Türkiye’de 1978-2022 Dönemi Gibson Paradoksunun Geçerliliği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 84 - 102, 30.04.2024

Taleh Mammadov

https://doi.org/10.47103/bilturk.1432099

Öz

Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinde Gibson paradoksunun geçerliliği araştırılmış ve 1978-2022 dönemine ait yıllık enflasyon oranı ile mevduat faiz oranı arasındaki ilişki ampirik olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada ARDL eşbütünleşme yöntemi kullanılmış ve elde edilen sonuçlara göre, kurulan iki model içerinden iki numaralı modelde eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Analiz sonuçları değerlendirildiğinde kısa dönemde enflasyondaki %1’lik artış faizi %0,31, uzun dönemde ise enflasyondaki % 1 artışın faizi %0,83 arttırdığı ve tahminin istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Gerçekleştirilen Toda-Yamamoto nedensellik testi sonucuna göre ise enflasyondan mevduat faizine doğru %1 anlamlılık düzeyinde nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Bu bulgular, Türkiye ekonomisinde incelenen dönemde Gibson paradoksunun geçerli olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gibson paradoksu, Enflasyon, Mevduat faizi, ARDL eşbütünleşme, Toda-Yamamoto nedensellik testi.

Validity of Gibson's Paradox in Turkey for the Period 1978-2022

Öz

In this study, the validity of the Gibson paradox in the Turkish economy was investigated, and the relationship between the annual inflation rate and the deposit interest rate for the period 1978-2022 was empirically evaluated. The ARDL cointegration method was used in the study, and based on the results obtained, a cointegration relationship was found in Model 2 out of the two models constructed. When analyzing the results, it is observed that a 1% increase in inflation raises the interest rate by 0.31% in the short term and by 0.83% in the long term, and this estimation is statistically significant. According to the Toda-Yamamoto causality test conducted, there is a causality relationship from inflation to deposit interest rate at the 1% significance level. These findings indicate that the Gibson paradox is valid in the Turkish economy during the period under review.

Anahtar Kelimeler

Gibson Paradox, Inflation, Deposit Interest Rates, ARDL Cointegration, Toda-Yamamoto Causality Test

