Bir Eser İki Tercüme: Gülşen-i Tevhid’in Çevirileri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Sayı: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı, 466 - 475, 28.04.2025

Tuğçe Yaşa Toprak

Öz

16. yüzyılın önemli Mevlevî şairlerinden biri olan Muğlalı İbrahim Şâhidî (d. 875/1470 - ö. 957/1550), Gülşen-i Tevhid’inde Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevîsi’nin her cildinden seçtiği 100 beyti, Mesnevî’nin veznine (fâ‘ilâtün/fâ‘ilâtün/fâ‘ilün) uygun bir şekilde ve beyitler arasında mânâ bakımından bağlantılar kurarak beş beyitle şerh eder. Şahidî’nin bu Farsça eserinin Türkçeye Mithat Baharî Beytur ve Afif Tektaş tarafından yapılan iki tercümesi bulunmaktadır. Bu kitap incelemesinde söz konusu tercümeler ele alınarak Gülşen-i Tevhid tanıtılmış, aynı zamanda iki çevirideki benzer ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Yapılan inceleme sonucunda, mevcut tercümelerin daha çok popüler okuyucu kitlesine hitap eden neşirler olduğu tespit edilmiştir. Bu çerçevede, Muğlalı İbrâhim Şâhidî’nin Gülşen-i Tevhîd adlı eserinin Türkçeye çevirisinin, akademik hassasiyet gözetilerek yeniden gerçekleştirilmesinin gerekliliği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Muğlalı İbrâhim Şâhidî , Gülşen-i Tevhîd , Mithat Bahârî Beytur , Afif Tektaş , çeviri

One Work, Two Translations: An Evaluation of the Translations of Gülşen-i Tevhîd

Öz

Muğlalı İbrahim Şâhidî (b. 875/1470 - d. 957/1550), one of the prominent Mevlevî poets of the 16th century, in his Gülşen-i Tevhîd, selects 100 couplets from each volume of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’s Mesnevî and provides commentary by composing five explanatory couplets in accordance with the Mesnevî’s meter (fâ‘ilâtün/fâ‘ilâtün/fâ‘ilün), while also establishing semantic connections between the verses.
There are two known Turkish translations of this Persian work, carried out by Mithat Baharî Beytur and Afif Tektaş. This study examines both translations, presenting an overview of Gülşen-i Tevhîd while also identifying the similarities and differences between the two versions. The analysis reveals that the existing translations primarily cater to a popular readership rather than adhering to rigorous academic standards. Consequently, it has been determined that a new translation of Muğlalı İbrahim Şâhidî’s Gülşen-i Tevhîd into Turkish, conducted with scholarly precision and academic rigor, is necessary.

Anahtar Kelimeler

Muğlalı İbrâhim Şâhidî , Gülşen-i Tevhîd , Mithat Bahârî Beytur , Afif Tektaş , translation

Kaynakça

• Açık Önkaş, N. (2013). Mevlânâ okyanusundan Muğlalı Şâhidi denizine “Şâhidi şiirleri ve açıklamaları”. Muğla Belediyesi Kültür Yay.
• Açık Önkaş, N. (2016). Klâsik Türk edebiyatında Mevlevîlik kültürü ve Mevlevî şâirler. Eren Yay.
• Atik, H. (2017). Bahâriye Mevlevihanesi post-nişînlerinden Ahmet Mithat Bahârî Beytur’un mevlevîhâne hatıraları. İstem, 15(29), 1-24.
• Çıpan, M. (1985). Muğlalı İbrahim Şâhidî, hayatı, edebî şahsiyeti, eserleri ‘Dîvân ve Gülşen-i Vahdet (tenkidli metin) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çıpan, M. (2010). Şâhidî, İbrâhim, TDV. İslâm Ansiklopedisi. 38, 273-274.
• Eco, U. (1995). Anlatı ormanlarında altı gezinti (K. Atakay, Çev.). Can Yayınları.
• Işık, E. (2020). Midhat Bahârî, TDV İslâm Ansiklopedisi. 30, 6-7.
• İbrahim Şâhidi. (2002). Gülşen-i Tevhîd (M. B. Beytur, Çev.). Kırkambar Kitaplığı.
• Şâhidi İbrâhim Dede. (2012). Gülşen-i Tevhîd- Tevhid Bahçesi- ‘çeviri ve açıklamalar’ (A. Tektaş çev., M. Çiçekler haz). Eren Yayınları.
• Tanç, N. (2022). Dîvân (Şâhidî). Türk edebiyatı eserler sözlüğü. 15.01.2025 tarihinde http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sahidi-tees-1770 adresinden erişildi.