The Importance of Branding in Ensuring Sustainability in Beekeeping Activities and The Creation of Turkey's Geographical Indication Honey Map

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 1 - 10, 19.12.2025

Mehmet Ali Salık , Cahide Sude Taş

Öz

Beekeeping is an agricultural activity that involves utilizing plant resources and bees to produce products such as honey, pollen, beeswax, propolis, royal jelly, and live organisms, including queen bees and drones. Türkiye is in an advantageous position for beekeeping activities due to its unique geographical features, rich flora containing endemic plant species, and diverse bee populations, and has significant potential to produce high-quality honey. Various policies and legislative arrangements are being developed to protect and ensure the sustainability of traditional foods with a strong connection to geographical origin, such as honey. One of the foremost of these is the registration of Geographical Indication (GI), which is also on the agenda of the international “Sustainable Development Goals”. GIs are not only a sign of quality; they also provide a brand guarantee in protecting natural resources, biodiversity, and cultural heritage, sustainable farming practices, and increasing the commercial value of products. Türkiye is in an important position in world honey production and ranks second after China. According to Türkiye Statistical Institute (TÜİK) data (2020-2024), the number of beekeeping enterprises in the country is 82.862-100.399, the number of old-type hives used in beekeeping is 222.152-277.089, the number of new-type hives is 7.956.933-8.969.387, honey production is 95.492-118.297 tons, and beeswax production is 3.316-4.165 tons. While most of the honeys with high GI potential are produced in rural areas in quantities to meet the needs, some of them have become famous nationwide and have been transformed into added value. To date, 34 different types of honey, characterized by the features of the geographical area in which they are produced, have been registered by TÜRKPATENT as Protected Designation of Origin (PDO: 28 types) and Protected Geographical Indication (PGI: 6 types). Among these, Bingöl Balı (honey) has gained fame beyond the country's borders and has become “the first Turkish honey to be registered as a GI in the European Union (EU)”. As of September 2025, registration applications have been submitted for a total of 22 types of honey. GI applications have been submitted to the EU for Yenice Ihlamur Balı, Ağrı Geven Balı, Ardahan Çiçek Balı, Salıpazarı Kestane Balı, Muğla Çam Balı, and Sinop Kestane Balı. This study emphasizes the importance of branding/GI registration in ensuring sustainability in honey production, the most valuable product of beekeeping activities. In addition, it was aimed to draw attention to the honey richness of our country by creating Turkey's GI honey map through TÜRKPATEN's “Geographical Indications Platform”.

Anahtar Kelimeler

Beekeeping , Sustainability , Geographical Indication , Bee Products , Honey , Traditional Food

Arıcılık Faaliyetlerinde Sürdürülebilirliğin Sağlanmasında Markalaşmanın Önemi ve Türkiye’nin Coğrafi İşaretli Bal Haritasının Oluşturulması

Öz

Arıcılık, bitki kaynaklarını ve arıları kullanarak bal, polen, balmumu, propolis, arı sütü ve arı zehri gibi ürünlerin yanı sıra kraliçe arılar ve işçi arılar gibi canlı organizmaların üretildiği tarımsal bir faaliyettir. Türkiye; eşsiz coğrafi özellikleri, endemik bitki türlerini içeren zengin florası ve bal arısı çeşitliliğiyle arıcılık faaliyetlerinin yürütülmesinde avantajlı bir konumda olup, kaliteli bal üretiminde önemli potansiyele sahiptir. Bal gibi coğrafi kökenle bağı güçlü olan geleneksel gıdaların korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında çeşitli politikalar geliştirilmekte ve mevzuat düzenlemeleri yapılmaktadır. Bunların başında, Uluslararası “Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin” de gündemini oluşturan Coğrafi İşaret (Cİ) tescili gelmektedir. Cİ’ler sadece kalite işareti değil; doğal kaynakların, biyolojik çeşitliliğin ve kültürel mirasın korunmasında, sürdürülebilir çiftçilik uygulamalarında ve ürünlerin ticari değerinin artırılmasında marka garantisi sağlamaktadır. Türkiye, dünya bal üretiminde önemli bir konumda olup Çin’den sonra ikinci sıradadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre (2020-2024); ülke genelinde arıcılık yapan işletme sayısı 82.862-100.399, arıcılıkta kullanılan eski tip kovan sayısı 222.152-277.089 adet, yeni tip kovan sayısı 7.956.933-8.969.387 adet, bal üretimi 95.492-118.297 ton ve balmumu üretimi 3.316-4.165 ton aralığındadır. Cİ alma potansiyeli yüksek olan balların çoğu kırsal bölgelerde ihtiyacı karşılayacak miktarlarda üretilirken, bunlardan bazıları ülke çapında ün yakalayarak katma değere dönüştürülmüştür. Günümüze kadar üretildiği coğrafi bölgenin özellikleriyle karakterize edilen 34 farklı bal çeşidi TÜRKPATENT tarafından Menşe adı (28 adet) ve Mahreç İşareti (6 adet) olarak tescillenmiştir. Bunlardan, Bingöl Balının ünü ise ülke sınırlarını aşmış ve “Avrupa Birliğinde (AB) Cİ tescili alan ilk Türk balı” olmuştur. 2025 yılı Eylül ayı itibariyle ise 22 adet balımız için tescil başvurusu yapılmıştır. Yenice Ihlamur Balı, Ağrı Geven Balı, Ardahan Çiçek Balı, Salıpazarı Kestane Balı, Muğla Çam Balı ve Sinop Kestane Balı içinde AB’ye Cİ başvurusu yapılmıştır. Bu çalışmada, arıcılık faaliyetlerinin en önemli ürünü olan balın üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanmasında markalaşmanın/Cİ tescilinin önemi vurgulanmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin Cİ’li bal haritasını TÜRKPATEN’in “Coğrafi İşaretler Platformu” üzerinden oluşturarak ülkemizin bal zenginliğine dikkat çekmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arıcılık , Sürdürülebilirlik , Coğrafi İşaret , Arı Ürünleri , Bal , Geleneksel Gıda

