Darü’l-fünun İlahiyat Fakültesinde Kelâm Öğretimi: Arapkirli Hüseyin Avni Karamehmedoğlu Örneği

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 43 - 68, 01.05.2016

Fikret Soyal

Öz

Yeni İlm-i Kelâm hareketinin yaşandığı XIX. yüzyılda genel anlamda
meydana gelen ilmi gelişmelerle birlikte özel anlamda Darulfünûn’daki değişimi de izlemek gerekir. 1910 yılında beş şubeye ayrılan İstanbul Darülfünûn’unda bu dönemde Ulum-u Şer’iyye bölümünün ders programında İlm-i Kelâm bir sömestr programında sekiz ders olarak yer almıştır. 1904 yılına denk gelen son sınıf öğrencilerinin ders programına göre Bayezid Dersiamı Arapkirli Hüseyin Avnî kelâm dersini okutmak üzere görevlendirilmiştir. İlk eğitimine Malatya’da Ispanakçızade medresesinde başlayan Arapkirli Hüseyin Avni,
Darülfünun’un öne çıkan hocalarından olmuştur. Kelâm hocalığı kadar
hadis alanına olan vukufiyeti de dikkati çeken Arapkirli, ilk talebe gru buna icazet verdikten sonra, kendisini telifle meşgul etmek istemişse de talebe okutmak ve yetiştirmekten vazgeçememiştir. Arapkirli’nin Malatya’da yerel medrese eğitimi ve sonrasında Bayezid dersiamlığı ve Darülfünun’daki hocalığı bağlamında Osmanlı eğitim sistemini ve Cumhuriyet dönemine geçişin izlerini görmek mümkün olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arapkirli Hüseyin Avnî, Darülfünun, Yeni İlm-i Kelâm, Malatya, Arapgir

Kaynakça

• Albayrak, Sadık, Son Devrin İslâm Akademisi, (Darü’l-Hikmeti’l-İslamiyye,),
• İstanbul, 1998.
• Altıntaş, Ramazan, Yeni Bir Kelâm: Vahiduddin Han Örneği, Sivas,
• Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, C. 7, Sayı:1
• Arapkirli, Hüseyin Avni, İlm-i Kelâm, Haz.: Ebu’l-Ula; Nşr. Eşref Edib,
• İstanbul, Sıratı Müstakim Matbaası, 1328, 272 s.
• Arslan, Ali, “Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fakülte Meclisinin Kurulması
• ve İlk Meclis Zabıtları”, (1911-1912), Değerler Eğitimi Dergisi,
• V, Sayı: 13, Haziran 2007.
• Ay, Mahmut, “Kelâm İlminin Yeniden İnşasında Geleneğin Moderne
• Dönüşümü”, Kelâm İlmi’nin Yeniden İnşasında Geleneğin Yeri Sempozyumu,
• Elazığ, Fırat Üniv. İlahiyat Fak. Yay., 2004.
• Aydın, Ömer, Türk Kelâm Bilginleri, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
• Aynî, Mehmed Ali, Daru’l-Fünûn Tarihi, Haz.: Metin Hasırcı, Pınar Yayınları,
• İstanbul 1995
• Ebu’l-Ula Mardin, Huzur Dersleri, Yayınlayan: İsmet Sungurbey, İstanbul
• Akgün Matbaası, İstanbul 1966, C. II-III.
• Er, Hamit, Darü’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası Hoca ve Yazarları,
• İstanbul, Şahinler Matbaacılık, 1993.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul 1977, C. 1-2.
• et-Taftazânî, Sa’deddin, Kelâm İlmi ve İslam Akaidi: Şerhü’l-Akaid, Haz.
• Süleyman Uludağ, 2. bs., İstanbul: Dergah Yayınları, 1982.
• Koçtaş, Münir, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kuruluş ve Tarihçesi,
• AÜİFD., C. 31, Ankara, 1989.
• Mısıroğlu, Kadir, Kurtuluş Savaşı’nda Sarıklı Mücahitler, İstanbul 1990
• (8. baskı).
• Öklem, Necdet, Atatürk Döneminde Darülfünun Reformu, İzmir: Ege
• Üniversitesi, 1973
• Özel, Mustafa, “Son Dönem Osmanlı Tefsir Tarihinden Bazı Portreler
• I”, DEÜİFD, İzmir 2002, C. 15.
• Özervarlı, Sait, Kelâmda Yenilik Arayışları, İSAM Yayınları, İstanbul,
• , 2. Baskı
• Sinanoğlu, Mustafa, İslâm Kaynaklarından Hıristiyanlık: Kelâm Açısından
• Bir Yaklaşım, TDV İsam, İstanbul 2001.
• Şekip, Mustafa, “Dinî İnkılap ve Islahat Hakkında”, Türk İslâm Ansiklopedisi
• Mecmuası, 1947, C. II, No: 73.
• Yönlüer, Fatma Sena, “Mehmet Hazmi Tura”, Marmara Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tasavvuf Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans
• Tezi), İstanbul 2010.
• Yurdagür, Metin, “Arapkirli Hüseyin Avni”, DİA, III/329–330.
• Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelâm, İz Yayıncılık, İstanbul, 2005
• Zengin, Zeki Salih, Medreseden Darülfünuna Türkiye’de Yüksek Din
• Eğitimi, Karahan Kitabevi, İstanbul, 2009