YAPI BİLGİ MODELLEME (BIM) VERİLERİ ve SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 571 - 619, 30.12.2024

Beyza Devran

https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.1544690

Öz

Ülkelerin inşaat proje yönetim sürecinde yapı bilgi modelleme (BIM) sistemini benimsemesiyle kağıt tabanlı ve iki boyutlu çizimlerle yürütülen inşaat süreci dijitale evrilmiştir. İnşaat projesi verilerinin dijital ortama taşınması veri güvenliğine yönelik birtakım endişeleri gündeme getirmiştir. Bu nedenle, veri aktarımı ve paylaşımı sırasında meydana gelebilecek veri kayıpları, bozulmaları ve hatalarından dolayı proje paydaşları ve yazılım firmaları sözleşmelerinde sorumluluğunu sınırlayan maddelere yer verebilmektedir. Hukukumuzda henüz verinin yönetimine yönelik özel bir kanun bulunmamaktadır. Bu nedenle sorumsuzluk anlaşmalarının ve klozlarının geçerliliği ve hukuki denetimine ilişkin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) genel hükümleri uygulanacaktır. TBK m.115 ve 116 sorumsuzluk anlaşmalarına ve klozlarına uygulanan genel hüküm niteliğindedir. Ancak proje paydaşlarının aralarında akdettiği sözleşmenin hukuki niteliğine göre özel hükümlerin uygulanması söz konusu olabilir.

