İkdâm Gazetesinin 31 Mart Vakası Karşısındaki Tavrı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 81 - 109, 28.12.2023

Hüseyin Güneş

https://doi.org/10.20493/birtop.1374948

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanından sonra oluşan hürriyet ortamı devlet, toplum, basın ve entelektüel hayatı kökünden değiştirecek olaylara zemin hazırlamıştır. Bu dönemde siyasî sahada otaya çıkan en önemli olaylardan biri 31 Mart Vakasıdır.
II. Abdülhamid dönemini müşahede etmiş olan ve önde gelen gazetelerden İkdâm gazetesi Meşrutiyetle beraber politik tartışmaların içinde yer almıştır. 31 Mart Vakasına kadar devam eden iktidar muhalefet tartışmalarında İkdâm genel olarak İttihat ve Terakki’nin karşısında yer almıştır. Bu tavrın gelişmesinde başyazarı Ali Kemal’in önemli rol oynadığı ifade edilebilir. 31 Mart Vakasının başlangıcında isyanın lehinde hareket etmiş, daha sonra ise aleyhte neşriyat yapmıştır.
İkdâm sahibi Ahmed Cevdet Bey İttihat ve Terakki tarafından isyanın kışkırtıcıları listesinde ilk sıraya konulmuştur. Ayaklanmanın bastırılacağı kesinleşince yurt dışına kaçan Ahmed Cevdet Bey gıyaben yargılanmış ve beraat etmiştir. İttihat ve Terakki’nin Ahmed Cevdet Bey’i baş sorumlu göstermesinden sonra onun suçsuz bulunması ilgi çekici bir durumdur.

