Türkiye’de Dönemler İtibariyle Planlama Anlayışındaki Değişim Süreci

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 3, 167 - 186, 02.08.2023

Ezgi Babayiğit Sunay

https://doi.org/10.47103/bilturk.1286747

Öz

Bu çalışmada Türkiye'de planlama anlayışındaki değişim süreci geçmişten günümüze dönemler itibariyle değerlendirilmiştir. Çalışmada Osmanlı İmparatorluğu döneminden bu yana uygulanan planlı kalkınma adımlarının tarım-sanayi odaklı değişimi ve bu değişimi etkileyen siyasi ve ekonomik faktörler ele alınmıştır. 1960'lı yıllardan itibaren iktidardaki hükümet politikalarının belirlenmesinde önemli rol oynayan Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve hazırladığı kalkınma planları ile 1960'lar öncesi sanayi planları, konuya yardımcı olacak başvuru kaynaklarını oluşturmuştur. Araştırmaya göre Türkiye'deki planlama anlayışı, iç ve dış konjonktürel faktörlerin etkisiyle şekillenen siyasi düşünce ile örtüşmektedir. Bu noktada hazırlanan teorik çerçevelerin dönemin ekonomik ve siyasi perspektifiyle uyumlu politikalar olduğu ve bozulan mali denge ve istikrarın planlardan bağımsız olarak uygulamanın başarı veya başarısızlığına bağlı olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma Planları, İktisat Tarihi, İktisadi Sistemler

The Process of Change in the Understanding of Planning in Turkey by Periods

Öz

In this study, the changing process of planning understanding in Turkey from the past to the present has been evaluated in terms of periods. The study has evaluated the agriculture-industrial-oriented change of the planned development steps implemented since the Ottoman Empire period and the political and economic factors affecting this change. The State Planning Organization (SPO) and development plans prepared by it, which played an essential role in determining the government policies that have been in power since the 1960s, and industrial plans before the 1960s have been the reference sources that will help the subject. According to the research, the understanding of planning in Turkey coincides with the political thought shaped by the influence of internal and external cyclical factors. At this point, it is seen that the theoretical frameworks prepared are policies that are compatible with the economic and political perspective of the period and that the deteriorated financial balance and stability depend on the success or failure in implementation regardless of the plans.

