Okul Tükenmişlik Envanteri’nin Türkçeye Uyarlanması ve Psikometrik Nitelikleri

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 14 - 29, 20.12.2017

Zekeriya Çam Selahiddin Öğülmüş

Öz

Bu araştırmanın amacı
Salmela-Aro, Kiuru, Leskinen ve Nurmi (2009) tarafından geliştirilen Okul Tükenmişlik
Envanteri’nin (School Burnout Inventory) Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve
güvenirliğinin incelenmesidir. Okul Tükenmişlik Envanteri; Tükenme, Duyarsızlaşma
ve Okulda Yetersizlik Duygusu olmak üzere üç alt boyut ve toplam 9 maddeden
oluşmaktadır. Envanterin Türkçe 6’lı Likert formu Ankara’nın farklı ilçelerinde
lise öğrenimine devam eden 322 (189 (%58.7) kız ve 133 (%41.3) erkek) kişilik
bir çalışma grubuna uygulanmış ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir.
Doğrulayıcı Faktör Analizi işleminden elde edilen uyum indeksleri incelenmiş ve
envanterin 6’lı Likert formunun liseye devam eden öğrencilerde doğrulanmadığı
görülmüştür. Daha sonra envanteri geliştiren yazarın görüşüne (Katariina Salmela-Aro)
başvurularak envanter, 5’li Likert forma dönüştürülmüştür. Envanterin 5’li
Likert formu bu kez Ankara’nın farklı ilçelerinde lise öğrenimine devam eden
180 (117
(%65.0) kız ve 62 (%34.4) erkek) kişilik bir çalışma grubuna uygulanmış
ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. Envanterin 5’li Likert formu için
gerçekleştirilen Doğrulayıcı Faktör Analizi işlemi sonuçları, envanterin tek
faktörlü olarak daha iyi uyum değerleri sunduğunu göstermiştir. Envanterin tek
faktörlü yapısına ait uyum indeksi değerleri ise χ²/Sd= 1.78; RMSEA= .066; GFI= .94; AGFI= .91; CFI=.97;
NFI= .94; NNFI= .96; IFI= .97 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler envanterin
Türkçe formuna ait tek faktörlü yapısının özgün dildeki formuna benzer geçerlik
değerlerine sahip olduğunu göstermektedir. Buna ek olarak envanterin güvenirlik
değerlerinin belirlenmesi için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı
hesaplanmış ve bu değerin .83 olduğu görülmüştür. Tüm bu bulgulara dayalı
olarak 9 maddeden oluşan Okul Tükenmişlik Envanteri’nin Türkiye’de liseye devam
eden ergenlerin okul tükenmişlik düzeylerini ölçmede geçerli ve güvenilir bir
ölçme aracı olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili
alanyazın ışığında tartışılarak, gelecekteki araştırmacılara yönelik öneriler
geliştirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Okul Tükenmişliği, Ölçme Aracı Uyarlama

Kaynakça

• Aypay, A. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 511-527.
• Aypay, A. (2012). Ortaöğretim öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 773-787.
• Barnett, M. D., and Flores, J. (2016). Narcissus, exhausted: Self-compassion mediates the relationship between narcissism and school burnout. Personality and Individual Differences, 97, 102-108.
• Covington, M. (2000). Goal theory, motivation, and school achievement: An integrative review. Annual Review of Psychology, 51, 171−200.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Fimian, M., and Cross, A. (1986). Stress and burnout amoung preadolescent and early adolescent gifted students: A preliminary investigation. The Journal of Early Adolescence, 6, 247−267.
• Fimian, M., and Cross, A. (1986). Stress and burnout amoung preadolescent and early adolescent gifted students: A preliminary investigation. The Journal of Early Adolescence, 6, 247−267.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Frydenberg, E., and Lewis, R. (2004). Adolescents least able to cope: How do they respond to their stresses? British Journal of Guidance & Counselling, 32, 25−37.
• Hobfoll, S. E., and Shirom, A. (2001). Conservation of Resources: Applications to stress and management in the workplace. In R. Golembiewski (Ed.) Handbook of Organizational Behavior (pp. 57-80). New York: Marcel Dekker.
• Jacobs, S. R., and Dodd, D. (2003). Student burnout as a function of personality, social support, and workload. Journal of College Student Development, 44(3), 291-303.
• Parker, P. D., and Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: A comparison of major developmental models. Learning and Individual Differences, 21(2), 244-248.
• Pines, A., and Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. New York: Free Press.
• Pines, A., Aronson, E., and Kafry, D. (1981). Burnout: From tedium to personal growth. New York: Free Press.
• Salmela‐Aro, K. and Upadyaya, K. (2014). School burnout and engagement in the context of demands–resources model. British Journal of Educational Psychology, 84, 137-151.
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Leskinen, E., and Nurmi, J. (2009). School Burnout Inventory (SBI): Reliability and validity. European Journal of Psychological Assessment, 25, 48−57.
• Salmela-Aro, K., Read, S., Minkkinen, J., Kinnunen, J. M., and Rimpelä, A. (2017). Immigrant status, gender, and school burnout in Finnish lower secondary school students. International Journal of Behavioral Development, 1-12.
• Salmela-Aro, K., Upadyaya, K., Hakkarainen, K., Lonka, K., and Alho, K. (2016). The dark side of internet use: two longitudinal studies of excessive internet use, depressive symptoms, school burnout and engagement among Finnish early and late adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 1-15.
• Schaufeli, W. B., Martinez, I. M., Pinto, A. M., Salanova, M. and Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross national study. Journal of Cross-Cultural Study, 33(5), 464-481.
• Schermelleh-Engel, K. and Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Yang, H. J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical–vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24(3), 283-301.