Anahtar Kelimeler

31 Mart Vakası,, İkdâm,, İttihat ve Terakki,, Basın

Kaynakça

• Süreli Yayınlar İkdâm, Serbestî, Servet-i Fünûn, Tanin, Tercümân-ı Hakîkat, Volkan.
• Telif ve Tercüme Eserler
• Abdurrahman Şeref Efendi, (1996), Son Vakʻanüvis Abdurrahman Şeref Efendi Tarihi, (1. baskı), Haz: Bayram Kodaman-Mehmet Ali Ünal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Adıvar, H. E., (2000), Mor Salkımlı Ev, (3. baskı), Özgür Yayınları, İstanbul.
• Ahmad, F., (1971), İttihat ve Terakki (1908-1914), Çev: Nuran Ülken, Sander Yayınları, İstanbul.
• Akşin, S., (1994), Şeriatçı Bir Ayaklanma 31 Mart Olayı, (3. baskı), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (2017), Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, (8. baskı), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (1974, Ocak). “Fedakâran-ı Millet Cemiyeti”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 29, (01), ss. 125-136. Ali Cevat, (1985), İkinci Meşrutiyetin İlanı ve Otuz Bir Mart Hadisesi, (2. baskı), Haz: Faik Reşit Unat, Ankara.
• Armaoğlu, F., (1997), 19. Yüzyıl Siyâsî Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ayaz, E.-M. Yıldırım-Y. Kuloğlu, (2015, May). “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Faili Meçhul: Hasan Fehmi Bey”, Electronic Journal of Vocational Colleges, ss. 107-117.
• Aytaç, Ö., (2018). “Türk Sosyolojisinde Bir Öncü İsim: Prens Sabahattin”, Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, (12), ss. 75-120.
• Bayar, C., (1997), Ben De Yazdım, C. 1, Sabah Kitapları, İstanbul.
• Bayur, H. K., (1954), Sadrazam Kâmil Paşa, Sanat Basımevi, Ankara.
• Birinci, A., (2012), Tarihin Hududunda, (1. baskı), Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Çavdar, T., (1991), İttihat ve Terakki, (1. baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Çetin, A., (2002). “Kıbrıslı Kâmil Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, Ankara, ss. 392-394.
• Çetinkaya, D., (2004), 1908 Osmanlı Boykotu, (1. baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Çulcu, M., (2011), İttihat ve Terakki, (1. baskı), E Yayınları, İstanbul.
• Danişmed, İ. H., (1961), 31 Mart Vakası, İstanbul Kitabevi, İstanbul.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (1972), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. 4, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
• Emiroğlu, K., (1999), Anadolu’da Devrim Günleri, (1. baskı), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Gezgin, F., (2010), Ali Kemal: Bir Muhalifin Hikâyesi, İsis Yayıncılık, İstanbul.
• Güneş, H., (2023), İkdâmcı Cevdet’in Hayatı ve Fikirleri, T.C. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya.
• Güneş, İ., (2012), Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler, (1. baskı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Güresin, E., (1998), 31 Mart İsyanı, Cumhuriyet Gazetesi Yayını, İstanbul.
• Hurşid Paşa, (2019), 31 Mart İhtilali’nin Tarihçesi, Haz: Hakan Özdemir, Yeditepe Yayınları, İstanbul. Kabacalı, A., (1993), Türkiye’de Siyasal Cinayetler, (1. baskı), Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Kansu, A., (2016), İttihadcıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913, (1. baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Karal, E. Z., (1996), Osmanlı Tarihi, C. IX, (2. baskı), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kerimoğlu, H. T., (2007). “İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedakaran-ı Millet Cemiyeti”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. VII, İzmir, (2), ss. 133-149.
• Kocabaşoğlu, U., (2010), Hürriyet’i Beklerken-İkinci Meşrutiyet Basını, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Kurşun, Z., (2008). “Said Paşa, Küçük”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul, ss. 576-578.
• Kurşun, Z & Kahraman, K., (1994). “Derviş Vahdetî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul, ss. 198-200.
• Küçük, C., (1993). “Çırağan Vakʻası”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, ss. 306-308.
• Lewis, B., (1993), Modern Türkiye’nin Doğuşu, (5. baskı), Çev: Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mevlanzâde R., (2010), 31 Mart Bir İhtilalin Hikâyesi, (3. baskı), Pınar Yayınları, İstanbul.
• Şakir, Z., (2014), İttihat ve Terakki, C. II, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul.
• Tunaya, T. Z., (1988), Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, (2. baskı), Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (1999), Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, C. I, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul.
• Türkmen, Z., (1997). “Hareket Ordusu”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul, ss, 125-127.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (2002). “Kuleli Vakʻası”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul, ss, 356-357.
• Uzunçarşılı, İ. H., (1956, Ocak). “1908 Yılında İkinci Meşrutiyetin Ne Suretle İlan Edildiğine Dair Vesîkalar”, Belleten, C. XX, (77), ss. 103-174.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, (1946, Ekim). “II. Sultan Abdülhamid’in Ha’lî ve Ölümüne Dair Bazı Vesîkalar”, Belleten, C. 10, (40), ss. 705-748.
• Yalçın, H. C., (2000), Siyasal Anılar, (2. baskı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ahmed Cevdet, “Âtî-i Vatan”, İkdâm, 8 Nisan 1325, No: 5354, s. 1-2.
• Hüseyin Cahid, “İş Fena mı Gidiyor?”, Tanin, 4 Mart 1325, No: 225, s. 1.
• Hüseyin Hazım, “Ahâlîmize, Muazzez Asker Kardaşlarımıza Bir Nâsihat-ı Dîniye”, İkdâm, 3 Nisan 1325, No: 5349, s. 1.
• Mehmed Sabahaddin, “Sultanzâde Sabahaddin Beyefendi’nin Osmanlı Askerine Hitaben Açık Mektupları”, İkdâm, 6 Nisan 1325, No: 5352, s. 2.
• Rıza Nur, “Görüyorum ki İş Fena Gidiyor”, İkdâm, 27 Şubat 1324, No: 5313, s. 1.
• ˗˗˗˗˗˗˗˗˗˗, “Muhterem Karîlere”, İkdâm, 3 Mart 1325, No: 5318, s. 1.