Anahtar Kelimeler

Development Plans, Economic History, Economic Systems

Kaynakça

• Açıkgöz, E. (2001). Yem Bitkileri (3 ed., Vol. 182). Uludağ Üniversitesi Güçlendirme VakfıYayın. https://kutuphane.tarimorman.gov.tr/vufind/Record/13104/Description.
• Ağdemir, Z. (2021). Yeni Bir Kurum Olarak Strateji ve Bütçe Başkanlığı: Kısa Bir Değerlendirme. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 6(2), 91-113. https://doi.org/10.25229/beta.1026261.
• Akandere, O. (2019, 12-14 Nisan 2018). Türkiye’de Uygulamalı Tarım Eğitimine Bir Model: Köy Enstitülerinde Okutulan Ziraat Dersleri ve Uygulamaları. Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu, Şanlıurfa. https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/ATAM_HT-3.pdf
• Başkaya, F. (2004). Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına. Maki Basın Yayın.
• Bilgin, N., & Tanıyıcı, Ş. (2008). Türkiye'de Kooperatif ve Devlet İlişkilerinin Tarihi Gelişimi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,2008(2),136-159. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10221/125644 .
• Çıkın, A. (2003). Atatürk dönemi ekonomi politikaları ve kooperatifçilik. YAR Müdafaa-i Hukuk Dergisi, 62(11), 25-32.
• Decree Law. 8 July 2011, (No: 27958).
• DSB, (2019). Department of Strategy and Budget, Strateji, T. C., & Başkanlığı, B. (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023) https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Dikkaya, M., Özyakışır, D., & Üzümcü, A. (Eds.). (2008). Türkiye'nin Ekonomi Politiği 1923-2007. Orion Kitabevi. Durmuş, S., & Aydemir, N. K. (2016). Atatürk dönemi Türkiye ekonomisi (1923-1938). Kafkas University. Faculty of Economics and Administrative Sciences. Journal, 7(12), 155-167. https://doi.org/10.9775/kauiibfd.2016.008
• Ercan, F., Gültekin-Karakaş, D., & Tanyılmaz, K. (2008). Türkiye’de Sermaye Birikimi, Sanayileşme Politikaları ve Sektörel Değişimler. In G. E. Aslan (Ed.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Vol. 4, pp. 213-254). Gazi Üniversitesi Hasan Ali Yücel Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• Erkun, V. (1998). Atatürk Döneminde Tarım Politikası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,14(42), 1187-1195. https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Vecdet-ERKUN-Atatürk-Döneminde-Tarım-Politikası.pdf
• Eroğlu, N. (2007). Atatürk Dönemi İktisat Politikaları (1923-1938). Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2). https://dergipark.org.tr/en/pub/muiibd/issue/491/4305
• FFYP, (1963). Teşkilatı, D. P. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) Retrieved from https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf
• Hiç, M. (1998). Atatürk ve Ekonomik Rejim, Devletçilikten Günümüzde Piyasa Ekonomisine. Yeni Türkiye Dergisi(23-24), 3285-3292. https://yeniturkiye.com/cumhuriyet-ozel-sayisi/
• Karakayalı, H. (2003). Türkiye ekonomisinin yapısal değişimi. Güleç Matbaacılık.
• Kepenek, Y. (1990). Gelişim, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi, Ankara. In: Verso Yayıncılık.
• Kepenek, Y., & Yentürk, N. (2012). Türkiye Ekonomisi (25 ed.). Remzi Kitabevi.
• Ministry of Development, (2014). Bakanlığı, K. (2014). Kalkınma Bakanlığı Stratejik Planı 2014-2018. Retrieved from https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/233/ekutuphane3.4.6.6.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• O'Connor, J. (2010). Marxism and The Three Movements of Neoliberalism. Critical Sociology, 36(5), 691-715. https://doi.org/10.1177/0896920510371389
• Official Gazette. 5 July 1961, (No: 10846).
• Official Gazette. 24 July 2018, (No: 30488).
• Övgün, B. (2011). Türk Kamu Yönetiminde Yeni Bir Örgütlenme: Kalkınma Bakanlığı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) Dergisi, 66(03), 263-281. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002222
• Özçelik, Ö., & Tuncer, G. (2007). Atatürk Dönemi Ekonomi Politikalari. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 253-266. https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0002416
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yillik İktisadi Tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. https://www.iskultur.com.tr/turkiyenin-200-yillik-iktisadi-tarihi.aspx
• SPO, (1979). Teşkilatı, D. P. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983. Devlet Planma Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/16487.pdf
• SPO, (2001). Teşkilatı, D. P. (2001). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı 2001-2005. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/245/ekutuphane3.4.6.20.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• SPO, (2006). Teşkilatı, D. P. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060701M1-2.pdf
• Şahin, H. (1998). Türkiye Ekonomisi: Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu. Ezgi Kitabevi.
• Tekeli, İ. (2009). Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı (1 ed.). Bilge Kültür Sanat. https://www.bilgeyayincilik.com/kitap/savas-sonrasi-ortaminda-1947-turkiye-iktisadi-kalkinma-plani-ilhan-tekeli-selim-ilkin-ilhan-tekeli-selim-ilkin-9786055715021
• Tokgöz, E. (1998). Ekonomide 75 Yıl. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1-2), 1-27. https://dergipark.org.tr/en/pub/huniibf/issue/30509/329958
• Yenal, O. (2010). Cumhuriyet'in İktisat Tarihi (Vol. 2028). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. https://www.iskultur.com.tr/cumhuriyetin-iktisat-tarihi.aspx