MOBİL SANAL AĞ OPERATÖRLERİNİN TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜNDEKİ KONUMUNUN HUKUKİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 265 - 310, 30.06.2025

Mahmut Furkan Balaban

https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.1644031

Öz

Mobil haberleşme, günlük hayatta vazgeçilmez olduğundan tüketicilerin bu hizmetten daha uygun fiyata yararlanabilmesi için mobil haberleşme sektöründe serbest ve etkin rekabetin sağlanması gerekmektedir. Radyo spektrum kaynaklarının sınırlı olması nedeniyle sektördeki çok sayıda işletmecinin bu kaynakları birlikte kullanması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Temel olarak radyo şebekeyi bir mobil ağ operatöründen (MNO) kiralayarak mobil haberleşme hizmeti sunabilen mobil sanal ağ operatörleri (MVNO), teknolojik farklılıklar doğrultusunda çeşitli şekillerde faaliyet gösterebilmektedir. MVNO’lar, toplumun mobil haberleşme hizmetinden faydalanamayan kesimine yönelik yaptığı çalışmalarla toplum içerisinde dijital eşitsizliğin de önlenmesine katkı sağlayan bir rol oynamaktadır. MVNO’ların sektöre dahil olmasıyla birlikte, sektörel rekabetin artırılması, haberleşme hizmetinin uygun fiyata sunulabilmesi, sınırlı sayıda bulunan spektrumun verimli kullanılması gibi mobil haberleşme sektörüne çok sayıda fayda sağlanabilmektedir. Söz konusu faydaların ortaya çıkabilmesi için öncelikle MVNO’ların mobil haberleşme sektörüne dahil olması gerekmektedir. Bunun için, gönüllü şekilde yapılan MVNO-MNO iş ortaklıklarının teşvik edilmesinin yanı sıra düzenleyici otoritelerin müdahalesine de ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, Avrupa’dan çeşitli örnekler verilerek MVNO’ların mobil haberleşme sektöründe yer alması ve MVNO’lar ile MNO’lar arasında serbest ve etkin rekabetin tesisi için mevcut ve yapılması gereken mevzuat düzenlemelerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

MVNO , sanal mobil şebeke hizmeti , mobil haberleşme , etkin rekabetin sağlanması , mobil ağ operatörü

