YAPAY ZEKA TEKNOLOJİSİ VE BERABERİNDE GETİRDİKLERİNİN SAĞLIK HUKUKU KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, , 270 - 320, 30.06.2024

Feyza Diri

https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.1429569

Öz

İnsan zihninin bilgiye ulaşma ve bilgiyi işleme yeteneklerini taklit eden bilgisayar ve makineler üretmeyi hedefleyen yapay zeka disiplini, her geçen gün gelişmekte ve hayatımıza yenilikler getirmektedir.
Gündelik hayatta çeşitli teknolojilerde karşımıza çıkan yapay zekanın, sağlık alanında kullanımı da gündeme gelmekte ve bu alanda gelişen teknoloji sayesinde sağlık hizmetlerinin daha iyi bir noktaya taşınması her geçen gün daha da mümkün hale gelmektedir.
Bu çalışma kapsamında yapay zekanın tanımı ve uygulanma biçimleri üzerinde durulacak, yapay zekanın sağlık alanında kullanıldığı bazı durumlara değinilecek ve bu kullanımların avantajlı ve dezavantajlı yönleri ile hukuki ve etik boyutları tartışılacaktır.
Yeni teknolojilere ayak uydurmak hayatın diğer alanlarında olduğu gibi sağlık alanında da bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmakla beraber, yapay zeka teknolojisinin bünyesinde barındırdığı olumsuz durumlar da mevcuttur. Ayrıca hayatın diğer alanlarından farklı olarak sağlık alanında yapay zekanın uygulanmasının özellikle tehlike arz ettiği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Bir tıbbi müdahale sonucu hastada fiziksel bir zarar meydana gelmesi veya tıbbi müdahale ile hedeflenen olumlu neticenin gerçekleşmemesi durumları ise ‘‘malpraktis’’ olarak adlandırılmaktadır. Yapay zekadan faydalanılarak geliştirilen sistemlerin, tıpkı bir sağlık personeli gibi teşhis ve tedavi faaliyeti yürüttüğü varsayımında, yapay zeka sisteminin hatalı çalışmasından dolayı malpraktis oluşması durumunda hukuki ve cezai sorumluluğun hangi sebeplere dayalı olarak, ne şekilde ve kimin aleyhine ortaya çıkacağı hususu da bu çalışma bünyesinde irdelenecektir.
Bunların yanı sıra yine bu çalışma bünyesinde; yapay zekanın en önemli avantajları arasında yer alan mevcut verileri işleyerek çıkarımda bulunma özelliğinin; bireylerin medikal durumlarına ilişkin kişisel verilerine yönelik uygulanması durumu etik ve hukuki yönleriyle tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Sağlık Hukuku, Malpraktis, Hukuki Sorumluluk, Cezai Sorumluluk

Etik Beyan

Etik Kurul onayına ihtiyaç duyulmamıştır.

Destekleyen Kurum

Finansal destek veren herhangi bir kurum ve kuruluş yoktur.

