Solunum Hastalarında Aktiviteye Katılım ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi: Kısa Derleme

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 117 - 126, 17.06.2022

Gönül Ertunç , Onur Aydın , Aysel Yıldız Özer

Öz

Kronik solunum hastalıkları patogenez ile ilişkili olarak gelişen ilerleyici dispne, yorgunluk, uyku bozukluğu, musküler ve sistemik problemlerden oluşur. Bu problemler hastalığın alevlenme dönemleri ve kronik süreçlerinde inaktivite ve bağımlılık seviyesinde artış ile yaşam kalitesinde ilerleyici olabilen bozulmalara zemin hazırlar.
Kronik solunum hastalığına sahip bireylerin tedavi süreçlerinin yönetiminde işlevsellik, engellilik ve sağlığın uluslararası sınıflandırması temel alınır. Terapötik ve preventif süreçlerde biyopsikososyal bakış açısı ve bütüncül yaklaşımla bireyin ele alınması tedavi başarısında altın standarttır. Günlük aktivitelere katılım ve yaşam kalitesi statüsünün geliştirilmesi pek çok hastanın sağlık profesyonellerine başvurusunda birincil amaçtır. Pulmoner rehabilitasyonu da içeren tedavi yaklaşımlarında tedavi etkinliğinin değerlendirilmesi, yeni tedavilerin protokole eklenmesi, mevcut yaklaşımların yenilenmesi ya da dışlanmasında hastaların bu açılardan kapsamlı değerlendirmelerinin yapılması esastır. Bu derlemede kronik solunum hastalarında aktivite katılımı ve yaşam kalitesini değerlendirmede kullanılan temel ölçüm araçlarına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kronik Solunum Hastalığı, Aktivite, Yaşam Kalitesi

