An Experimental Study on the Relationships Between Gratitude, Anxiety and Psychological Well-Being

Yıl 2024, Sayı: 52, 571 - 597, 31.10.2024

Faruk Karaca , Hacı Yusuf Acuner , Yunus Dilek , Muharrem Atabay

https://doi.org/10.28949/bilimname.1493337

Öz

In this study, it was aimed to increase the gratitude levels of secondary school students through awareness training on the theme of blessings. In addition, it was aimed to investigate the relationship between the feeling of gratitude and trait, state anxiety and psychological well-being. In the study, the experimental research method with pre-test post-test measurement and experimental and control group design was preferred. The sample of the study was determined by the typical case sampling method. Students studying at a secondary education institution in Artvin constitute the sample of the study. In the study, the "Gratitude Scale" adapted to Turkish by Göcen, the "EPOCH Scale" adapted to Turkish by Demirci and Ekşi, and the "State and Trait Anxiety Scale" adapted to Turkish by Öner and Le Compte were used as data collection tools. Awareness training, which will last 8 lessons in total for 4 weeks, consisting of 2 weekly lessons, one activity in each lesson, was prepared and applied to the experimental group. According to the findings of the study, it is seen that there is a significant increase in the gratitude levels of the students who participated in the awareness training in their post-test scores compared to their pre-test scores. According to the pre-test data, there is a negative significant relationship between gratitude and trait and state anxiety, and a positive significant relationship with psychological well-being. According to the post-test data, there is a negative significant relationship between gratitude and state anxiety, a positive significant relationship between psychological well-being, while there is no significant relationship between trait anxiety. As a result, the awareness training prepared achieves its purpose and increases students' gratitude levels. Considering that people who are grateful are happier and healthier, it is important to raise awareness about gratitude in order to build a healthy society.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Education, Gratitude, Anxiety, Psychological Well-Being

Şükür, Kaygı ve Psikolojik İyi Hal Arasındaki İlişkiler Üzerine Deneysel Bir Çalışma: Şükür Eğitimi

Öz

Bu çalışmada ortaöğretim öğrencilerine yönelik sahip olunan nimetler temalı farkındalık eğitimi aracılığıyla öğrencilerin şükür düzeylerinin artırılması amaçlanmıştır. Ayrıca şükür duygusu ile sürekli, durumluk kaygısı ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin araştırılması hedeflenmiştir. Çalışmada ön test son test ölçümlü deney ve kontrol gruplu desende deneysel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmanın örneklemi tipik durum örneklemesi yöntemiyle belirlenmiştir. Artvin ilindeki bir ortaöğretim kurumunda öğrenim gören öğrenciler çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak Göcen tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan “Şükür Ölçeği”, Demirci ve Ekşi tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan “EPOCH Ölçeği” ve Öner ve Le Compte tarafından Türkçe uyarlaması yapılan “Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği” kullanılmıştır. Her ders bir etkinlik olmak üzere haftalık 2 dersten toplamda 4 hafta 8 ders sürecek olan farkındalık eğitimi hazırlanmış ve deney grubuna uygulanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre farkındalık eğitimine katılan öğrencilerin şükür düzeylerinde son test puanlarında ön test puanlarına göre anlamlı düzeyde artış olduğu görülmektedir. Ön test verilerine göre şükür ile sürekli, durumluk kaygısı arasında negatif yönde, psikolojik iyi oluş ile pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Son test verilerine göre ise şükür ile durumluk kaygı arasında negatif yönde, psikolojik iyi oluş arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunurken, sürekli kaygı arasında anlamlı ilişki olmadığı görülmektedir. Sonuç olarak hazırlanan farkındalık eğitimi amacına ulaşarak öğrencilerin şükür düzeylerini artırmaktadır. Şükreden insanların daha çok mutlu ve sağlıklı olduğu düşünülürse sağlıklı bir toplumun inşası için şükür konusunda farkındalık oluşturulması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Din Eğitimi, Şükür, Kaygı, Psikolojik İyi Hal

Etik Beyan

Etik açıdan uygundur. Etik kurulu raporu alınmıştır.

