Tahsin Sermet Bey (1889-1969), Pioneering Architect of The Late Ottoman and Early Republican Periods

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 7, 16 - 30, 14.06.2024

Cenk Berkant Erdem Bayazıt

https://doi.org/10.69787/bitigefd.1405329

Öz

Changing social, cultural and ideological approaches with the increasing Westernization movements in the Ottoman Empire towards the end of the 19th century has found its place in the field of architecture like in many other fields of humanities. This transition period, which paved a new ideology and social structure, started to find its own unique style in architecture with the period known as Early Republican Architecture (1908-1930). In this context, an eclectic approach was adopted in which Western styles were used along with Seljuk-Ottoman and Turkish Art elements. Naturally, one of the areas one might recognize the changing bureaucracy and transformation of society is, undeniably, architecture. For this respect, new practitioners and designers emerged in the architectural environment both before the Republic and during the Republican Period. Between 1908 and 1918, the predecessors of the Republican Architecture, called "First Generation Architects", most of whom were graduates of Sanayi-i Nefise Architecture Branch, influenced the architectural environment and their successors and construction activities. In this article, Master Architect and Engineer Tahsin Sermet Bey, one of the leading names of this generation, and his works will be discussed. Information, documents, archive records, newspapers and magazines of the period, and publications about the art and architecture of the period are meticulously examined regarding the architect's personal life and architectural career. Information and findings obtained as an outcome of this review as follows: a study was created by synthesizing the architect's career, education, the buildings he designed, artist identity, his role in the Republic Architecture Circle and the factors that determine his architectural approach. In this study, the designs of Tahsin Sermet Bey, who has been considered as one of the leading architects of the Late Ottoman and Early Republic Periods, and his influence on the architectural environment of the period, are highlighted.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period Architecture, Architect Tahsin Sermet Bey, Fine Arts Academy, First Generation Architects, Izmir National Library and National Cinema

Tahsin Sermet Bey (1889-1969), Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinin Öncü Mimarı

Öz

19. yüzyılın sonuna doğru Osmanlı İmparatorluğu’nda artan Batılılaşma ve modernleşme hareketleriyle birlikte değişen sosyal, kültürel ve ideolojik yaklaşımlar; diğer birçok alanda olduğu gibi mimarlık alanında da kendine yer bulmuştur. Yeni bir ideoloji ve toplum yapısı üzerinde yükselmeye başlayan bu geçiş dönemi, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı (1908-1930) olarak anılan dönem ile birlikte mimaride kendine özgün üslup arayışına girmiştir. Bu kapsamda Selçuklu-Osmanlı ve Türk Sanatı ögeleri ile birlikte Batılı üslupların kullanıldığı eklektik bir anlayış benimsenmiştir. Değişen bürokrasi ve yaşanan dönüşümün kendini en çok hissettirdiği alanlardan birisi doğal olarak mimaridir. Bu doğrultuda hem Cumhuriyet öncesi hem de Cumhuriyet Dönemi’nde mimarlık ortamında yeni uygulayıcılar ve tasarımcılar ön plana çıkmıştır. 1908-1918 arasında, çoğunluğu Sanayi-i Nefise Mimarlık Şubesi mezunu “Birinci Kuşak Mimarlar” olarak adlandırılan Cumhuriyet Mimarisi’nin selefleri bu imar ve inşa faaliyetlerinde, kendilerinden sonraki mimarlık ortamını da etkilemişlerdir. Bu makalede, bu kuşağın öncü isimlerinden Mimar Tahsin Sermet Bey ve eserleri ele alınacaktır. Mimarın kişisel yaşamı ve mimarlık kariyerine dair bilgi, belge, arşiv kayıtları, dönemin gazete ve dergileri, dönemin sanatı ve mimarlığıyla ilgili yayınlar titizlikle incelenmiştir. Bu inceleme neticesinde elde edilen bilgi ve bulgular; mimarın kariyeri, eğitimi, tasarladığı yapılar, sanatçı kimliği, Cumhuriyet Mimarlığı’ndaki rolü ve mimari yaklaşımını belirleyen etmenlerle sentezlenerek bu çalışma oluşturulmuştur. Bu çalışmada Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyetin Dönemlerinin öncü mimarlarından biri olarak kabul edilen Tahsin Sermet Bey’in tasarımlarıyla birlikte dönemin mimarlık ortamına etkileri ön planda tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Mimar Tahsin Sermet Bey, Sanayi-i Nefise Mektebi, Birinci Kuşak Mimarlar, İzmir Milli Kütüphane ve Milli Sinema