Kaynakça

• Balaban, Mahmut Furkan. Elektronik Haberleşme Sektöründe İşlenen Kişisel Verilerin Korunması. Ankara: Adalet Yayınevi, 2023.
• Banerjee, Aniruddha, Christian M. Dippon “Voluntary Relationships Among Mobile Network Operators and Mobile Virtual Network Operators: An Economic Explanation.” Information Economics and Policy 21 , no.1 (2009): 72-84.
• Bauner, Christoph ve Augusto Espin. “Do subscribers of mobile networks care about Network Neutrality?.” (2022): 1-26. SSRN: https://ssrn.com/abstract=4297659 . Erişim tarihi Mart 4, 2024.
• Benzer, Recep, Doğan Varlı. “Haberleşme Sektöründe Rekabet ve Teknolojik Gelişmeler: Optimizasyon Örneği,” AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18 no.1 (2018):79-91.
• BEREC. “Case CZ/2022/2421 Wholesale access and call origination on public mobile telephone networks in the Czech Republic,” 2023. https://www.berec.europa.eu/system/files/2023-02/BoR (23) 49 BEREC Opinion CZ_2022_2421 Draft for BoR_Final Clean.pdf , Erişim tarihi Şubat 6, 2025.
• Brito, Duarte, Pedro Pereira. “Mobile Virtual Network Operators:Beyond the Hyperbolae,” https://www.concorrencia.pt/sites/default/files/imported-media/WP15_MVNO_Hype_Oct06.pdf , (2006):1-14.
• btk.gov.tr. “BTK Kurul Kararı.” https://www.btk.gov.tr/uploads/boarddecisions/mobil-sebekelere-erisim-ve-cagri-baslatma-pazari-gecis-surecinin-degerlendirilmesi/97-2019-web.pdf , Erişim tarihi Şubat 7, 2025.
• btk.gov.tr. “BTK Mobil Geniş Bant Spektrum Stratejisi.” https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/mobil-genisbant-spektrum-stratejisi-ozet.pdf . 1-5. Erişim tarihi Mart 6, 2024.
• btk.gov.tr. “BTK'nın Spektruma İlişkin Rolü.” https://www.btk.gov.tr/spektrum-yonetimi-genel-bilgiler . Erişim tarihi Mart 4, 2024.
• btk.gov.tr. “Mobil Şebekelere Erişim ve Çağrı Başlatma Pazarı Nihai Dokümanı 2017,” https://eng.btk.gov.tr/onceki-pazar-analizleri , Erişim tarihi Şubat 7, 2025.
• btk.gov.tr. “SMŞH.” https://www.btk.gov.tr/uploads/regulations/tks.pdf . Erişim tarihi Mart 11, 2024.
• btk.gov.tr. “Yetkilendirme Başvuru Adımları.” https://www.btk.gov.tr/yetkilendirme-icin-basvuru-adimlari , erişim tarihi Şubat 6, 2025.
• btk.gov.tr. “Yetkilendirme Yönetim Sistemi.” https://yetkilendirme.btk.gov.tr/Yetkilendirme/ , Erişim tarihi Şubat 6, 2025.
• budde.com.au. “Austria Statistics and Analyses.” https://www.budde.com.au/Research/Austria-Mobile-Infrastructure-Broadband-Operators-Statistics-and-Analyses . Erişim tarihi Nisan 3, 2024.
• commsbrief.com. ”What Is The Difference Between GSM, UMTS And LTE?” https://commsbrief.com/difference-between-gsm-umts-lte/ . Erişim tarihi Mart 23, 2024.
• Court of Justice of the European Union, Press Release No 145/21, 2021, https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2021-09/cp210145en.pdf . Erişim tarihi Mart 23, 2024.
• Czech Telecommunication Office. “Press Release: European Commission´s veto on the proposed mobile market regulation,”2023. https://ctu.gov.cz/en/press-release-european-commissions-veto-proposed-mobile-market-regulation . Erişim tarihi Şubat 6, 2025.
• Dewenter, Ralf, Justus Haucap. “Incentives to Licence Virtual Mobile Network Operators (MVNOs),” (2006): 1-15. SSRN: https://ssrn.com/abstract=2118977 . Erişim tarihi Mart 6, 2024.
• European Commission. “Commission closes its in-depth investigation into the proposed regulation of the market for wholesale access to mobile services in the Czech Republic” https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-closes-its-depth-investigation-proposed-regulation-market-wholesale-access-mobile . Erişim tarihi Şubat 3, 2025.
• European Commission. “Case M.8792 - T-Mobile NL/Tele2 NL Merger Procedure Regulation (EC) 139/2004.” 2018. https://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/decisions/m8792_3403_11.pdf . Erişim tarihi Şubat 3, 2025.
• European Commission. “Press Release.” 2006. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_06_97 . Erişim tarihi Mart 28, 2024.
• European Commission. “Press Release.” 2012. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_12_1361 . Erişim tarihi Nisan 1, 2024.
• Grimaldi, Michelle, Livio Cricelli. “Regulation of Competition and Access of Mobile Virtual Network Operators,” International Journal of Technology Policy and Management, 2013.