Kaynakça

• ARAL, N., & BAŞAR, F. (1998). Çocukların Kaygı Düzeylerinin Yaş, Cinsiyet, Sosyo Ekonomik Düzey ve Ailenin Parçalanma Durumuna Göre İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 22(110).
• AYDIN, A., & TİRYAKİ, S. (2017). A Study on the Determination of the Factors Affecting the Anxiety Level of University Students (KTU Sample). Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 17(4), 715-722. https://doi.org/10.17475/kastorman.282559
• AYTEN, A., GÖCEN, G., SEVİNÇ, K., & ÖZTÜRK, E. E. (2012). Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Amprik Bir Araştırma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(2), 45-79.
• BUDAK, S. (2009). Psikoloji Sözlüğü. Bilim Ve Sanat Yayınları.
• CAN, A. (2018). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (6. bs). Pegem Akademi.
• ÇAĞRICI, M. (2010). Şükür. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/sukur
• ÇAKMAK, Ö., & HEVEDANLI, M. (2005). Eğitim ve Fen-Edebiyat Fakülteleri Biyoloji Bölümü Öğrencilerinin Kaygı Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 115-127.
• ÇALIŞKAN, M., & GÜRSES, İ. (2024). Dindarlık ile Nevrotiklik ve Nevrotik Eğilimler Arasındaki İlişkiye Dair Yapılmış Araştırmalar Üzerine Bir Alanyazın İncelemesi. Rize İlahiyat Dergisi, 26, Article 26. https://doi.org/10.32950/rid.1338453
• ÇELENK, B., & PEKER, A. (2020). Ergenlerde Benlik Saygısının, Stresle Başa Çıkma Tarzları ile Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkideki Aracılık Rolü. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 147-162.
• ÇİÇEK, B., & ALMALI, V. (2020). COVID-19 Pandemisi Sürecinde Kaygı Öz-yeterlilik ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki: Özel Sektör ve Kamu Çalışanları Karşılaştırması. Journal of Turkish Studies, Volume 15 Issue 4(Volume 15 Issue 4), 241-260. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.43492
• ÇİVİTÇİ, A. (2006). Ergenlerde Mantıkdışı İnanç ve Sürekli Kaygı İlişkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(12), 27-39.
• DEMİRCİ, İ., & EKŞİ, F. (2015). Ergenler İçin Beş Boyutlu İyi Oluş Modeli: EPOCH Ölçeği’nin Türkçe Formunun Geçerliği ve Güvenirliği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3(3), 9-30.
• DIENER, E., SAPYTA, J. J., & SUH, E. (1998). Subjective Well-Being Is Essential to Well-Being. Psychological Inquiry, 9(1), 33-37. https://doi.org/10.1207/s15327965pli0901_3
• EKTİ, F. B. (2019). Ergenlerde Psikolojik İyi Olma ve Şükür Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma Diyarbakır Örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• EMMONS, R. A. (2009). Teşekkür Ederim (N. Kül, Çev.). Doğan Kitap.
• EMMONS, R. A., & CRUPLER, C. A. (2000). Gratitude as a Human Strength: Appraising the Evidence. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 56-69. https://doi.org/10.1521/jscp.2000.19.1.56
• EMMONS, R. A., & MCCULLOUGH, M. E. (2003). Counting Blessings Versus Burdens: An Experimental Investigation of Gratitude and Subjective Well-Being in Daily Life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377-389. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.2.377
• ERIKSON, E. H. (1963). Childhood and Society (Second Edition). W.W. Norton Company.
• ESERLER, T. (2022). Yetişkinlerde Dindarlık, Şükür ve Mutluluk İlişkisi Üzerine Nİcel Bir Araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• FREDRICSON, B. L. (2004). Gratitude, Like Other Positive Emotions, Broadens and Builds. Içinde R. A. Emmons & M. E. McCullough (Ed.), The Psychology of Gratitude (Annotated edition, ss. 145-166). Oxford University Press.
