Büyük Hun Devletinin Şehir Kültürü

Yıl 2023, , 59 - 68, 29.12.2023

Tahsin Bilği

https://doi.org/10.5281/zenodo.10456410

Öz

Tarihin en kadim milletlerinden biri de Türklerdir. İslamiyet öncesi dönemde Türkler tarafından kurulan ilk büyük Türk devleti kaynaklara göre Hunlar tarafından kurulmuş ve MÖ. III. yy. ile MS. III. yy. arasında hüküm sürmüş olan Büyük Hun Devleti’dir. Büyük Hun Devletinin çatısı altında birleşen Türklerin ve devletlerinin hangi hayat tarzını benimsedikleri araştırmacılar arasında her zaman tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmaların temelinde Çin kaynaklarının verdikleri tek taraflı ve subjektif bilgiler önemli rol oynamıştır. Çin kaynaklarının verdikleri bilgilere göre Hunların sosyoekonomik hayatı hakkında bilinen en önemli bilgi konargöçer bir hayat tarzına sahip oldukları, madencilik ve tarımı bilmedikleri ve yerleşik kültüre uzak kaldıkları yönündedir. Araştırmacılardan bir kısmı tartışmalara son vermek için çalışmalarına arkeolojik araştırmalar temelinde devam etmişlerdir. Arkeolojik araştırmalar sonucunda Hunlar hakkında yeni bilgiler öğrenilmiştir. Yeni öğrenilen bilgilerin doğru bir şekilde işlenmesiyle Hunların kontrolü altında olan bölgelerin bir kısmında yerleşik yaşamı benimsedikleri, kasabalar ve şehirler inşa ederek madencilikle, tarımla uğraştıkları ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın amacı Hun şehir kültürünü ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Hun, Hun Şehir Kültürü, Chih-chih Chanyü, Kale-şehir, Yerleşim.

URBAN CULTURE OF THE GREAT HUN STATE

Öz

One of the most ancient nations in history is the Turks. According to the sources, the first great Turkish state established by the Turks in the pre-Islamic period was founded by the Huns and dates back to 2000 BC. III. YY. with MS. III. YY. It is the Great Hun State that ruled between. What lifestyle the Turks and their states, united under the roof of the Great Hun State, adopted has always been a matter of debate among researchers. One-sided and subjective information provided by Chinese sources played an important role in the basis of these discussions. According to the information provided by Chinese sources, the most important information known about the socioeconomic life of the Huns is that they had a nomadic lifestyle, did not know mining and agriculture, and remained distant from the settled culture. Some of the researchers continued their studies on the basis of archaeological research to put an end to the debates. As a result of archaeological research, new information was learned about the Huns. By correctly processing the newly learned information, it was revealed that the Huns adopted a settled life in some of the regions under their control, built towns and cities, and engaged in mining and agriculture. The aim of this study is to reveal the Hun city culture.

Anahtar Kelimeler

Hun, Hun City Culture, Chih-chih Chanyü, Castle-city, Settlement.

Kaynakça

• Baykara, Tuncer (1975), “Eski Türk İktisadi Hayatı ve Şehir”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 6.
• Baykara, Tuncer (2023), Türkler ve Şehirleri I, İstanbul: Post Yayınevi.
• Baykuzu, Tilla Deniz (2020), Asya Hun İmparatorluğu, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Biçurin, Nikita Yakovleviç (1950), Sobraniye Svedeniy O Narodah, Obitavşih Sredney Azii v Drevney Vremena, T. I, Moskva-Leningrad: İzdatel’stbo “Nauka”.
• Çoroyev K. (2017), Taynı Arheologiçeskih Pamyatnikov Talasskoy Dolinı(Fotoprezentatsiya İssledovatelskih Ekspeditsii), https://kghistory.akipress.org/ (e.t. 25.11.2023).
• Erden, Uğur (2017), İslam Öncesi Türklerde Madencilik ve Maden Ürünlerinin Ticareti(Hunlar, Göktürkler, Uygurlar), Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• İbiş, İlyas (2019), Rus Arkeologların Araştırmalarına Göre Asya Hunlarında Şehir ve Yerleşme, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kalan, Ekrem (2012), “İvolga Örneğinde Hun Kent Kültürüne Genel Bir Bakış”, Türkbilig, Sayı 24(4).
• Kılıç, Luiza (2018), Güney Sibirya’da Hun Türklerine Ait Kurganlar, Mezarlar ve Şehirler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kızlasov, Leonid R. (1992), Oçerki Po İstorii Sibiri İ Tsentralnoy Azii, Krasnoyarsk.
• Kızlasov, Leonid R. (2006), Gorodskaya Tsivilizatsiya Sredinnoy i Severnoy Azii, Vostoçnaya Literatura, Moskva.
• Kızlasov, Leonid R. (2020), “Goroda Gunnov”, çev. T. Bilği, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, 513.
• Ögel, B. (2001), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Ögel, Bahaeddin (2019), Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, C.II, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Rasonyi, Lazslo (1988), Tarihte Türklük, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Sümer, Faruk (1994), Eski Türklerde Şehircilik, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Çandarlı Şahin, Aslı (2023), “Eski Türklerde Şehir Kültürü”, Mavi Atlas, 11(2), 306-320.
• Taskin, S. (1968), Materialı Po İstorii Sunnu (Po Kitayskam İstoçnikam), Vıp. I, Moskva.
• Taskin, S. (1973), Materialı Po İstorii Sunnu (Po Kitayskam İstoçnikam), Vıp. II, Moskva.