YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ KOLLUK UYGULAMALARINDA İDARENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 508 - 548, 30.12.2024

Aytaç Çetinkaya

https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.1503779

Öz

Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de genel kolluk kuvvetleri (polis, jandarma, sahil güvenlik) tarafından kolluk faaliyetlerin yerine getirilmesi maksadıyla yapay zekâ sistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemlerin birçok faydasının yanında bazı problemlere yol açacağı aşikardır. Otonom hareket eden insansız hava aracının verdiği bir zarar, yüz tanıma sisteminin hatalı çalışması sebebiyle masum bir kişinin gözaltına alınması, yaşam hakkı, ifade özgürlüğü, kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın gizliliği, masumiyet karinesi, eşitlik gibi birçok evrensel hakkı/ilkeyi ihlal edebilecektir. Yapay zekâ destekli kolluk uygulamaları sebebiyle meydana gelen zararlarda idarenin sorumluluğu hizmet kusuru ve bu teknolojinin öngörülemez olması sebebiyle kusursuz sorumluluk hali kapsamında değerlendirilebilecektir. Yapay zekâ sistemlerinin insan hakkı ihlaline yol açabileceği alanların başında kolluk uygulamaları gelmektedir. Bu sebeple bu sistemlerin kullanımı karar destek seviyesinde kalmalı ve kullanımına gerekli dikkat ve özen gösterilmelidir. Yapay zekâ ile ilgili ülke olarak mevzuat düzenlemesi yapılması, hangi alanlarda ve hangi konularda bu sistemlerin kullanılıp kullanılamayacağının ve etiğinin belirlenmesi azami önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Tahmine Dayalı Polislik, İdarenin Sorumluluğu, Büyük Veri, Masumiyet Karinesi