Anahtar Kelimeler

BIM, Veri, Sorumsuzluk Anlaşması, İfa Yardımcısı, İnşaat Projesi

Kaynakça

• Akçura Karaman, Ayşe T. ‘’TBK m. 116 ve TBK M. 507/II’deki Sorumluluk Hükümlerinin Uygulama Kapsamı: “Yardımcı Kişi”- “Alt Vekil”-“İkame Vekil” Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 101, no.80 (2022): 1680-1715.
• Almarri, Khalid, Moshabab Aljarman, and Halim Boussabaine. ‘'Emerging contractual and legal risks from the application of building information modelling.’' Engineering, Construction and Architectural Management 26, no. 10, (2019): 2307-2325. https://doi.org/10.1108/ECAM-06-2018-0224.
• Antalya, Gökhan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Cilt V/1,1. Ankara: Seçkin Yayınları. 2019.
• Antalya, Gökhan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Cilt V/1,3. Ankara: Seçkin Yayınları. 2019.
• Ardani, Jeri Adin, Christiono Utomo, and Yani Rahmawati. "Model Ownership and Intellectual Property Rights for Collaborative Sustainability on Building Information Modeling." Buildings 11, no. 8 (2021): 1-16. https://doi.org/10.3390/buildings11080346.
• Ashcraft, Howard W. "Building Information Modeling: A Framework for Collaboration." The Construction Lawyer 28, no. 3 (2008): 1-14.
• Aydemir, Efrail. Eser Sözleşmesi ve İnşaat Hukuku. Ankara, Seçkin Yayınları, 2016.
• Azmi Ardıç. ‘’Eser Sözleşmesinde İş Sahibinin Birlikte Hareket Etme Yükümlülüğü.’’ Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
• Baharom, Mohammad Haniff, Siti Nora Haryati Abdullah Habib, and Syuhaida Ismail. “Building Information Modelling (BIM): Contractual Issues of Intellectual Property Rights (IPR) in Construction Projects.” International Journal of Sustainable Construction Engineering and Technology 12, no. 1 (2021): 170-78. https://publisher.uthm.edu.my/ojs/index.php/IJSCET/article/view/7415.
• Başalp, Nilgün. ‘’Sorumsuzluk Anlaşmaları.’’ Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009.
• Bruggeman, Evelien M. ‘'Legal aspects of Building Information Modelling: The ‘Dutch approach ‘: An overview.’' (Paper presented at BIM, OffSite Manufacture & the future of the Construction Industry, London, United Kingdom, 2020).
• Bruggeman, Evelien M. Legal implications of data exchange in the built environment: An exploration of the force field between technological and societal developments and law. Netherlands: Delft University of Technology, Faculteit Bouwkunde, 2022. Redeboekje-prof-Bruggeman.pdf (ibr.nl).
• Coşkun, Mahmut. İnşaat Sözleşmesinden Kaynaklanan Davalar. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Croft, Andrew, May Winfield, and Simon Lewis. ‘’Information Protocol to Support BS EN ISO 19650-2 the Delivery Phase of Assets.’’ 1st ed. UK BIM Framework in association with the Construction Industry Council. Accessed August 19, 2024. Information-Protocol-to-support-BS-EN-ISO19650-2.pdf (ukbimframework.org).
• Currie, Leslie. ‘'Building Information Modelling: Its Impact On Insurance, Intellectual Property Rights and Design Liability.'' The Society of Construction Law May 2014. scl paper - published.pdf (apmv1livestorage.blob.core.windows.net).
• Çetiner, Bilgehan, Andreas Furrer ve Markus Muller-Chen. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Devran, Beyza. ‘’ Yapı Bilgi Modelleme Sistemi (BIM) ve Dijital İkiz Uygulamalarının Hukuki Boyutu.’’ Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, 2023.
• Duman, İlker Hasan. İnşaat Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Eastman, Charles, Paul Teicholz, Rafael Sacks, and Kathleen Liston. BIM Handbook: A Guide to Building Information Modeling for Owners, Managers, Designers, Engineers and Contractors. New Jersey: John Wiley & Sons, 2011.
• Eker Erkekoğlu, Ahu. ‘’Yazılım Lisans Sözleşmeleri.’’ Yüksek Lisans Tezi, Özyeğin Üniversitesi, 2019. Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 2022.
• Fan, Su-Ling. Intellectual Property Rights in Building Information Modeling Application in Taiwan. Journal of Construction Engineering and Management 40, no. 3 (2014): 1-6. https://doi.org/10.1061/(ASCE)CO.1943-7862.0000808.
• Güçlütürk, Osman Gazi. Yapay Zeka ve Verinin Kullanımı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Nisan 2022. Gültekin, Fatih. ‘’Yardımcı Kişinin Fiillerinden Borçlunun Sorumluluğu.’’ Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 35 (2018): 375-403.
• Gümüş, Alper. Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri. Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
• Hatemi, Hüseyin, Emre Gökyayla. Borçlar Hukuku Genel Bölüm. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2017.
• Hatipoğlu, Kaan. ‘’Paket Yazılım Lisans Sözleşmeleri.’’ Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi, 2023.
• Jensen, Fie Schmidt. ‘'Risk, Liabilities and Uncertainties in Building Information Modelling.’' Retsvidenskabeligt Tidsskrift (Rettid) (2018): 1-51. Building Information Modelling (au.dk).
• Kanlıgöz, Göksu. ‘’Yabancılık Unsuru İçeren Yazılım Lisans Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk.’’ Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, 2023.
• Kaplan, İbrahim. İnşaat Sözleşmeleri Hukuku ve Endüstri Yatırım Sözleşmeleri. Ankara: Yetkin Yayınları, 2013.
