ANONİM BİR İLMİHAL VE BU İLMİHALDE GEÇEN DİL UYUMUNA AYKIRI ÖRNEKLER

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 97 - 120, 29.06.2019

Fecri Yavi

https://doi.org/10.20493/birtop.558099

Öz

Türkçenin
en eski dönemlerinden beri var olan dil uyumu ya da kalınlık-incelik uyumu, günümüze
kadar büyük oranda bozulmamakla beraber bazı yazma eserlerde uyuma aykırı
örnekler görmek mümkündür. Bunlar, Türkçenin klişeleşmiş imlâsıyla alakalı
olabileceği gibi ağız özellikleriyle ve Türkçenin tarihi seyrinde geçirdiği
gelişmeler ve değişmelerle ilgili olabilir. Bu yüzden bu uyumsuzlukları göz
ardı etmek doğru değildir.

Elimizdeki
çalışma, TBMM Kütüphanesinde kayıtlı, anonim ilmihal üzerine yapılmıştır. Eserde
dil uyumuna aykırı örneklerin çokluğu dikkat çekmektedir. Bu örnekler tespit
edilip bugüne kadar konu hakkında yazılmış çalışmalar ışığında bazı
varsayımlarda bulunulmuştur. Böylelikle Türkçenin tarihi gelişimi üzerine
yapılacak çalışmalara ve ağız özelliklerinin aydınlatılmasına katkıda bulunmak
amaçlanmıştır.  

Anahtar Kelimeler

dil uyumu, kalınlık-incelik uyumu, klişeleşmiş imlâ, ilmihal

AN ANONYMOUS CATECHISM AND EXAMPLES AGAINST THE LANGUAGE HARMONY MENTIONED IN THAT CATECHISM

Öz

The language
harmony or backness harmony which has existed since the earliest periods of
Turkish has been substantially preserved until today and it is possible to see
examples against this harmony in some written works. They can be associated
with not only the stereotyped spelling of Turkish, but also with dialect
characteristics and the developments and changes observed in Turkish in the
course of history. Therefore, it is not accurate to ignore these disharmonies.

The present
study was conducted on an anonymous catechism registered to the Library of the
Turkish Grand National Assembly. It is remarkable that there are many examples
against language harmony in this work. These examples were determined and some
assumptions were made in the light of the relevant works written so far. Thus,
it was aimed to contribute to studies to be conducted for the historical
development of Turkish and the clarification of dialect characteristics. 

Anahtar Kelimeler

language harmony, backness harmony, stereotyped spelling, catechısm

Kaynakça

• KORKMAZ, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.