• FROH, J. J., SEFICK, W. J., & EMMPNS, R. A. (2008). Counting Blessings in Early Adolescents: An Experimental Study of Gratitude and Subjective Well-Being. Journal of School Psychology, 46(2), 213-233. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2007.03.005
• GENÇTAN, E. (1993). Çağdaş Yaşam ve Normaldışı Davranışlar (7. bs). Remzi Kitapevi.
• GÖCEN, G. (2012). Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• GÖCEN, G. (2014). Şükür Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. Dem Yayınları.
• GÖCEN, G. (2015). Bir Değer Eğitimi Örneği Olarak Şükür Günlükleri. İçinde R. Kaymakcan, N. Tınaz, Z. Ş. Altın, M. Zengin, A. Y. Okudan, & H. Yiğit (Ed.), Değerler ve Eğitimi—II: (İstanbul 2012): Sempozyum Bildirileri Kitabı (1. basım). Değerler Eğitim Merkezi.
• HACIKELEŞOĞLU, H. (2023). Exploring the Associations among Fear of Covid-19, Religious Coping, and Mental Health Outcomes. Rize İlahiyat Dergisi, 24, Article 24. https://doi.org/10.32950/rid.1342115
• KALGI, M. E. (2021). Covid-19 Salgınına Yakalanan Kişilerde Dindarlık ve Dinî Başa Çıkma. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 21(1), 131-150. https://doi.org/10.33420/marife.908432
• KALGI, M. E., & ÖZEN, M. (2021). COVİD-19 Hastalığını Geçirmiş Bireylerin Şükür ve Dindarlık Durumlarının İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 161-175.
• KARABEKİROĞLU, K. (2015). Anne-Babalar için Ergen Ruh Sağlığı Rehberi. Say Yayınları.
• KARACA, F. (2016). Din Psikolojisi. Eser Ofset Matbaası.
• KARACA, F. (2022). Dini Gelişim Psikolojisi. KDY Yayınları.
• KARASAR, N. (2022). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler (37. bs). Nobel Akademik Yayıncılık.
• KARDAŞ, F., & YALÇIN, İ. (2018). Şükran: Ruh Sağlığı Alanında Güncel Bir Kavram. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), Article 1. https://doi.org/10.18863/pgy.334494
• KARSLI, N. (2019). Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, Article 15. https://doi.org/10.32950/rteuifd.549409
• KERMEN, U., TOSUN, N. İ., & DOĞAN, U. (2016). Yaşam Doyumu ve Psikolojik İyi Oluşun Yordayıcısı Olarak Sosyal Kaygı. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(1), 20-29.
• KERN, M. L., BENSON, L., STEINBERG, E. A., & STEINBERG, L. (2016). The EPOCH Measure of Adolescent Well-Being. Psychological Assessment, 28(5), 586-597. https://doi.org/10.1037/pas0000201
• KEYES, C. L. M., SHMOTKIN, D., & RYFF, C. D. (2002). Optimizing Well-being: The Empirical Encounter of Two Traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007-1022. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.6.1007
• KORKMAZ, S., AKYÜREK, R., & KARAÇALI, M. (2023). Dini Başa Çıkma, Şükür, Takdir Etme, Endişe ve Anksiyete İlişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), Article 2. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1305224
• LAZARUS, R. S., & LAZARUS, B. N. (1994). Passion and Reason: Making Sense of Our Emotions. Oxford University Press.
• LEGERSTEE, J. S., GARNEFSKI, N., VERHULST, F. C., & UTENS, E. M. W. J. (2011). Cognitive Coping in Anxiety-Disordered Adolescents. Journal of Adolescence, 34(2), 319-326. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2010.04.008
• MCCULLOUGH, M. E. (2002). Savoring Life, Past and Present: Explaining What Hope and Gratitude Share in Common. Psychological Inquiry, 13(4), 302-304.
• MCCULLOUGH, M. E., EMMONS, R. A., & TSANG, J.-A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. Journal of Personality and Social Psychology, 82(1), 112-127. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.1.112
• MEB. (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 9-12. Sınıflar Öğretim Programı. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=319
