KİTÂBU SÜLEYM B. KAYS VE KAYNAKLIK DEĞERİ

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 22, 01.12.2014

Mehmet Nur Akdoğan

Öz

Makalemizde İmamiye Şîasının özellikle de Ahbârî ekolün temel referanslarından olan Süleym b. Kays ve Kitâb’ını inceleyeceğiz. Çalışmamızda öncelikle Süleym’in hayatı hakkında bilgi verilecek, ardından da ona nisbet edilen kitabın etrafında cereyan eden tartışmalara yer verilecektir. Şîa, Süleym’in imamlara yakınlığı dolayısıyla kendisine ve eserine büyük saygı göstermekte ve rivayetlerini benimsemektedir. Ancak Şîa’nın bazı önemli isimleri ve Şîa dışındakiler eserin sonraki dönemlerde yazıldığı ve müellife nisbet edildiği kanaatindedirler. İşte bu çalışmamızda iki tarafın da tartışmadaki argümanlarına başvurmak suretiyle eser ve müellife aidiyeti konusunda bir netice elde etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Süleym b. Kays, Kitâbu Süleym b. Kays, Şîa, İmâmiye, İmâmet

Kaynakça

• ABDÜLHAMÎD, Sâib, Mu’cemu Müerrihi’ş-Şîa, Müessesetu Daireti Mearifi’l-Fıkhi’l-İslâmî, I-II, Kum 2004.
• AKDOĞAN, Mehmet Nur, “İmâmiye Şîası Kaynaklarına Göre Hilafetine Kadar Hz. Ömer (Yayınlanmamış Doktora Tezi)”, (Dan.: Prof. Dr. Mehmet Özdemir), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2014.
• ALLÂME HİLLÎ, el-Hasan b. Yusuf b. el-Mutahhar, Hulasatü’l-Akvâl fi Marifeti’r-Ricâl, Müessesetü Neşri’l-Fekâhe, Kum 1388.
• __________, el-Hasan b. Yusuf b. el-Mutahhar, er-Rical, (yazma).
• ALTIKULAÇ, Tayyar, “Hz. Ali ve İlk Mushaf Nüshaları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul 2012, Sayı: 21, s. 5-26.
• APAK, Adem, “Muhammed b. Ebû Bekr es-Sıddîk”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 518.
• AYCAN, İrfan, “Ziyad b. Ebih”, DİA, İstanbul 2013, XLIV, 481-482.
• AYDINLI, Abdullah, “Ehl-i Hadîs”, DİA, İstanbul 1994, X, 507-508.
• el-BEHRÂNÎ, Haşim, Ğayetü’l-Meram ve Hüccetü’l-Hisâm fi Ta’yini’l- İmâm, Müessesetü’-Tarihi’l-Arabî, I-VII, Beyrut 2001.
• BOZAN, Metin, İmâmiye Şîasının İmâmet Tasavvuru, Ankara 2007.
• BULUT, Halil İbrahim, “Şeytanüttak” DİA, XXXIX, İstanbul 2010, s. 104.
• el-CÜRCÂNÎ, Ebu Ahmed b. Adîyy, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, I-IX, Beyrut 1997.
• DÂVÛD, Nebîle Abdülmun’im, Neş’etü’ş-Şîati’l-İmâmiye, Dâru’l- Müerrihi’l-Arabî, Beyrut 1994.
• el-EMÎN, Muhsin, A’yânu’ş-Şîa, Daru’t-Teâruf, I-XV, Beyrut 2000.
• el-EMÎNÎ, Muhammed Hadî, Ashâbu’l-İmam Emiri’l-Müminin ve’r- Ruvâtu anh, Darü’l-Kitabi’l-İslâmî, I-II, Beyrut 1992.
• el-ERDEBÎLÎ, Muhammed Ali, Camiu’r-Ruvât ve İzahatü’l-İştibâhâti ani’t-Turuki ve’l-İsnad, Mektebetu Ayetillah el-Mar’aşî, I-II, Kum 1403.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, “Abdullah b. Sebe”, DİA, İstanbul 1988, 133-134.
• __________, “İsnâaşeriyye”, DİA, İstanbul 2001, XXIII, 142-147.
• HATİBOĞLU, İbrahim, “Selmân-ı Farisî”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI, 441-443.
• el-HONSÂRÎ, Muhammed Bâkır el-Musevî, Ravdâtü’l-Cennât fî Ahvâli’l- Ulemâ ve’s-Sâdât, ed-Dâru’l-İslâmiyye, I-VII, Beyrut 1991.
• İBN ABDİLBERR, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed, el-İstîâb fi Marifeti’l-Ashab, Daru’l-Marife, Beyrut 2012.
• İBN DÂVÛD EL-HİLLÎ, Takiyüddin el-Hasan b. Ali, Kitabu’r-Ricâl, İntişarat-ı Danişgah-i Tahran, Tahran 1383.
• İBN EBÎ HATİM ER-RAZÎ, Abdurrahman b. Muhammed, el-Cerh ve’t- Ta’dîl, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, I-IX, Beyrut 1952.
• İBN EBİ’L-HADÎD, Ebu Hamid İzzüddin Abdülhamid b. Hibetullah el- Medâinî, Şerhu Nehci’l-Belağa, Daru’l-Cîl, I-XXII, Beyrut 1996.
• İBN HACER EL-ASKALÂNÎ, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali, Lisânu’l-Mîzân, Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, I-X, Beyrut 2002.