Kaynakça

• Aklan, A. N., Akay, H. K. & Çınar, M. (2014). Türkiye’de Faiz Haddi ve Enflasyon İlişkisi: Gibson Paradoksuna Yönelik Bir Değerlendirme, Econworld Ekonomi Kongresi, s.1-14.
• Altunöz, U. (2020). Faiz Haddi-Enflasyon İlişkisi ve Türkiye’de Gibson Çelişkisinin Analizi: Keynes-Wicksell ve Fisher Örneği, Sayıştay Dergisi, 33 (118), s.153-178.
• Atgür, M. (2021). Türkiye’de Enflasyon ve Faiz İlişkisi: Gibson Paradoksunun Türkiye’de Geçerliliği (2004-2020), Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), s.513–526.
• Atkins, F. J. & Serletis, A. (2003). Bounds tests of the Gibson paradox and the Fisher effect: Evidence from low-frequency international data. Manchester School, 71(6), s.673–679.
• Bakkal, H. (2021). Türkiye’de Gibson Paradoksunun Geçerliliği: Maki Eşbütünleşme Testi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy Dergisi, 6(2), s.226-235.
• Biçen, Ö. F. (2019). The Relationship Between Nominal Interest Rate and Inflation Rate: An Analysis on the Validity of the Gibson Paradox, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 35, s.193-201.
• Chadha, J. S. & Pearlman, M. (2014). Was The Gibson Paradox for Real? A Wicksellian Study of the Relationship between Interest Rates and Prices. Financial History Review, 21(2), s.139-163.
• Cochrane, J. (2014). The Neo-Fisherian question, Erişim tarihi: (12.3.2024), https://johnhcochrane.blogspot.com/2014/11/the-neo-fisherian-question.html.
• Dehghani, Z., Nooralah, S. A. & Mehdi, N. (2015). Gibson Paradox Analysis in Iran Economic. International Journal of Modern Mathematical Sciences, 13(4), s.442-448.
• Erer, D. (2023). Türkiye’de Gibson Paradoksu Geçerli Mi?: Faiz Oranıenflasyon İlişkisinin Fourıer Eşbütünleşme Testi İle Analizi. Journal of Financial Politic Economic Reviews / Finans Politik Ekonomik Yorumlar, 60(664), s.87-104.
• Eroğlu, N. & Eroğlu, İ. (2009). Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Çerçevesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Kredibilite ve Hesap Verebilirlik Sorunu. Maliye Finans Yazıları Dergisi, 23(85), s.79-109.
• Fisher, I. (1930). The Theory Of Interest, As Determined By Impatience To Spend Income And Opportunity To Invest It , https://fraser.stlouisfed.org/title/theory-interest-6255, Erişim tarihi: (08.12.2023).
• Gibson, A. H. (1923). The Future Course of High-Class Investment Values. Banker’s Magazine (London),115, s.15-34. Halıcıoğlu, F. (2004). The Gibson Paradox: an Empirical İnvestigation for Turkey. European Research Studies, 7(1-2), s.111-119.
• Kabak, S. & Dallı, T. (2023). Gibson Paradoksu: ASEAN-T Ülkelerine İlişkin Panel Veri Analizi. Uluslararası Ekonometrik İnceleme Dergisi, 15 (1), s.12-27.
• Kaya, H., Kete, H. & Aydın, M. S. (2017). Türkiye’de Yaşam Beklentisi Tasarruf İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (62), s.368-380.
• Keynes J. M. (1930). A Treatise On Money, The Applied Theory Of Money, Volume II, Erişim tarihi: (7.12.2023), https://ia601502.us.archive.org/4/items/in.ernet.dli.2015.28575/2015.28575.A-Treatise-On-Money.pdf.
• Keynes, J. M. (1937). Alternative Theories of the Rate of İnterest. The Economic Journal, 47(186), s.241–252.
• Kocyigit, A., Kilic, M. E. & Bayat, T. (2015). A Causality Test on the Gibson Paradox in Turkey, Asian Economic and Financial Review, 5(10), s.1134-1147.
• Kofoğlu, İ. H. (2018). Gibson Paradoksu Türkiye Örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, Trabzon.
• Künü, S., Bozma, G. &Başar, S. (2017). Gibson Paradoksunun Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Açısından Geçerliliğinin Araştırılması, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), s.211-222.
• Lee, J. & Strazicich, M.C. (2003). Minumum Lagrange Multiplier Unit Root Test With Two Structural Breaks, Rev. Econ. Stat., 85(4), s.1082-1089.
• Mert, M. & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Detay Yayıncılık, Ankara. Mills, T. C. (2008). Exploring Historical Economic Relationships: Two and A Half Centuries of British Interest Rates and Inflation. Cliometrica, 2(3), s.213-228.
• Ogbonna, B. B. C. (2014). Testing for Gibson’s Paradox: Evidence from Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 5(4), s.157-163.
• Özdemir, M. & Yıldırım, S. (2018). Fiyat Düzeyi ve Faiz Oranı: Gibson Paradoksu Türkiye Ekonomisi İçin Geçerli (mi)?, Maliye Dergisi, 174, s.26–47.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches To The Analysis Of Level Relationships. Journal Of Applied Econometrics, 16, s.289-326.
• Samırkaş, M. C. (2019). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı Arasında Toda-Yamamoto Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), s.6-14.
• Sarıdoğan, H. Ö. & Gülşen, M. A. (2021). Enflasyonla Mücadelede Neo-Fisher ve Neo-Keynesyen Paradigma. İktisadi, Mali ve Finansal Konulara Teorik Bakış Açıları, Ankara: Gazi Kitabevi, s.175-185.
• Şimşek, M. & Kadılar, C. (2008). Gıbson Çelişkisinin Türkiye Verileri İle Analizi . Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,10 (20), s.115-127.
• Tanrıöver, B. & Yamak, N. (2015). Nominal Faiz Oranı-Genel Fiyat Düzeyi İlişkisinin Gibson Paradoksu Çerçevesinde Analizi, Maliye Dergisi, 168, s.186-200.
• TCMB. (2016). Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, Erişim tarihi: (12.03.2024), https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/26640b7b-9641-4c35-99ec-cd10a9d4e51b/program.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-26640.
• Toda, H.Y. & Yamamoto,T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes, Journal Of Econometrics, 66 (1-2), s.225–250.
• Tooke, T. (1844). An Inquiry into the Currency Principle: the Connection of the Currency with Prices, and the Expediency of a Separation of Issue from Banking, Longman, Brown, Green, and Longmans.
• Tuna, G. & Öztürk, M. (2016). Piyasa Etkinliğinin Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testleri İle İncelenmesi: Türkiye Pay Senedi Piyasası Uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 12(12), s. 548-559.
• Tunalı, H. & Erönal, Y. Y. (2016). Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye’de Fısher Etkisinin Geçerliliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), s.1415-1431.
• Uçak, S., Kuvat, Ö. & Aytekin, A. G. (2018). Türkiye’de ARGE Harcamaları– Büyüme İlişkisi: ARDL Yöntemi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), s.129-160.
• Ulusoy, A., Yılmaz, H. & Ünal, H. (2021). Türkiye’de Gibson Paradoksunun Fisher Etkisi Bağlamında Ele Alınması (1978-2019 Dönemi), Maliye Dergisi, 181, s. 1-18.
• Uslu, H. (2020). Enflasyon ile Mevduat ve Kredi Faizleri Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Fisher Eşitliği Çerçevesinde Ekonometrik Bir Analiz. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), s. 201-229.
• Wicksell, K. (1907). The Influence of the Rate of Interest on Prices. The Economic Journal, 17(66), s. 213-220.
• Williamson, S. D. (2014). Neo-Fisherians: Unite and Throw off MV=PY and Your Phillips Curves!, Erişim tarihi: (12.3.2024),https://newmonetarism.blogspot.com/2014/11/neo-fisherians-unite-and-throw-off-mvpy.html.
• Yenilmez, F. & Erdem, M. S. (2018). Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Ekonomik Büyüme ile Enerji Tüketimi Arasındaki İlişki: Toda-Yamamoto Nedensellik Testi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), s.71-95.
• Yıldırım Tıraşoğlu, B. (2014). Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testleri İle Oecd Ülkelerinde Satın Alma Gücü Paritesi Geçerliliğinin Testi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal(20), s. 68-87.
• Yılmaz, Z. & Mammadov, T. (2022). Dış Borç Faiz Ödemeleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (2005-2021), Asos Journal, (130), s. 316-330.