Kaynakça

• [1] Çukur, F., Yücel, B., & Demirbaş, N. (2016). AB ve Türkiye'de arıcılık faaliyetine yönelik gıda güvenliği uygulamaları: Sorunlar ve öneriler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 22(2), 87-95.
• [2] Burucu, V., & Gülse Bal, H. S. (2017). Türkiye’de arıcılığın mevcut durumu ve bal üretim öngörüsü. TEAD, 3(1), 28-37.
• [3] Karaağaç, S., & Bulut, İ. (2023). Antalya’daki bal ormanlarının dağılımı ve sürdürülebilir yönetimi (2010- 2022). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AKSOS), 13, 56-73.
• [4] Salık, M. A. (2025). Tarımsal ve hayvansal gıdaların üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanmasında coğrafi işaret tescilinin önemi ve iklim değişikliğinin olası etkileri: Bingöl ili örneği. Uluslararası Gıda, Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi (IJFAA), 5(2), 113-129.
• [5] Taş, D., & Olum, E. (2020). Yiyecek-içecek sektöründe sürdürülebilirlik ve yenilikçi yaklaşımlar. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 3082-3098.
• [6] TÜRKPATENT (2025a). Türkiye'nin Dijital Coğrafi İşaret Platformu, https://www.turkpatent.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.07.2025).
• [7] Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi işaretler ve Türkiye uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75.
• [8] Çakmakçı, S., & Salık, M. A. (2022). Erzurum’un coğrafi işaret tescili almış ürünleri: Güncel Bir bakış ve öneriler. ATA-Gıda Dergisi, 1(2), 0010.
• [9] Mevzuat (2016). Sınai Mülkiyet Kanunu, 6769 sayılı (22.12.2016), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6769.pdf (Erişim Tarihi: 20.10.2025).
• [10] Avrupa Birliği Komisyonu (2025a). Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin (AB) 2024/1143 Sayılı Tüzüğü, https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2024/1143/oj (Erişim Tarihi: 17.07.2025).
• [11] Nirosha, R., & Mansingh, J. P. (2025). Mapping the sustainability of geographical ındication products: A systematic literature review. Discover Sustainability, 6, 549.
• [12] Vandecandelaere, E., Samper, L.F., Rey, A., Daza, A., Mejía, P., Tartanac, F., & Vittori, M. (2021). The geographical ındication pathway to sustainability: A framework to assess and monitor the contributions of geographical indications to sustainability through a participatory process. Sustainability, 13, 7535.
• [13] Mancini, M. C. (2005). Geographical Indications (GIs) and Sustainable Rural Development: Exploring the Connections, USA: University of Missouri: Columbia, MI.
• [14] Barjolle, D. (2015). Geographical Indications and Protected Designations of Origin: Intellectual Property Tools for Rural Development Objectives. In Research Handbook on Intellectual Property and Geographical Indications; Gangjee, D., Ed.; Part 3; Edward Elgar Publishing: Cheltenham, UK, pp. 1-26.
• [15] Saygın Alparslan, Ö., & Demirbaş, N. (2019). Avrupa birliği ve Türkiye’de bal üretim ve ticareti açısından coğrafi işaret uygulamalarının değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3), 526-538.
• [16] TÜİK (2025). Bitkisel ve Hayvansal Üretim İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (Erişim Tarihi: 04.09.2025).
• [17] Macit, M., Salık, M. A. (2025). Coğrafi İşaretli Bingöl Balının Karakteristik Özellikleri ve Botanik Orijininin Tespitinde İndikatör Bitki Türleri. 12. Uluslararası Palandöken Bilimsel Çalışmalar Kongresi, 4-5 Ekim 2025, Erzurum, Türkiye, 60-68.
• [18] Bayram, N. E., Kara, H. H., Muslu Can, A., Bozkurt, F., Akman, P. K., Vardar, S. U., Çebi, N., Yılmaz, M. T., Sağdıç, O., & Dertli, E. (2020). Characterization of physicochemical and antioxidant properties of Bayburt honey from the North-east part of Turkey. Journal of Apicultural Research, 1-11.
• [19] TÜRKPATENT (2025b). Coğrafi İşaretler Portalı, https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani (Erişim Tarihi: 18.09.2025).
• [20] Avrupa Birliği Komisyonu (2025b). Resmi Web Sitesi, https://ec.europa.eu/agriculture/eambrosia/geographical-indications-register/ (Erişim Tarihi: 06.09.2025).