Kaynakça

• Anonim (1933), “Memleket Haberleri”, Arkitekt, 2, 63.
• Anonim (1935), “Duyumlar”, Arkitekt, 9, 278.
• Anonim (1940), Türk Yüksek Mimarlar Birliği Azaları ve Yüksek Mimarlık Mesleği ile Alakadar Mevzuat, İstanbul.
• Anonim (1969), “Haberler”, Mimarlık, 7 (63), 7.
• Arık, Beritan (2006), Erken Cumhuriyet Dönemi’nde G.S.A. ve İ.T.Ü. Mimarlık Bölümlerinde Yabancı Mimarlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Tarihi Lisansüstü Programı.
• Aslanoğlu, İnci (2001), Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Eyüce, Özen (2005), “Türkiye Denizlik İşletmeleri İzmir Şube. Müdürlüğü” İzmir Mimarlık Rehberi, (Ed. Deniz Güner), İzmir: Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları, 104.
• Etker, Şeref (2011), “Türk Mühendis ve Mimarla Birliği Nizamname-i Esasisi (İzmir-1924)”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 110-116.
• Gençel, Özge (2021), Sanayi-i Nefise Mektebi (1882-1928), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Güner, Deniz (2005), “Borsa Sarayı”, İzmir Mimarlık Rehberi, (Ed. Deniz Güner), İzmir: Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları,119.
• Gürlek, Ahmet (2012), 100. Yılında İzmir Milli Kütüphane, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (1997), İzmir Milli Kütüphanesi, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kula Say, Seda (2014), “Alexandre Vallaury’s Late Works On İzmir, Thessaloniki and Eminönü Customs Houses and Notes on the Agenda of Ottoman Architecture at the Turn of the Century”, METU Journal of the Faculty of Architecture, 31(2), 43-64.
• Kuyulu, İnci (2000), “İzmir’de Cumhuriyet Dönemi Mimarisi”, Sanat Tarihi Dergisi, 10 (10), 91-100.
• Kuyulu Ersoy, İnci (2013), “18. Yüzyıldan Günümüze İzmir Yalı Camisi’nin Hikâyesi”, Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan (Ed. Şenay Özgür Yıldız), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 93-106.
• Nezihi, Raif (2001), İzmir’in Tarihi, (Yay. Haz. E. Üyepazarcı), İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Orhun, H. ve Celal, K. (1969), Meşhur Valiler: 50 Ünlü Vali, Ankara: İçişleri Bakanlığı Merkez Valileri Bürosu Yayınları.
• Ortaer, Ayça (2021), İzmir Mimarisinde Art Nouveau, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Sanat Tarihi Yüksek Lisans Programı.
• Osma, Kıvanç (2003), Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923-46). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sayar, Zeki (1945), “Mimarlığın Beşiği Akademi”, Arkitekt, 11-12, 239-246.
• Serçe, Erkan ve Yetkin, Sabri (2017), 125. Yılında İzmir Ticaret Borsası Tarihi, İzmir: İzmir Ticaret Borsası Yayınları.
• Sermet, Tahsin (1934), “Tahsin Sermet Bey Evi-Sarıyer”, Arkitekt, 38, 35-37.
• Sözen, Metin ve Tapan, Mete (1973), Elli Yılın Türk Mimarisi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tanyeli, Uğur (1992), “Çağdaş İzmir’in Mimarlık Serüveni”, Üç İzmir (Yay. Haz. Şahin Beygun), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ülker, Necmi (1986), “Milli Kütüphane”, Bilim Birlik Başarı Dergisi, 47, 6-11.
• Ünalın, Çetin (2002), Cumhuriyet Mimarlığının Kuruluşu ve Kurumlaşması Sürecinde Türk Mimarlar Cemiyeti’nden Mimarlar Derneği 1927’ye, İstanbul: Mimarlar Derneği 1927 Yayınevi.
• Yetkin, Sabri (2002), Ticari ve İktisadi İzmir Rehberi 1926, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.