Türkiye’de Petrol ve Doğalgaz Fiyatlarının Makro Ekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkileri

Yıl 2023, , 235 - 257, 20.10.2023

Fatih Çemrek , Hüseyin Naci Bayraç

https://doi.org/10.47103/bilturk.1320482

Cited By: 1

Öz

Dünya üzerinde tüketilen enerjinin yaklaşık üçte ikisinden fazlası petrol ve doğalgaz tarafından karşılanmaktadır. Petrol ve doğalgaz gibi fosil kökenli enerji kaynaklarının ekonomideki sektörlerin ana girdisi olması nedeniyle enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar, enerji bağımlılığı yüksek olan ülkelerin ekonomik büyüme, cari açık, enflasyon, faiz, reel döviz kuru ve istihdam gibi makroekonomik göstergeler üzerinde zincirleme etkiler yaratmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisinde Ham Petrol Fiyat ile Doğalgaz Fiyatının GSYİH, Tüketici Fiyat Endeksi ve Sanayi Üretim Endeksi gibi makroekonomik göstergeler üzerinde yaratacağı etkileri belirlemektir. 2010-2020 dönemi için aylık veriler kullanılarak ve söz konusu seriler arasındaki ilişkiler Eşbütünleşme analizi ve Granger Nedensellik Analizi ile araştırılmıştır. Uzun dönemde GSYİH ile Doğalgaz Serisi ve Petrol Fiyatı serisi arasında negatif yönlü ilişki olduğu belirlenmiştir. Uzun dönemde petrol fiyatının % 1 artması GSYİH üzerinde % 0,000971 azaltmakta ve doğalgaz fiyatının % 1 artması ise GSYİH’yı % 1,29 oranında azaltmaktadır. Uzun dönemde SÜE ile Doğalgaz Serisi ve Petrol Fiyatı serisi arasında negatif yönlü ilişki olduğu belirlenmiştir. Uzun dönemde petrol fiyatının % 1 artması SÜE’yi % 0,193221 azaltmakta ve doğalgaz fiyatının % 1 artması ise SÜE’yi % 8,595656 azaltmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Petrol Fiyatı, Doğalgaz Fiyatı, GSYİH, TÜFE, SÜE.

Teşekkür

Bu çalışma VI. Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi, 13-15 Mayıs 2022, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye (econanadolu 2022)’de özet metin olarak sunulan bildirinin genişletilmiş bir versiyonudur.

