10. ve 11. Asırda Kuzey-Batı İran’da Etkili Olmuş Bir İslam Hanedanı: Hasanveyhler (956-1048)

Yıl 2020, , 163 - 169, 31.12.2020

İbrahim Güneş

https://doi.org/10.47130/bitlissos.713616

Öz

Bu makalede 10. ve 11. asırda el-Cibâl ve Yukarı Cezire bölgesinde hüküm sürmüş Hasanveyh hanedanının siyasi tarihi incelenmiştir. Ayrıca hâkimiyetleri süresince de bu hanedanın bölgedeki yayılışları ile komşu devletler ve emirliklerle olan ilişkileri açıklanmıştır. Bu hanedan, özellikle el-Cibâl olarak bilinen Batı İran’da kuruldukları süreçte bölgenin siyasetinde oldukça etkin rol oynamışlar, Hasanveyh ve Bedr gibi çok güçlü hükümdarlar çıkardıkları gibi hayır işleriyle de bilinmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Hasanveyhler, Büveyhiler, Kürtler, İran

Kaynakça

• Anonim, (1318) . Mucmelü’t-Tevarih ve Kıssas, (Tah. Melik Şuara Bahâr) , Tahran. Bundarî, (1900). Kitabü’l-Tarih Devleüt al-Selcûk, Mısır. Cahen, Claude, (1986).“Hasanwayh”, EI², III:258–259. Carbazekânî, Tercüme Tarih-i ‘Utbî, Kitâbhâne-yi Meclis Şurâ-yı Millî, (Tahran), nr.2923. Ebu’l Fidâ, İmaddin İsmail b. Ali, (1997). Tarih Ebu’l Fidâ, Muhtasar fi Ahbaru’l-Beşer, (Neşr. Mahmud Deyyub), I-II, Beyrut. Ezdî, İbn Nizameddin el-Hüseynî, (1909). el-‘Iraziye fi Hikayetü’s-Selçukiye, (Neşr. Karl Süssheim), Leiden. Fakîhî, Ali Asgar, (1378). Tarih Âl-Büveyh, Tahran. Fesaî, Hasan b. Hasan, (1367). Farsname-i Nasırî, (Neşr. Mansur Restgar Fesaî), I-II, Tahran Hafız Ebru, (1378). Coğrafya, (Tah. Sadık Secadî), I-III, Tahran. Heyet, (2014). The Khalifa Collection of Islamıc Coins, London. Hidayet, Muhammed Hadi, Fihristü’t-Tevarih, (1373). (Neşr. Abdulhüseyin Nevaî), Tahran Hˇondmir, Gıyaseddin Muhammed, (1362). Habib-i Siyer fi Ahbarü’l-Beşer, (Neşr. Muhammed Debirsiyaki), I-IV, Tahran. Hüseynî, Sadreddin, (1380) . Zübdetü’t-Tevarih, Tahran. İbnü’l-Belhî, (1921). Fârsnâme, (Neşr. G.Le Strange-R.A.Nicholson), London. İbnü’l-Esîr, İzzeddin, el-Kâmil fî’t Tarih, (1987). (Tah. Muhammed Yusuf Dakâk), I-XI, Beyrut. İbn Haldûn, Veliyeddin Abdurrahman b. Mahmud el-Hadrami el-Magribi, (2006). Tarih İbn Haldun, Kitâb el-’İber ve Divan el- Mübtedâ ve el-Haber fi Eyyam el-’Arab ve el-’Acem ve el-Berber ve men Asarahum min zev Sultân Ekber, I-VIII, Beyrut. İbnü’l-Kesîr,(1995). El-Bidaye ve’n-Nihaye, (Çev. Mehmet Keskin), I-XV, İstanbul. İbn Miskeveyh, (2003). Tecâribü’l-Umam, (Tah. Seyid Kesrevî), I-V,Beyrut. İbn Mustevfi, (1980). Tarih-i Erbil, I-II, Irak. İbn Tagrîbirdî, (1992). Nucûm ez-Zâhire fi Mulûk Misr ve el- Kahire, (Tah. Muhammed Hüseyin Şemseddin), I-XVI, Beyrut. İbnü’l-Verdî, Zeyneddin Ömer b. Muzaffer, (1996) .Tarih İbn Verdî, Tetimmet’ül Muhtasar fi Ahbaru’l-Beşer, I-II, Beyrut. İsfehânî, Ebu Naim, (1990). Tarih-i İsbehân, (Tah. Seyd Kesrevî), Beyrut. Katib Çelebî, (1376). Takvimü’t-Tevarih, (Fars. Çev. Mir-Haşim Muhaddis), Tahran. Kâzvînî, Kadı Ahmed Gaffarî, Tarih-i Cihân Ârâ, Tahran tz. Kâzvinî, Zekeriya b. Muhammed , (1373). Asaru’l-Bilad ve Ahbaru’l-İbad, (Fars. Çev. Mirza Cihangir Kaçar), Tahran. Kirmânî, Afdaladdin, (1373). Selçukıyân Guz der Kirmân, (Tah.Muhammed İbrahim), Tahran. Kumî, Hasan b.Muhammed, (1385). Tarih-i Kum, (Fars. Çev. Taceddin Hasan Hatîb), Kum. Mustevfî, Hamdullah, (1387). Tarih-i Guzide, (Tah. Abdulhüseyin Nevaî), Tahran. Müneccimbaşı, (1285). Sahaifül’-Ahbar, II, İstanbul. Ravendî, (1921). Rahatu’s-Sudur ve Ayetü’s-Surur, (Neşr. M.İkbal), London. Reşîdu’d-dîn, Fazlullah Hemedânî, (1386). Câmi‘ üt-Tevârîh, Tarih-i Sâmâniyyân ve Büveyhiyân ve Gaznuyân, (Neşr. Muhammed Ruşen), Tahran. Ruhanî, Macid Merduh, (1371). Meşahirü’l-Kürd, Tahran. Rûzravârî, (2003). Zeyl Tecâribü’l-Umam (Tah. Seyid Kesrevî), VI, Beyrut. Şeref Han, (1860). Şerefnâme- Histoire des Kourdes, (Neşr. V. Véliaminof –Zernof), I-II, St-Pétersbourg. Tatavî, Ahmed b. Nasrullah, (1382). Tarih-i Elfî, (Tah. Alemrıza Tabâtbâyi), I-VIII, Tahran. Utbî, Kitabu’l-Yemînî, (1858). (İng. Çev. James Reynolds), London. Vassaf, (1383). Tahrir Tarih-i Vassaf (Haz. Muhammed Ayeti), Tahran. Yasmî, Reşîd, Kürd: Peyvastegi ve Tarihi, Tahran tz. Yakut el-Hamavî, (1988). Mucemu’l-Büldan, I-V, Beyrut. Zahireddin Nişâpurî, (1390) . Selçukname, (Tah. İsmail Avşar), Tahran. Zerkub-ı Şirazî, (1350). Şirazname, (Tah. İsmail Vaiz Cevadî), Tahran.