Kaynakça

• Ak, Tarık. “Yapay Zekâ Teknolojileri, Güvenlik ve Kolluk Kuvvetinin Suç Önleme Faaliyetleri”. SDE Akademi Dergisi 1/1 (Ocak 2021), 120-140.
• Akbulut, Berrin. “Yapay Zekâ ve Ceza Hukuku Sorumluluğu”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XXVII/4 (Ekim 2023), 267-319. https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1339596
• Akburakcı, Necip Fazıl. “Yapay Zekânın İdarenin Takdir Yetkisi ve Karar Alma Mekanizmalarına Etkisi”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 20 (Temmuz 2022), 77-97.
• Akkurt, Sinan Sami. “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 7/13 (Haziran 2019), 39-59. https://doi.org/10.18771/mdergi.581875
• Aksoy, Hüseyin Can. “Kişisel Verilerin Korunması Yönüyle Algoritmik Karar Verme”. Kişisel Verileri Koruma Dergisi 4/2 (Aralık 2022), 69-87.
• Akyılmaz, Bahtiyar- Murat Sezginer- Cemil Kaya. Türk İdare Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Altun, Abdurrahim. Yapay Zekâya Elektronik Kişilik Tanınması. Ankara: Adalet Yayınevi 2023.
• Atay, Ender Ethem. İdare Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları 2022.
• Bak, Başak. “Medenî Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 9/35 (Temmuz 2018), 211-232.
• Balaban, Mahmut Furkan. Elektronik Haberleşme Sektöründe İşlenen Kişisel Verilerin Korunması. Ankara: Adalet Yayınevi 2023.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru. “Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifine Genel Bir Bakış”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 13/51 (Temmuz 2022), 19-46. https://doi.org/10.54049/taad.1139330
• Caşin, Mesut Hakkı vd. “Yapay Zekâ ve Robotların Eylemlerinden Kaynaklanan Cezai Sorumluluk Sorunu”. Ankara Barosu Dergisi 79/1 (Haziran 2021), 1-73. https://doi.org/10.30915/abd.931227
• Couchman, Hannah. “Policing by Machine”. Liberty, (January 2019), 1-83.
• Çağlayan, Ramazan İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Çağlayan, Ramazan. Kolluk ve Özel Güvenlik Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2022.
• Çekin, Mesut Serdar - Berktaş, Ahmet Esad - Akıncı, Furkan Veri Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayınları 2023.
• Çelik Şeşen, Hülya. Kamu Düzeni Kavramının Dirlik ve Esenlik Unsuru. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2018.
• Çelikel, Serdar. Kişisel Verilerin Korunması Hukuku Kapsamında Veri Sorumlusu ve Veri Sorumlusunun Yükümlülükleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2022.
• Çetinkaya, Aytaç- Yuvalı, Ertuğrul. “Jandarma Birliklerinde Meydana Gelen Vücut Dokunulmazlığı Zararlarında Birlik Komutanının Hukuki Sorumluluğu”. SDÜHFD, 8/1 (Haziran 2023), 345-389.
• Defence Turkey. “Jandarma Genel Komutanlığı için Yapay Zekâ Destekli Yeni Proje”. (31 Ekim 2023), 1. https://www.defenceturkey.com/en/content/ssb-den-17-yeni-ar-ge-projesi-3804
• Dost, Süleyman. “Yapay Zekâ ve İfade Özgürlüğü. DÜHFD 28/49 (Aralık 2023), 279-318.
• Durkal, Müzeyyen Eroğlu. “İdarenin Sorumluluğunun Ortaya Çıkışı ve Temeli”. AHBVÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 23/1 (Mart 2019), 159-189. https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.548483
• Dülger, Murat Volkan. “İnsan Hakları ve Temel Hak ve Özgürlükler Bağlamında Kişisel Verilerin Korunması”. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/1, (Nisan 2018), 71-144.
• Ercan, Cannur. “Robotların Fiillerinden Doğan Hukuki Sorumluluk Sözleşme Dışı Sorumluluk Hallerinde Çözüm Önerileri”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 11/40 (Aralık 2019), 19-51.
• Erdoğmuş, Talha. Salt idari Eylem Karşısında İdarenin Sorumluluğu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Europarl, “EU AI Act: First Regulation on Artificial Intelleinge”, Erişim Tarihi 15 Temmuz 2024 https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20230601STO93804/eu-ai-act-first-regulation-on-artificial-intelligence
• Europarl. “Artificial Intelligence Act: MEPs adopt landmark law” Erişim Tarihi 08 Ekim 2024. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20240308IPR19015/artificial-intelligence-act-meps-adopt-landmark-law
• Evren, Çınar Can- Uçar, İsmail. Kamu Görevlileri Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2022.
• Gülel, Hazal. Hukuki Açıdan Yapay Zekâ. Ankara: Adalet Yayınları, 2023.
• Güner, Cemil. “Yapay Zekânın Verdiği Zarardan Doğan Sözleşme Dışı Sorumluluğa Uygulanacak Hukuk”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 8/15 (Haziran 2020), 229-272. https://doi.org/10.18771/mdergi.757376
• Haeinlein, Michael - Kaplan, Andreas . “A Brief History of Artificial Intelligence: On the Past, Present, and Future of Artificial Intelligence”. California Management Review 61/4 (July 2019), 5-14. http://dx.doi.org/10.1177/0008125619864925
• Hassaballah, M. - Aly, Saleh, “Face Recognition: Challenges, Achievements and Future Directions”. IET Computer Vision 9/4 (August 2015). 614-626. https://doi.org/10.1049/iet-cvi.2014.0084