Teşekkür

Yardımlarını esirgemeyen babam Dr Bülent DİRİ'ye teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akbulut, Berrin. “Yapay Zeka ve Ceza Hukuku Sorumluluğu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 27, Sayı 4, (2023):267-319.
• Akkurt, Sinan Sami. ‘‘Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk’’, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı 13, (2019): 39-59.
• Alexandre, Filipe. “The Legal Status of Artificially Intelligent Robots – Personhood, Taxation and Control”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi – Tilburg University), Danışman Prof. Dr. Erik VERMEULEN, Savunma Tarihi: 12 Haziran 2017.
• Babalık, Ahmet, ve İnan Güler. ‘‘Boğaz Enfeksiyonlarının Teşhis ve Tedavisinde Uzman Sistem Kullanımı‘’, Selçuk- Teknik Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, (2007), 109-119.
• Bak, Başak. ‘‘Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk’’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 35, (2018): 211-232.
• Benli, Erman. Gayenur Şenel, Yapay Zekâ ve Haksız Fiil Hukuku”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, (2020): 296-336.
• Bozkurt, Gülnihal. “Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 38, Sayı 1, (1981): 65-103.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru. “Robot Hukuku”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 7, Sayı 29, (2019): 85-112. Caşın, Mesut Hakkı, Dursun Al, ve Nur Dinemis Başkır. “Yapay Zekâ ve Robotların Eylemlerinden Kaynaklanan Cezai Sorumluluk Sorunu”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 79, Sayı 1, (2021): 1-73.
• Coşkun, Aysun. ‘‘Yapay Zeka Optimizasyon Teknikleri: Literatür Değerlendirmesi’’, Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt 5 (2007): 142-146.
• Çalışır Kundakçı, Şule. ‘‘Yaşlı Bakımında Yapay Zekâ Kullanımı’’, Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, (2023): 77-87.
• Çeker, Mustafa. ‘‘Ticaret Şirketlerinin Genel Hükümleri Ve Yeniden Yapılandırılmaları’’, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 3-4, (2012): 99-120.
• Çetin, Selin. Botlar Aracılığıyla Akdedilen Elektronik Sözleşmeler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü Bilişim ve Teknoloji Hukuku Yüksek Lisans Programı, (2019).
• Čerka, Paulius, Jurgita Grigienė, ve Gintarė Sirbikytė. ‘‘Liability For Damages Caused By Artificial Intelligence’’, Computer Law& Security Review, Cilt 31, Sayı 3, (2015): 376-389.
• Değdaş, Ulaş Can. “Hatalı Tıbbi Uygulamadan(Malpraktis) Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 6, (2018): 41-65.
• Demirhan, Ayşe, Yusuf Alper Kılıç ve İnan Güler. ‘‘Tıpta Yapay Zeka Uygulamaları’’. Yoğun Bakım Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, (2010):31-41.
• Dülger, Murat Volkan, Merve Bakdur ve Onur Özkan, “Ceza Hukukunda Objektif İsnadiyet”, Ceza Hukuku Dergisi, Sayı 44, (2020): 747-787.
• Efe, Murat ve Ayten Kayı Cangır. ‘‘Yapay Zeka, Makine Öğrenmesi ve Tıp Uygulamaları’’, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, Sayı 75, (2022): 1-6.
• Erdem, İzzet ve Eda Nur Cisem Cinbirt. ‘‘Sağlık Hizmetlerinde Robotik Cerrahi’’, Sağlık Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar, Ed.: Özgür Yeşilyurt, 81-101, İstanbul, Efe Akademi Yayınları, 2022.
• Ertaş, Şeref, Emre Cumalıoğlu ve İlknur Serdar. Eşya Hukuku, İzmir, Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, 2021. Ertürk, Zamir Kemal, ve Bahadır Ertürk. ‘‘Acil Tıpta Yapay Zeka’’, Aksaray Üniversitesi Tıp Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, (2021): 40.
• Güllüoğlu, Sabri Serkan. ‘‘Tıp ve Sağlık Hizmetlerinde Veri Madenciliği Çalışmaları: Kanser Teşhisine Yönelik Bir Ön Çalışma’’, AJIT‐e: Online Academic Journal of Information Technology, Cilt 2, Sayı 5, (2011): 1-7.
• Günler, Kemal . “Türk Ceza Hukuku’nda Müsadere”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 3, (2014): 849-876.
• Hamet, Pavel, ve Johanne Tremblay. ‘‘Artificial Intelligence In Medicine’’, Metabolism (Clinical and Experimental), Elsevier, Cilt 69, (2017): 36-40.
• Hocaoğlu, Asım, Fatih Topuz, Gökhan Özkan ve Burcu Suna, “Tıbbi Cihaz Klinik Araştırmalarında Süreçler”, Eurasian Journal of Health Technology Assessment, Cilt 6, Sayı 1, (2022): 35-45.
• Karakehya, Hakan. “Ceza Hukukunda Doğrudan Kast”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, (2007): 117-138.
• Keleş, Hatice. ‘‘Tıpta Yapay Zeka Uygulamaları’’, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 3, (2022): 604-613.