• Kaya, Fatih, Aslı Akçamete, and Talat M. Birgönül. "An Investigation of Legal Aspects of BIM in Construction Contracts." International Civil Engineering & Architecture Conference (ICEARC 2019), ed. Volkan Kahya, 214-220. Trabzon, Golden Light Publishing, 2019.
• Kayıhan, Şaban, Özcan Günergök. Borçlar Hukuku Dersleri Genel Hükümler. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2024.
• Kılıçoğlu, Ahmet. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Turhan Kitabevi, 2020.
• Kopuz, Birgül. ‘’İnşaat Projelerinde Etkin Bir BIM Uygulaması İçin Katılımcılar Arasındaki BIM Protokollerinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2015.
• Korkmaz, Hakan. ‘’Yardımcı Kişi Eylemlerine Yönelik Yapılan Sorumsuzluk Anlaşmaları.’’ Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, 2023.
• Mcadam, Brodie. "Building Information Modelling: The UK Legal Context." International Journal of Law in the Built Environment 2, no. 3 (October 2010): 246-259. https://doi.org/10.1108/17561451011087337.
• Mehel, Mustafa M. ‘’Yardımcı Kişilerin Eylemlerine İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları.’’ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2021.
• National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. Legal Issues Surrounding the Use of Digital Intellectual Property on Design and Construction Projects. Edited by Larry W. Thomas. Washington, DC: The National Academies Press, 2013. https://doi.org/10.17226/22626.
• Nomer, Haluk. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Beta, 2023.
• Ofluoğlu, Salih. ‘'Yapı Bilgi Modelleme: Gereksinim ve Birlikte Çalışabilirlik.’' Mimarist. Erişim Tarihi: 19.08.2024. mimarist_ocak14-libre.pdf (d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net).
• Oğuzman, Kemal, Turgut Öz. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 1. Cilt. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2022.
• Olatunji, Oluwole A. ‘'A preliminary review on the legal implications of BIM and model ownership.’' ITcon 16, Special issue Innovation in Construction e-Business (2011): 687-696. https://www.itcon.org/2011/40. Öz, Turgut. İnşaat Sözleşmesi İlgili Mevzuat. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2021.
• Sebastian, Rizal. ‘'Changing roles of the clients, architects and contractors through BIM.’' Engineering, Construction and Architectural Management 18, no.2 (2011): 176-187. https://doi.org/10.1108/09699981111111148.
• Silius-Miettinen, Pirjo, and Kalle Kähkönen. ‘'Contractual and ownership aspects for BIM.’' (International research conference 2017: Shaping tomorrow’s built environment: conference proceedings, Salford, 11-12 September, 2017).
• Stepanenko, Olga, Vladimir Tatarnikov, and Larisa Cherdakova. ‘’Legal protection of BIM products.’’ IOP Conference Series: Earth and Environmental Science 667, no. 1 (2019): 1-6. MSEM6671099.pdf (iop.org).
• Tavalıoğlu, Melih. ‘’ Sorumsuzluk Anlaşmalarının Sınırları ve Geçersizliği.’’ Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, 2023.
• Tekben, Tuğçe. ‘’Mimarlık Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği Üzerine Düşünceler.’’ Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (ABÜHFD) 9, no. 18 (2021): 687-716.
• Tekelioğlu, Numan. ‘’Sorumsuzluk Anlaşmalarına İlişkin Bir Yargıtay Kararı İncelemesi.’’ Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (SDÜHFD) 6, no. 1-2 (2016): 1-34.
• Tezgiden, Salim Burak. ‘’ISO 19650 Compliant Project Information Protocol Proposal For Collaborative Working And BIM Execution.’’ Master’s Thesis, Istanbul Technical University, 2019.
• Tutkun, Ceyda. İnşaat Hukukunda Alt Yüklenicilik Sözleşmeleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2019.
• UK BIM Framework. ‘’Information Management According to BS EN ISO 19650: Guidance Part D Developing Information Requirements.’’ Edition 2, Accessed August 19, 2024. Guidance-Part-D_Developing-information-requirements_Edition-2.pdf (ukbimframework.org).
• UK BIM Framework. ‘’Information Management According to BS EN ISO 19650 Guidance Part 2: Processes for Project Delivery.’’ Edition 3, Accessed August 19, 2024. ISO_19650_Guidance_Part_2_Processes_for_Project_Delivery_ThirdEdition.pdf (ukbimframework.org).
• UK BIM Framework. ‘’ ISO 19650 Guidance 1: Concepts.’’ Accessed August 19, 2024. ISO_19650_Guidance_1_Concepts_Edition 3.pdf (worktribe.com).
• Uzun Kazmacı, Özge. ‘’Türk Borçlar Kanunu’na Göre Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin ve Özellikle Mimari Projelerde Mimarın Ayıp Sebebiyle Sorumluluğu.’’ İç. İnşaat Sektöründe Mimari Haklar, ed. Özge Uzun Kazmacı, Esra Hamamcıoğlu, Argun Karamanlıoğlu, 15-29. İstanbul, Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Winfield, May, and Sarah Rock. The Winfield Rock Report.UK: UK BIM Alliance, February 2018. The-Winfield-Rock-Report.pdf (wearenima.im).
• Winfield, May. "Building Information Modelling: The Legal Frontier-Overcoming Legal and Contractual Obstacles." The Society of Construction Law, April 2015. https://www.scl.org.uk/papers/building-information-modelling-legal-frontier-overcoming-legal-and-contractual-obstacles.
• Wong, Philip and Justin Lai. “Building Information Modelling (BIM): insights from collaboration and legal perspectives.” IOP Conference Series: Earth and Environmental Science 1101, no. 5 (2022): 1-10. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/1101/5/052014/pdf.