• Hava Elektronik Sanayi (Havelsan). “Eyeminer Yapay Zekâ Tabanlı Video Analiz Sistemi” (18 Mart 2024). https://www.havelsan.com.tr/sektorler/bilgi-ve-iletisim/urunler/akilli-ve-guvenli-sehirler/havelsan-eyeminer#:~:text=EYEMINER%2C%20g%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BCleme%20sistemlerinden%20al%C4%B1nan%20veriler,zekâ%20destekli%20video%20analiz%20sistemidir.
• Kağıtcıoğlu, Mutlu. “Yapay Zekâ ve İdare Hukuku”. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/1 (Haziran 2021), 118-168. https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.874993
• Kalabalık, Halil. İdare Hukuku Dersleri I. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2023.
• Kaplan, Onur. İdari İşlem Teorisi Açısından İdare Hukukunda Tespit Edici İşlemlerin Yeri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Karabal, Ahu. “Yapay Zekâda Hukuk İhlalleri”. Yapay Zekâ ve Zihin Felsefesi Dergisi 6/2 (Aralık 2023), 119-147. https://doi.org/10.51404/metazihin.1269258
• Karakuş, Emin. “Yerli Yapay Zekâ Suç ile Mücadele Ediyor”. TRT Haber (24 Nisan 2023), 1. https://www.trthaber.com/haber/dunya/yerli-yapay-zekâ-suc-ile-mucadele-ediyor-762573.html#:~:text=Havelsan'%C4%B1n%20geli%C5%9Ftirdi%C4%9Fi%20Eyeminer%20isimli,birim%20ekiplerini%20an%C4%B1nda%20harekete%20ge%C3%A7iriyor.&text=Yerli%20ve%20milli%20kaynaklar%20ile,%C3%BCr%C3%BCn%C3%BC%20su%C3%A7%20oran%C4%B1n%C4%B1%20azaltmay%C4%B1%20hedefliyor.
• Kaufmann, Mareile Kaufmann vd. “Predictive Policing and The Politics of Patterns”. The British Journal of Criminology, 59/3 (May 2019), 674-692. https://doi.org/10.1093/bjc/azy060
• Kaya, Zeynep Ebrar. “Dünyanın İlk Robot Avukatı”. Hukuk ve Bilişim (Erişim 25 Mart 2024) https://hukukvebilisim.org/dunyanin-ilk-robot-avukati/
• Kayıhan, Şaban. Kişiler Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Keskin, A. Dilşad- Demircioğlu, Huriye Reyhan. Medeni Hukuk II. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Köken, Enes. “Yapay Zekânın Cezai Sorumluluğu”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 12/47 (Temmuz 2021), 247-286.
• Kulular İbrahim, Merve Ayşegül. Hukuki Açıdan Planlı Eskitme. Ankara: Adalet Yayınevi 2021.
• Lynch, Jennifer. “Face Off: Law Enforcement Use of Face Recognition Technology”. Electronic Frontier Foundation (September 2021), 1-39.
• Neiva, Laura vd. “Big Data Applied to Criminal Investigations: Expectations of Professionals of Police Cooperation in the European Union”. Policing and Society 32/10 (January 2022), 1167- 1179. https://doi.org/10.1080/10439463.2022.2029433
• NTV Haber. “Yapay Zekâ 6 Kişiyi Şuçsuz Yere Gözaltına Aldırdı”. (9 Ağustos 2023), 1. https://www.ntv.com.tr/teknoloji/yapay-zeka-6-kisiyi-sucsuz-yere-gozaltina-aldirdi,esHEhQopxE2ly3CJ8FTZKQ#:~:text=ABD'de%20polis%2C%20son%20d%C3%B6nemde,kullanarak%20haks%C4%B1z%20yere%20g%C3%B6zalt%C4%B1na%20ald%C4%B1.&text=ABD'de%20polis%20yapay%20zekal%C4%B1,ki%C5%9Filerin%20tamam%C4%B1n%C4%B1n%20siyah%20oldu%C4%9Fu%20aktar%C4%B1ld%C4%B1.
• O. Oloyede, Muhtahir vd. “A Review on Face Recognition Systems: Recent Approaches and Challenges”. Multimedia Tools and Applications 79/1 (July 2020), 27891-27922. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0008125619864925
• Oğuzman, M. Kemal vd. Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Yayıncılık, 2024.
• Özkan Şahin, Gizem - Şahin, Çağatay. “Yapay Zekâlı Varlıklara Elektronik Kişilik Modeli Tanınmasına İlişkin Eurobotics Raporu ve Fikri Mülkiyet Sorunu Bağlamında Meseleye Yaklaşım”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13/1 (Haziran 2022), 110-128.
• Seyhan, Serkan. Yapay Zekâ Teknolojileri Kapsamında İdarenin Sorumluluğ. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2023.
• Striltsiv, Oleksandr M. - Fedorenko, Oksana A. “Problems of Legal Regulation of the Use of Artificial Intelligence Technologies by the National Police of Ukraine”. Scientific Journal of the National Academy of Internal Affairs 27/1 (February 2022), 30-39. https://doi.org/10.56215/0122271.30
• Şıracı, Sertel. “Yüz Tanıma Teknolojilerinin Kişisel Verilerin Korunması Hukuku Açısından İncelenmesi”. Kişisel Verileri Koruma Dergisi 5/1 (Haziran 2023), 23-46.
• Ünal, Erhan Cihan - Aslanhan, Uğur. “SSB’den Yeni Yapay Destekli Proje”. Anadolu Ajansı (26 Temmuz 2023), 1. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ssbden-yeni-yapay-zekâ-destekli-proje/2954755
• Vestby, Annette – Vestby, Jonas. “MachineLearningandthePolice: Asking The Right Questions”. Policing: A Journal of Policy and Practice 15/1(March 2021), 44-58. https://doi.org/10.1093/police/paz035
• Walter, Nelson. “Artificial Intelligence: A Primer for Police Leaders”. Law Enforcement Management Institute of Texas(LEMIT) (June 2021), 1-14.
• Yanisky Ravid, Shlomit - Liu, Xiaoqiong (Jackie). “When Artificial Intelligence Systems Produce Inventions: The 3A Era and An Alternative Model For Patent Law”. Cardozo Law Review (2018), 2215-2263. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2931828
• Yayla, Ahmet. İdare Hukuku Bakımından Yapay Zekâ. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2023.
• Yenisey, Feridun. Kolluk Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık 2009.
• Yıldırım, Ramazan- Çınarlı, Serkan. Türk İdare Hukuku Dersleri II. Ankara: Astana Yayınları 2019.