Sünni Halk İnançlarında Hz. Ali Tasavvuru Üzerine Bir Din Sosyolojisi İncelemesi

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 41 - 56, 01.07.2012

Mustafa Arslan

Öz

Özet: Hz. Ali İslam tarihinde kişiliği, fikirleri ve kahramanlıkları ile çokça anılanbir isimdir. Ayrıca Ehli Beyt ekolü içinde temel bir kimlik figürü olarakmerkezi rol oynamış, İslam kültürü içindeki belli bir düşünce ve inanç ekolüiçin sembol olmuştur. Onun bu özellikleri halk tarafından sevilmesine ve birtakım yaygın halk inanışları ile anılmasına neden olmuştur. Hz. Ali ile ilgilipopüler inanışlar Alevi halk inanışları arasında yaygındır. Bu çalışmanın iddiası,aynı inanışların Sünni halk arasında da azımsanamayacak kadar yaygın veköklü olduğudur. Çalışmada bu konuda belli bazı inanç ve uygulamalar örnekolarak ele alınacaktır. Bu, halk inanışlarının farklı kesim, mezhep ve meşreptanımayan beynelmilel özelliği ile alakalı olduğu gibi: Hz. Ali'nin Anadolu'daher kesimden insan arasında sevilen ve sayılan bir şahsiyet olması ile de yakındanalakalıdır. Halk inanışları arasında en önemli olan inanış, Hz. Ali'nin Anadolu'dakiizleriyle alakalı inanışlardır. Bu inanışlar Sünni bir bölgedeki halkarasındaki örneklemde ele alınmıştır. Bu örneklerde bölge insanları, Hz. Ali'ninya kendi kol ya da ayak izleri, ya kılıç ya da atının izlerinin taşlarda olduğunainanmaktadır. Ayrıca Sünni halk arasında yüzyıllarca yaygın şekilde okunanCenknamelerdeki Hz. Ali konulu inanışlar da makalede incelenmiştir. Hz. Alidestan ve Cenknamelerinin önemi, onların halk inançlarına kaynaklık edenözelliğe sahip oluşlarından gelmektedir.

Anahtar kelimeler: Halk inançları, Hz. Ali, Sünni Müslümanlık, Hz. Ali'ninizleri, Cenkname

Anahtar Kelimeler

Halk inançları, Hz. Ali, Sünni Müslümanlık, Hz. Ali'ninizleri, Cenkname

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1986). “Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarıyla İlgili Bir Sınıflandırma
• Denemesi” Türk Folkloru Araştırmaları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı MFAD, Gazi
• Üniversitesi Basın Yayın MYO Basımevi: 7-19.
• Arslan, Mustafa, (1997). “Anadolu'nun Bir Taşra İlçesindeki İnsanların Dindarlık Boyutları Üzerine
• Sosyolojik Bir Araştırma: İskilip Örneği”, Basılmamış Yüksek lisans tezi, Samsun OMÜ SBE.
• ---------, (2002). “Türk Popüler Dindarlığı Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Çorum Örneği”,
• Basılmamış doktora tezi, Kayseri Erciyes Üniversitesi SBE.
• ---------, (2003). “Türk Toplumunda Geleneksel Dini Yaşam ve Halk İnançları”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1
• (2): 23-46.
• ---------, (2004a). Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: Dem Yayınları.
• ---------, (2004b). “Halk Arasındaki Yaygın İnanışların Oluşumuna Etki Eden Tarihsel ve Psiko-sosyal
• Faktörler” Diyanet İlmi Dergi. 40 (3): 105-120.
• Atalan, M. (2009). “Türk Kültüründe Hz. Ali Cenknameleri”, Hz. Ali Sempozyum Bildirileri, İzmir:
• -558.
• Babinger F. & F. KÖPRÜLÜ, (1996). Anadolu'da İslamiyet, Çev. R. Hulusi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Berque, J. (1999). “Mağrib Müslümanlığının Bazı Sorunları”, Çev. Ü. Günay, Din Sosyolojisi,
• İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ceyhan, A. (2006). Türk Edebiyatında Hz. Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.
• Çetin, İsmet, (1997). Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Demir, Necati, (2011). “Türk Düşünce Dünyasında Hazret-i Ali”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî
• Araştırma Dergisi, 60: 85-104.
• Eliade, M. Ebedi Dönüş Mitosu, (1994). Çev, Ü. Altuğ, Ankara: İmge Yayınları,
• Günay, Ünver, (1999). “Türk Toplumunun Dini Yaşayışı Üzerine Bir Din Sosyolojisi İncelemesi”, Din
• Sosyolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• ---------, (2003). “Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri”,
• Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15: 5-36.
• İnalcık, H., (1992). “Osmanlı İmparatorluğu'nda İslam”, Dergah, (Çev. M. Özel), 30,: 1, 15 ve S. 31:
• -7.
• İnan, Abdülkadir, (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, 3. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Yayınları.
• Mardin, Şerif, (1993). Din ve İdeoloji, 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Melikoff, Irene, (1999). “Alevi Bektaşiliğin Tarihi Kökenleri, Bektaşi-Kızılbaş (Alevi) Bölünmesi ve
• Neticeleri”, Türkiye'de Aleviler, Bektaşiler, Nusayriler, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Mensching, Gustave, (1994). Dini Sosyoloji, (Çev. M. Aydın), Konya: Tekin Kitabevi Yayınları.
• Ocak, A. Yaşar, (1986). “Tarih ve Efsanenin Kavşak Noktası: Türk Folklorunda Kesikbaş, III.
• Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı MFAD Yayınları.
• , A.Ü. Basımevi,: 203-212.
• ---------, (1993). “Eski Türklerde Dağ Kültü” İstanbul: DİA, , VIII: 401-2.
• ---------, (2009). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürk, Z. (2003). “Eğitim Tarihimizde Okuma Toplantılarının Yeri ve Okunan Kitaplar”, Değerler
• Eğitimi Dergisi, 4,: 131-155.
• Tanyu, H. (1968).Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Ankara: AÜ Basımevi.
• ---------, (1976). “Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerine Bir
• Araştırma” A.Ü.İ.F. Dergisi, C. XXI,: 123-142.
• Türk, Hüseyin, (2010). “Hatay'da Müslüman-Hıristiyan Etkileşimi: St. Georges ya da Hızır Kültü”,
• Millî Folklor, 85,: 138-147.
• Vergin, Nur. (1991). “Din ve Muhalif Olmak: Bir Halk Dini Olarak Alevilik”, Türkiye Günlüğü, 17:
• -21.
• Yaman, Ali, (2005). “Türk Dünyasında Ziyaret Kültürünün Ortak Bazı Unsurları Hakkında”, Manas
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14,: 29-37.