• İBN MANZÛR, Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali, Lisânu’l- Arab, Daru Sâdır, I-XV, Beyrut 1414.
• İBNÜ’L-ESÎR, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim, el-Kâmil fi’t-Târîh, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, I-X, Beyrut 1997.
• İBNÜ’L-ĞADÂİRÎ, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ubeydillah b. İbrahim, er- Ricâl, Dâru’l-Hadîs, Kum 1422.
• İBNÜ’N-NEDÎM, Ebu’l-Ferec Muhammed b. Ebî Yakub İshâk, el-Fihrist, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2010.
• el-KAFÂRÎ, Nasır b. Abdillah b. Ali, Usûlu Mezhebi’ş-Şîati’l-İmamiyye, Daru’r-Rızâ, I-III, Cîze 1998.
• el-KÂTİB, Ahmed, Nedenleri Tarihte Kalmış Ayrılık: Sünnîlik – Şîîlik, Mana Yayınları, İstanbul 2009.
• el-KEŞŞÎ, Ebu Amr Muhammed b. Ömer b. Abdilazîz, Ricalu’l-Keşşî, Müessesetü’l-A’lemî, Beyrut 2009.
• KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2013.
• el-KULEYNÎ, Muhammed b. Yakub, Usûlu’l-Kâfî, Menşuratu’l-Fecr, I- VIII, Beyrut 1428.
• el-KUMMÎ, Ali b. İbrahim, Tefsîru’l-Kummî, Müessesetu’l-A’lemî, Beyrut 2007.
• el-MÂMEKÂNÎ, Abdullah b. Muhammed Hasan, Tenkîhu’l-Mekâl fi İlmi’r-Ricâl, el-Matbaatu’l-Murtazaviyye, I-III, Necef 1350.
• ÖMER, Ahmed Muhtâr Abdülhamîd, Mu’cemu’l-Luğati’l-Arabiyyeti’l- Muâsıra, Alemü’l-Kütüb, I-IV, Beyrut 2008.
• ÖZ, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze Şîîlik ve Kolları, Ensar Neşriyat, İstanbul 2011.
• es-SADR, Hasan, eş-Şîa ve Funûnu’l-İslâm, Müessesetü’s-Sıbteyni’l- Alemiyye, Kum 1427.
• SÜLEYM B. KAYS el-Hilalî el-Kûfî, Kitabu Süleym b. Kays, Daru’l-Hadî, Kum 1420.
• __________, Ehl-i Beyt’in Sırları (Çev. Kemal Küntaş), Kalender Yayınevi, İstanbul 2013.
• eş-ŞEHRİSTÂNÎ, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim, el-Milel ve’n- Nihal, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 2013.
• ŞERİF EL-MURTAZÂ, eş-Şâfî fi’l-İmâme, Müessesetu’s-Sadık, I-IV, Tahran 1987.
• ŞEYH MÜFÎD, Muhammed b. Muhammed b. Numan el-Ukberî, el-İhtisâs, Kum 1993.
• __________, Tashîhu İtikâdati’l-İmamiyye, el-Mu’temeru’l-Alemî li Elfiyeti’ş-Şeyh el-Müfîd, Kum 1413.
• ŞEYH SÂDÛK, Ebu Cafer Muhammed b. Ali b. Babeveyh el-Kummî, el- İ’tikâdât, Müessesetü’l-İmâm Sadık, Kum 1413.
• et-TABERÎ, Muhammed b. Cerir, Târîhu’l-Umem ve’l-Mulûk, Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, I-VI, Beyrut 1407.
• et-TABERSÎ, Ebû Mansûr Ahmed b. Ali b. Ebî Talib, el-İhticâc, Zevi’l- Kurba, I-II, Kum 1431. et-TABERSÎ, Mirza Hüseyn en-Nuri,
• Müstedreku’l-Vesail ve
• Müstanbetu’l-Mesâil, Müessesetü’l-Âli’l-Beyt, I-XVIII, Beyrut 1988.
• __________, Nefsü’r-Rahmân fî Fedâili Selmân, Müessesetü’l-Âfâk, byy., 1411. et-TAHHAN, Mahmud, Yeni Hadis Usulü (Çev. Cemal Ağırman), Rağbet Yayınları, İstanbul 2010. et-TAHRÂNÎ, Akâbuzurg, ez-Zerîa ilâ Tesânîfi’ş-Şîa, Dâru’l-Advâ, I- XXV, Beyrut 1983. et-TÛSÎ, Ebu Cafer Muhammed b. el-Hasan b. Ali, el-Fihrist, eş-Şerîf er- Rıza, Kum, trz.
• __________, Tehzîbu’l-Ahkâm fî Şerhi’l-Muknia, Darü’l-Kütübi’l-İslâmî, I- X, Tahran 1365.
• et-TÜSTERÎ, Nûrullah el-Mar’aşî, Şerhu İhkaki’l-Hak ve İzhâki’l-Batıl, Mektebetu Ayetillah el-Uzma el-Mar’aşî, I-XXXIII, Kum 1376.
• UYAR, Mazlum, Ahbarilik, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
• YAKÛT EL-HAMEVÎ, Şihabüddin Ebu Abdillah Yâkût b. Abdillah el- Hamevî, Mu’cemu’l-Buldân, Daru Sâdır, I-VII, Beyrut 1995.
• YURDAGÜR, Metin, “Ahbariyye”, DİA, İstanbul 1988, I, 490-491.
• ez-ZEBÎDÎ, Murtazâ el-Hüseynî, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Matbaatu Hukûmeti Kuveyt, I-XL, Kuveyt 1980.
• ez-ZEHEBÎ, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed, Tarîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, I-XV, Beyrut 2003.