Kaynakça

• Alpdoğan, H. ve Tok, D. (2018). OECD Ülkelerinde Petrol Fiyatlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Panel Nedensellik Çalışması, Sakarya İktisat Dergisi, 7 (2): 28-43.
• Banerjee, A., J.J. Dolado, J.W. Galbraith, and D.F. Hendry, 1993, Cointegration, error-correction, and the analysis of non-stationary data (Oxford University Press, Oxford).
• Bayraç, H. N. (2020). Enerji Ekonomisine Giriş, Enerji Ekonomisi ve Politikaları: Piyasalar, Dünya, Avrupa Birliği ve Türkiye Boyutlu Analizler, Editörler: Bayraç, H. N. ve Çemrek, F., Ekin Yayınevi, Bursa, 1-24.
• Charemza, W. and D. Deadman (1997), New Directions in Econometric Practice”, Edward Elgar, England. Cromwell, B., Hannan M.J., Labys, W.C., Terraza M. (1994), Multivariate Tests for Time Series Models, Sage Publications Inc., USA.
• Çakmakçı, A. (2013). Akaryakıt Sektörüne İlişkin Vergi ve Mali Hukuk Uygulamaları, Seçkin Yayıncılık, İstanbul. Demir, M. (2013). Enerji İthalatı Cari Açık İlişkisi, VAR Analizi ile Türkiye Üzerine Bir İnceleme, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5, 2-27.
• Dickey, D. A. & Fuller, W.A. (1979). Distribution Of The Estimators For Autoregressive Time Series With A Unit Root, Journal of American Statistical Association, 74, 427-431.
• Dickey, D. A. & Fuller, W.A. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With Unit Root, Econometrica, 49(4):1057-1073.
• Enders, W. (2004). Applied Econometric Time Series, 2’nd Edition John Wiley&Sons Inc. USA.
• Engle, R.F. & Granger, C.W..J. (1987). Co-Integration and Error Correction Representation, Estimation, and Testing, Econometrica, 55(2): 251-276.
• Güngör, S., Sönmez, L, Korkmaz, Ö. ve Karaca, S. S. (2016). Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Türkiye’nin Cari İşlemler Açığına Etkileri, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Maliye Finans Yazıları, 106, 29-48.
• Holden, K. and Thomon, J., (1992), “Co-Integration: An Introductory Survey”, British Review of Economic Issues, 14 (33), s. 1-55.
• Johansen S., (1988), Statistical analysis of cointegration vectors, Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2–3),231-256, https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3
• Johansen, S., Juselius, K., (1992), Testing structural hypotheses in a multivariate cointegration analysis of the PPP and the UIP for UK, Journal of Econometrics, 53 (1–3),211-244, https://doi.org/10.1016/0304-4076(92)90086-7
• Kraft, J. and Kraft, A. (1978) On the Relationship between Energy and GNP. Journal of Energy Development, 3, 401-403.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P.C.B., Schmidt, P. & Yongcheol, S., (1992). Testing The Null Hypothesis Of Stationarity Against The Alternative of a Unit Root, Journal of Econometrics, 54, 159-178.
• Lebe, F. ve Akbaş, Y. E. (2015). İthal Ham Petrol Fiyatları İle Döviz Kurunun Cari Açık Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(2): 170-196.
• Maddala, G.S. ve Kim, I.M. (1998). Unit Roots, Cointegration and Structural Change. Cambridge University Press: Cambridge.
• Öksüzler, O. ve İpek E. (2011). Dünya Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Büyüme Ve Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4):15- 34.
• Özbuğday, F. C. (2015). Doğalgaz ve Petrol Fiyatları: Karmaşık Bir İlişki (mi?), Enerji Panorama, 2 (20):68–69.
• Özsağır, A., Erkan, B., Şentürk, M. ve Kara, O. (2011). Ham Petrol Fiyatlarındaki Volatilitenin Gsyih Büyümesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 1 (18):19-28.
• Phillips , P .C.B., & Perron, P. (1988). Testing For A Unit Root in Time Series Regression, Biometrika, 75(2): 335-346.
• Rasche, R. and Tatom, J (1977), The Effects of the New Energy Regime on Economic Capacity, Production and Prices, Review, 59( issue May), 2-12.
• Sağlam, Y. ve Güreşçi, G. (2018). Petrol Şoklarının Makroekonomik Göstergeler Üzerine Etkileri: OPEC İçin Yapısal VAR Analizi, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 640, 27-47.
• Şanlı, B., Karbuz S. ve Ekiz, N. (2011). Doğalgaz fiyatlarının geleceği ve Türkiye’ye etkisi,http://www.barissanli.com/calismalar/2011/temmuz2011- dogalgazfiyatlari-v2-final-bsanliskarbuznekiz.pdf. Erişim tarihi 03.04.2022.
• Torun, P. (2017). Türkiye Doğalgaz Piyasalarında Fiyat Belirleme Sürecini Etkileyen Faktörler, Sakarya İktisat Dergisi, 6(2):41–51.
• Tosun, N. (2021). Enerji Tüketimi Ve Makroekonomik Değişkenlerin Ampirik Analizi: Türkiye Örneği, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2): 201-227.
• Yaylalı, M. ve Lebe, F. (2012). İthal Ham Petrol Fiyatlarının Türkiye’deki Makroekonomik Aktiviteler Üzerindeki Etkisi, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 32 (1): 43-68.