• MORGAN, C. T. (2011). Genel Uyarılmışlık Hali, Duygu ve Heyecanlar, Farkındalık. İçinde S. Karakaş & R. Eski (Ed.), Psikolojiye Giriş (19. bs, ss. 193-220). Eğitim Kitabevi.
• MUTÇALI, S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. Dağarcık Yayınları.
• MYERS, D. G., & DIENER, E. (1995). Who is Happy? Psychological Science, 6(1), 10-19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x
• OĞUZ DURAN, N., & TAN, Ş. (2013). Minnettarlık ve Yaşam Amaçları Yazma Çalışmalarının Öznel İyi Oluşa Etkisi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 4(40), 0. https://doi.org/10.17066/pdrd.84026
• ORTONY, A., CLORE, G. L., & COLLINS, A. (1988). The Cognitive Structure of Emotions. Cambridge University Press.
• ÖHMAN, A., FLYKT, A., & LUNDQVIST, D. (2000). Unconscious Emotion: Evolutionary Perspectives, Psychophysiological Data, and Neuropsychological Mechanisms. İçinde R. Lane & L. Nadel (Ed.), Cognitive Neuroscience of Emotion (ss. 296-327). NY: Oxford University Press.
• ÖNER, N., & LE COMPTE, A. (1983). Süreksiz (Durumluk) Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• ÖZSOY, E. (2020). Stresli Yaşam Olayları ve Depresyon İlişkisinde Şükür ve Maneviyatın Rolü [Yüksek Lisans Tezi]. İbn Haldun Üniversitesi.
• ÖZUSTA, H. Ş. (1995). Çocuklar İçin Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 32-44.
• SARI, T., & ÇAKIR, S. G. (2016). Mutluluk Korkusu ile Öznel ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 222-229.
• SCHMUTTE, P. S., & RYFF, C. D. (1997). Personality and Well-Being: Reexamining Methods and Meanings. Journal of Personality and Social Psychology, 73(3), 549-559. https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.3.549
• SELIGMAN, M. E. P., STEEN, T. A., PARK, N., & PETERSON, C. (2005). Positive Psychology Progress: Empirical Validation of Interventions. The American Psychologist, 60(5), 410-421. https://doi.org/10.1037/0003-066X.60.5.410
• TABACHNICK, B. G., & FIDELL, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th edition). Pearson.
• TOUSSAINT, L., & FRİEDMAN, P. (2009). Forgiveness, Gratitude, and Well-Being: The Mediating Role of Affect and Beliefs. Journal of Happiness Studies, 10(6), 635-654. https://doi.org/10.1007/s10902-008-9111-8
• TÜMERDEM, R. (2007). Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Son Sınıf Öğrencilerinin Kaygılarını Etkileyen Etmenler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 32-45.
• TÜRK DİL KURUMU. (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ULU, M. (2018). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşları ile Değer Yönelimleri Arasındaki İlişki. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/37, 183-215. https://doi.org/10.17335/sakaifd.414012.
• UYGUR, A. E. (2016). Değerler Sisteminin (Dini Başa Çıkma, Affedicilik ve Emmons Şükür Ölçekleri Açısından) Anksiyete Duyarlılığı Üzerindeki Yordayıcı Etkisi: Metakognisyonların Aracı Rolü [Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• WOOD, A. M., MALTYB, J., GİLLETT, R., LINLEY, P. A., & JOSEPH, S. (2008). The Role of Gratitude in the Development of Social Support, Stress, and Depression: Two Longitudinal Studies. Journal of Research in Personality, 42(4), 854-871. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2007.11.003
• YILMAZ ÇITIR, Y. (2016). Ergenlik Döneminde Dindarlık, Şükür ve Hayat Memnuniyeti (İstanbul Pendik Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• YİĞİT, R., DİLMAÇ, B., DENİZ, M. E., & HAMARTA, E. (2016). Sürücülerin Sürekli ve Durumluk Kaygılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 2011(4), 37-44.
• YOUTUBE. (2021). Sakıp Sabancı Oğlu Metin Sabancı’yı Anlatıyor (1995). https://www.youtube.com/watch?v=ktfHImdgSO4.