Kaynakça

• 1. Lahaije, A. J., van Helvoort, H. A., Dekhuijzen, P. N. R., & Heijdra, Y. F. (2010). Physiologic limitations during daily life activities in COPD patients. Respiratory medicine, 104(8), 1152-1159.
• 2. Frisk, B., Espehaug, B., Hardie, J. A., Strand, L. I., Moe-Nilssen, R., Eagan, T. M., ... & Thorsen, E. (2014). Physical activity and longitudinal change in 6-min walk distance in COPD patients. Respiratory medicine, 108(1), 86-94.
• 3. Vorrink, S. N., Kort, H. S., Troosters, T., & Lammers, J. W. J. (2011). Level of daily physical activity in individuals with COPD compared with healthy controls. Respiratory research, 12(1), 1-8.
• 4. Pitta, F., Troosters, T., Probst, V. S., Spruit, M. A., Decramer, M., & Gosselink, R. (2006). Quantifying physical activity in daily life with questionnaires and motion sensors in COPD. European respiratory journal, 27(5), 1040-1055.
• 5. James, A. B. (2009). Activities of daily living and instrumental activities of daily living. In E. Crepeau, E. Cohn & B. Boyt Schell, Willard & Spackman’s OccupationalTherapy 11th ed. (pp.538-578). Baltimore MD: Lippincott, Williams & Wilkins.
• 6. De Vriendt, P., Gorus, E., Cornelis, E., Velghe, A., Petrovic, M., & Mets, T. (2012). The process of decline in advanced activities of daily living: a qualitative explorative study in mild cognitive impairment. International psychogeriatrics, 24(6), 974-986.
• 7. Watz, H., Waschki, B., Meyer, T., & Magnussen, H. (2009). Physical activity in patients with COPD. European Respiratory Journal, 33(2), 262-272.
• 8. Mahoney, F. I. (1965). Functional evaluation: the Barthel index. Maryland state medical journal, 14(2), 61-65.
• 9. Küçükdeveci AA, Yavuzer G, Tennant A, Süldür N, Sonel B & Arasil T. (2000). Adaptation of the Modified Barthel Index for Use in Physical Medicine and Rehabilitation in Turkey. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine, 32(2):87-92
• 10. Lawton, M. P., & Brody, E. M. (1969). Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. The gerontologist, 9(3_Part_1), 179-186.
• 11. Katz, S., Downs, T. D., Cash, H. R., & Grotz, R. C. (1970). Progress in development of the index of ADL. The gerontologist, 10(1_Part_1), 20-30.
• 12. Pehlivanoğlu, E. F. Ö., Özkan, M. U., Balcıoğlu, H., Bilge, U., & Ünlüoğlu, İ. (2018). Adjustment and Reliability of Katz Daily Life Activity Measures for Elderly in Turkish Yaşlılar için Katz Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması ve Güvenilirliği. Ankara Med J, 2, 219-23
• 13. Yıldız, A., Tarakcı, D., Hajebrahimi, F., & Mutluay, F. (2016). Disabled children's functionality and maternal quality of life and psychological status. Pediatrics International, 58(12), 1291-1296.
• 14. Yavuzer, M. G., Süldür, N., Küçükdeveci, A., & Elhan, A. (2000). Türkiye'de nörorehabilitasyon hastalarının değerlendirilmesinde fonksiyonel bağımsızlık ölçeği ve Modifiye Barthel İndeksi'nin yeri. Romatoloji ve Tıbbi Rehabilitasyon Dergisi, 11(1), 26-31.
• 15. Bull, F. C., Maslin, T. S., & Armstrong, T. (2009). Global physical activity questionnaire (GPAQ): nine country reliability and validity study. Journal of physical activity & health, 6(6).
• 16. Öztürk, M. (2005). Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde uluslararası fiziksel aktivite anketinin geçerliliği ve güvenirliği ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• 17. Savcı, F. D. S., Öztürk, U. F. M., & Arıkan, F. D. H. (2006). Üniversite ö¤ rencilerinin fiziksel aktivite düzeyleri. Türk Kardiyol Dern Arfl, 34(3), 166-172.
• 18. Caspersen, C. J., Bloemberg, B. P., Saris, W. H., Merritt, R. K., & Kromhout, D. (1991). The prevalence of selected physical activities and their relation with coronary heart disease risk factors in elderly men: the Zutphen Study, 1985. American journal of Epidemiology, 133(11), 1078-1092.
• 19. Booth, M. L., Okely, A. D., Chey, T., & Bauman, A. (2002). The reliability and validity of the adolescent physical activity recall questionnaire. Medicine and Science in Sports and Exercise, 34(12), 1986-1995.
• 20. Janaudis-Ferreira, T., Beauchamp, M. K., Robles, P. G., Goldstein, R. S., & Brooks, D. (2014). Measurement of activities of daily living in patients with COPD: a systematic review. Chest, 145(2), 253-271.
• 21. Sahin, F., Yilmaz, F., Ozmaden, A., Kotevoglu, N., Sahin, T., & Kuran, B. (2008). Reliability and validity of the Turkish version of the Nottingham Extended Activities of Daily Living Scale. Aging clinical and experimental research, 20(5), 400-405.
• 22. Lareau, S. C., Carrieri-Kohlman, V., Janson-Bjerklie, S., & Roos, P. J. (1994). Development and testing of the pulmonary functional status and dyspnea questionnaire (PFSDQ). Heart & lung: the journal of critical care, 23(3), 242-250.
• 23. Meek, P. M., & Lareau, S. C. (2003). Critical outcomes in pulmonary rehabilitation: assessment and evaluation of dyspnea and fatigue. Journal of rehabilitation research and development, 40(5; SUPP/2), 13-24.
• 24. Mador, M. J., & Modi, K. (2016). Comparing various exercise tests for assessing the response to pulmonary rehabilitation in patients with COPD. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention, 36(2), 132-139.
• 25. Polatlı, M., Yorgancıoğlu, A., Aydemir, Ö., Demirci, N. Y., Kırkıl, G., Naycı, S. A., ... & Günakan, G. (2013). St. George solunum anketinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tuberk Toraks, 61(2), 81-87.
• 26. Ware Jr, J. E. (2000). SF-36 health survey update. Spine, 25(24), 3130-3139.
• 27. Carone, M., Bertolotti, G., Anchisi, F., Zotti, A. M., Donner, C. F., & Jones, P. W. (1999). Analysis of factors that characterize health impairment in patients with chronic respiratory failure. Quality of Life in Chronic Respiratory Failure Group. European Respiratory Journal, 13(6), 1293-1300.
• 28. Curtis, J. R., Deyo, R. A., & Hudson, L. D. (1994). Pulmonary rehabilitation in chronic respiratory insufficiency. 7. Health-related quality of life among patients with chronic obstructive pulmonary disease. Thorax, 49(2), 162.
• 29. Kücükdeveci, A. A., McKenna, S. P., Kutlay, S., Gürsel, Y., Whalley, D., & Arasil, T. (2000). The development and psychometric assessment of the Turkish version of the Nottingham Health Profile. International journal of rehabilitation research. Internationale Zeitschrift fur Rehabilitationsforschung. Revue internationale de recherches de readaptation, 23(1), 31-38.
• 30. Akarsu, G., Bayrakdar, A., Karaman, M., Zorba, E., Yaman, M., & Yıldırım, Y. (2019). Düzenli egzersiz yapan kadınların EQ-5D-5L’ye göre sağlık durumları. Herkes için Spor ve Rekreasyon Dergisi, 1(1), 11-19.
• 31. Eser, E., Fidaner, H., Fidaner, C., Eser, S. Y., Elbi, H., & Göker, E. (1999). WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF'in psikometrik özellikleri. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi, 7(Suppl 2), 23-40.
• 32. Williams, J. E., Singh, S. J., Sewell, L., Guyatt, G. H., & Morgan, M. D. (2001). Development of a self-reported Chronic Respiratory Questionnaire (CRQ-SR). Thorax, 56(12), 954-959.
• 33. Kocabaş, A., Atış, S., Çöplü, L., Erdinç, E., Ergan, B., Gürgün, A., ... & Yıldırım, N. (2014). Kronik obstrüktif akciğer hastaliği (KOAH) koruma, tani ve tedavi raporu 2014. Official journal of the Turkish Thoracic Society, 15(2), 1-72.
• 34. Jacobs, J. E., Maille, A. R., Akkermans, R. P., Van Weel, C., & Grol, R. P. T. M. (2004). Assessing the quality of life of adults with chronic respiratory diseases in routine primary care: construction and first validation of the 10-Item Respiratory Illness Questionnaire-monitoring 10 (RIQ-MON10). Quality of Life Research, 13(6), 1117-1127.
• 35. Zhou, Z., Zhou, A., Zhao, Y., & Chen, P. (2017). Evaluating the clinical COPD questionnaire: a systematic review. Respirology, 22(2), 251-262.
• 36. Yorgancıoğlu, A., Polatlı, M., Aydemir, Ö., Demirci, N. Y., Kırkıl, G., Atış, S. N., ... & Günakan, G. (2012). KOAH değerlendirme testinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tuberk Toraks, 60(4), 314-320.