik Analizi. Din Psikolojisi- Güncel Durum Analizi içinde (s. 135-157). Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• SMITH, J. Z. (1998). Religion, Religions, Religious. C. T. Mark (Ed.), Critical Terms for Religious Studies içinde (s. 269-283). Chicago: The University of Chicago Press.
• ŞİMŞİR, İ. (2022). Bibliyometri ve Bibliyometrik Analize İlişkin Kavramsal Çerçeve. G. Gürler ve O. Öztürk (Ed.), Bir Literatür İncelemesi Aracı Olarak Bibliyometrik Analiz içinde (s. 7-31). (3. bs.). Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• YÖK Doçentlik Sınav Alanları. https://www.yok.gov.tr/akademik/docentlik-sinav-alanlar (Erişim: (31 Mart, 2023).
• YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/yasalUyari.jsp (Erişim: (2023, 31 Mart).
• YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim: 5 Kasım 2023).