• gsma.com. “The GSM family of Technologies,” https://www.gsma.com/aboutus/who-we-are/our-technology/ . Erişim tarihi Mart 3, 2024.
• Hashim, Sahibzadah Uzair. “Mobile Virtual Network Operators (MVN0s) - (Special Reference to Regulatory Environments)”, (2005): 1-41. SSRN: https://ssrn.com/abstract=1087262 . Erişim tarihi Mart 3, 2024.
• hutchison-whampoa.com. “Press Releases Hutchison 3G Austria,” http://www.hutchison-whampoa.com/en/media/press_each.php?id=2557 . Erişim tarihi Mart 30, 2024.
• itu.int. “The Benefits of MVNO Partnerships,” https://www.itu.int/hub/2020/04/the-benefits-of-mobile-virtual-network-operator-mvno-partnerships/ .erişim tarihi Mart 15, 2024.
• itu.int. “What are MVNOs?,” https://www.itu.int/itunews/issue/2001/08/mvno.html#:~:text=Generally . Erişim tarihi Mart 10, 2024.
• inseego.com. “Connectivity for IoT,” https://inseego.com/resources/blog/fixed-wireless-access-or-mobile-broadband-for-your-business/ . Erişim tarihi Mart 8, 2024.
• Jones, Christopher, Lisa Weinert. EU Competition Law Volume II: Mergers and Acquisitions. Birleşik Krallık: Edward Elgar Publishing, 2021.
• Kalmus, Philip, Lars Wiethaus. “On the Competitive Effects of Mobile Virtual Network Operators.” Telecommunications Policy 34, no. 5-6 (2010): 262-269.
• Kiiski, Annukka, Heikki Hämmäinen. “Mobile Virtual Network Operator Strategies: Case Finland.” International Telecommunication Society (ITS) Berlin 15th Biennial Conference . Berlin: ITS (2004): 1-13.
• Koutroumpis, Pantelis, Pau Castells, Kalvin Bahia. “To share or not to share? The Impact of Mobile Network Sharing for Consumers and Operators.” The Oxford Martin Working Paper Series on Economic and Technological Change (2021): 1-33.
• Marcus, Scott, Alicia García-Herrero ve Lionel Guetta-Jeanrenaud. “Promotion of High Capacity Broadband to Rebuild and Recover from the Pandemic,” (2022): 1-19. SSRN: https://ssrn.com/abstract=4689794 . Erişim tarihi Mart 5, 2024.
• mca.org.mt. “Traffic management - What is broadband usage?,” https://www.mca.org.mt/content/traffic-management-what-broadband-usage . Erişim tarihi Mart 5, 2024.
• mvnoeurope.eu. “Innovation,” http://mvnoeurope.eu/what-we-stand-for/innovation/ . Erişim tarihi Nisan 6, 2024.
• mvno-index.com. “MVNOs”, https://mvno-index.com/different-types-of-mvnos-mobile-brands/ . Erişim tarihi Mart 13, 2024.
• netgsm.com.tr. “Mobil Hat Paketleri,” https://www.netgsm.com.tr/gsm/bireysel/mobil-hat . Erişim tarihi Mart 26, 2024.
• OECD (2014-11-06). “Wireless Market Structures and Network Sharing.” OECD Digital Economy Papers, No. 243. OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/5jxt46dzl9r2-en , 1-89.
• Official Journal of the EU. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L1972 . Erişim tarihi Mart 29, 2024.
• Official Journal of the EU. 6 Nisan 2022 tarih ve 2022/612 sayılı Yönetmelik, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R0612 . Erişim tarihi Mart 29, 2024.
• onomondo.com. “MNO vs MVNO vs Full MVNO Explained,” https://onomondo.com/blog/tech-talk-mno-vs-mvno/ . Erişim tarihi 12 Mart, 2024.
• Peng, Shin-yi. “The Uneasy Interplay between Digital Inequality and International Economic Law,” European Journal of International Law 33, no.1 (2022): 205–236.
• Sasinovskaya, Olga. “Mobile Virtual Network Operators in Europe. Strategic and Legal Analysis.” Lund: Lund University, Master Thesis, 2004.
• Shin, Dong Hee. “A Techno-Economic Analysis of Mobile Virtual Network Operators” In Lee, Handbook of Research on Telecommunications Planning and Management for Business. (2009):158-172.
• telekom.com. “LTE: How does it work? What can it do? Where is it available?” https://www.telekom.com/en/company/details/the-nine-most-important-facts-about-lte-606446 . Erişim tarihi Mart 3, 2024.
• Telkoder. “Türkiye’de Sanal Mobil Şebeke Hizmeti (SMŞH) Hakkında,” https://telkoder.org.tr/wp-content/uploads/2024/12/24-016.pdf . Erişim tarihi Şubat 7, 2025.
• updater.com. “Fixed Wireless vs Mobile Broadband Internet,” https://updater.com/guides/fixed-wireless-vs-mobile-broadband#heading-5 . Erişim tarihi Mart 8, 2024.
• yozzo.com. “Enhanced Service Provider MVNO,” https://www.yozzo.com/mvno-academy/enhanced-service-provider-mvno/ . Erişim tarihi Mart 13, 2024.
• yozzo.com. “Thin MVNO,” https://www.yozzo.com/mvno-academy/service-provider-mvno/ . Erişim tarihi Mart 13, 2024.