• Köken, Enes. “Yapay Zekânın Cezai Sorumluluğu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 47, (2021): 247-286. Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi, Hekimlik Meslek Etiği Kuralları, Ankara, Türk Tabipler Birliği Yayınları, 2012. Uzun, Yusuf ve Fatma Nur Uzun. “Engelliler İçin Derin Öğrenme Uygulamaları”, Engelsiz Bilişim 2022 Teknoloji Işığında Yaşam, Ed.: Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Özhan Kalaç, ve Prof. Dr. Vahap Tecim, 1-16, İstanbul, Kriter Yayınevi, 2022.
• Özcan, Zeynep. “Hastane İşletmecisinin Enfeksiyon Riskine Bağlı Tehlike Sorumluluğu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 63, Sayı 3 (2014): 551-567.
• Özdemir, Durmuş, Selçuk Karaman, Cihat Özgenel, ve Ahmet Ragıp Özbolat. “Zihinsel Engellilere Yönelik Robot Destekli Öğrenme Ortamlarında Etkileşim Alternatiflerinin Belirlenmesi”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi/ Journal of Research in Education and Teaching, Cilt 4, Sayı 1, (2015): 332-343.
• Öztemel, Ercan. Yapay Sinir Ağları, İstanbul, Papatya Yayıncılık, 2012.
• Öztürk, Kadir, ve Mustafa Ergin Şahin. ‘‘Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir Bakış’’, Takvim-i Vekayi, Cilt 6, Sayı 2, (2018), 25-36.
• Pirim, Harun. ‘‘Yapay Zeka’’, Journal of Yaşar University, Cilt 1, Sayı 1, (2006), 81-93.
• Price, Nicholson. ‘‘Black-Box Medicine’’, Harvard Journal of Law& Technology, Cilt 28, Sayı 2, (2015): 419-467.
• Taşdemir, Özgür , Ümit Vefa Özbay ve Burhanettin Onur Kireçtepe, “Robotların Hukuki ve Cezai Sorumluluğu Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 69, Sayı 2, (2020): 793 – 833.
• Sağıroğlu, Ebru ve Hale Tosun. ‘‘Yapay Zekânın Sağlık Uygulamalarındaki Kullanımı ve Etik Açıdan Tartışılması: Geleneksel Derleme’’, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, Cilt 31, Sayı 2, (2023): 140-148.
• Sarı, Onur. ‘‘Yapay Zekânın Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Sorumluluk’’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 147, (2020): 251-312.
• Sheikhi, Masoud. ‘‘Yapay Zeka Kullanımının İş Piyasasına Etkisi’’, Journal of Economics and Political Sciences, Cilt 1, Sayı 1, (2022): 102-111.
• Ünver, Yener. Ceza Hukukunda İzin Verilen Risk, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümü, (1996)
• Yılmaz, Atınç. Yapay Zeka. İstanbul, Kodlab Yayıncılık, (2022).
• Zeytin, Zafer ve Eray Gençay, “Hukuk ve Yapay Zeka: E-Kişi, Mali Sorumluluk ve Bir Hukuk Uygulaması”, Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1,(2019): 39-70.
• https://blog.petrieflom.law.harvard.edu/2017/01/26/artificial-intelligence-medical-malpractice-and-the-end-of-defensive-medicine/, Shailin Thomas, ‘‘Artificial Intelligence, Medical Malpractice, and the End of Defensive Medicine’’, (E.T.:28/11/2023).
• https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce-türkçe/artificial-intelligence, (E.T.: 27/11/2023). https://ethicaa.greyc.fr/media/files/ethicaa.delivrable.1.pdf, Thomas Pérennou, “State of the Art on Legal Issues”, (E.T.:03/03/2024).
• (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0237), “Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Artificial Intelligence for Europe/ Komisyondan Avrupa Parlamentosuna Bildirim, Avrupa Konseyi, Konsey, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesi, Avrupa İçin Yapay Zeka”, 25/04/2018 tarihli bildiri, s.1, (E.T.:28/01/2024).
• https://kongre.akademikiletisim.com/files/asos2023/asoshukuk9_tam_metin_kitabi.pdf, Feyza DİRİ, “Malpraktis Davaları Bakımından Ceza Yargılamasının Hukuk Yargılamasına Etkisi”, 9. Uluslararası Asos Congress Hukuk Sempozyumu Tam Metin Kitabı, Ed.: Prof. Dr. Hasan Tahsin Keçeligil, 430-446, Elazığ, Asos Yayınları, 2023, ( E.T.: 28/01/2024).
• https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3790581, Murat Volkan Dülger, “5237 Sayılı YTCK’da Kastın Unsurları ve Türleri-Özellikle Olası Kastın Değerlendirilmesi”, Hukuk ve Adalet Elestirel Hukuk Dergisi, Sayı 5, (2005): 65–111, (s.1-43), (E.T.:07/03/2024).
• https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3792253, Murat Volkan Dülger, “Yapay Zekalı Varlıkların Hukuk Dünyasına Yansıması: Bu Varlıkların Hukuki Statüleri Nasıl Belirlenmeli?”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 13, Sayı 142 (2018): 82-87, (s.1-9), E.T.:04/03/2024.
• https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ab-yapay-zeka-yasasini-cikarmaya-hazirlaniyor/2922356, (E.T.:28/01/2024).
• https://www.bbc.com/turkce/articles/cgxzn07zvv1o, (E.T.:28/01/2024).
• http://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai.pdf), McCarthy, John. ‘‘What Is Artificial Intelligence?’’, (E.T.:27/11/2023).