Analysis of Variance Calculations with Generalized Inverse Matrices: An Application to Honey Production Data

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 31, 30.06.2022

Şenol Çelik

Öz

Bu çalışmada, tek yönlü ve etkileşimsiz iki yönlü varyans analizinin genelleştirilmiş
ters matris ile hesaplaması yapılmıştır. Türkiye’de 3 bölgeye ait rasgele belirlenen 4
farklı ildeki kovan başına bal miktarı verileri üzerine genelleştirilmiş ters matris ile
varyans analizi uygulaması uygulanmıştır. Varyans analizinin hesaplanmasında 𝑌𝑌=
𝑋𝑋𝑋𝑋+𝜀𝜀 lineer modeline göre, 𝑋𝑋 parametresini tahmin etmek için 𝑋𝑋̂=(𝑋𝑋′𝑋𝑋)−1𝑋𝑋′𝑌𝑌
denkleminde X’X tam ranklı değildir ve tersi alınamaz. Bu nedenle X’X nin
genelleştirilmiş tersinin alınması çok önemlidir. Genelleştirilmiş ters matris ile varyans
analizinin hesaplanması sağlanmıştır. Aynı veriler MİNİTAB paket programı ile
çözüldüğünde aynı sonuçlara ulaşılmıştır ve yapılan işlemin doğruluğu kontrol
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Linear model , generalized inverse , honey , hive

Kaynakça

• [1] Akdi, Y., Balıbey, M. (2018). Lineer Modellere Giriş Teori ve Uygulama. Gazi Kitabevi, Ankara. ISBN: 978-605 344-681-1
• [2] Çevrimli, M.B., Sakarya, E. (2018). Türkiye Arıcılık Sektöründe Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 15(1): 58-67.
• [3] Fıratlı Ç, Gençer, H.V. (1994). Dünya arıcılığı ve Türkiye'nin yeri. Türkiye İkinci Teknik Arıcılık Kongresi. Şubat, 8-9, 1994; Ankara-Türkiye.
• [4] TEPGE, (2021). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü. Ürün Raporu Arıcılık 2021. Hazırlayan Volkan Burucu.
• [5] Ordu Ticaret Borsası, (2020). Arıcılık Raporu. www.ordutb.org.tr
• [6] FAO, (2020). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Crops and livestock products. Honey, natural. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL (Erişim tarihi: 18 Nisan 2022).
• [7] TÜİK, (2021). Türkiye İstatistik Kurumu. Hayvancılık İstatistikleri. Hayvansal Üretim. Bal Üretimi. http://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=101&locale=tr (Erişim tarihi 21.04.2022).
• [8] Çelik, Ş. (2015). Türkiye’de bal üretiminin zaman serileri ile modellenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(3): 377-382.
• [9] Çukur, T., Çukur, F. (2021). Arima modeli ile Türkiye bal üretim öngörüsü, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 7(1): 31-39.
• [10] Onuç, Z., Yanar, A., Saner, G., Güler, D. (2019). An Analysis on Economical Aspect of the Beekeeping Enterprise: A Case of Kemalpaşa District-Izmir/Turkey, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56 (1): 7-14. DOI: 10.20289/zfdergi.420370.
• [11] Karahan, Ş., Özmen Özbakır, G. (2020). Güneydoğu Anadolu’da Arıcılık Faaliyetlerinin ve Bal Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(4): 1148–1158.
• [12] Şenoğlu, B., Acıtaş, Ş. (2010). İstatistiksel Deney Tasarımı Sabit Etkili Modeller. Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti., No: 1584, Ankara. ISBN: 978-605-395-394-4
• [13] Akdeniz, F., Öztürk, F. (1996). Lineer Modeller, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No:38, Ankara.
• [14] Searle, S.R. (1997). Linear Models. N.Y. State College of Agriculture Cornell University, Ithaca, N.Y.
• [15] Mazmanoğlu, A. (2014). Deney Tasarımı ve Genelleştirilmiş Ters Matrislerle İstatistik Analiz Yöntemleri. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., No: 20779. ISBN: 978-605-133-720-3
• [16] Minitab, (2016). Statistical Software, Version 16. Minitab Incorporation, State College.
• [17] Cengiz, E.H., Genç, F., Cengiz, M.M. (2019). Bal Arılarında (Apis mellifera L.) İki Analı Koloni Yönetiminin Koloni Performansı ve Varroa (Varroa destructor Anderson &Trueman) Bulaşıklık Düzeyine Etkisi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 19 (1): 1-11.
• [18] Merdan, K. (2017). Gümüşhane İlinde Arıcılığın Ekonomik ve Sosyal Boyutları. GÜSBEED, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 8(20): 183-205.