MEKKE TOPLUMUNDA SOSYAL TABAKALAŞMANIN MEKKÎ AYETLERDEKİ İZDÜŞÜMÜ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 0 - 0, 29.12.2016

Hekim Tay

Öz

Allah’ın insanoğluna son kelamî müdahalesi miladi VII. yüzyılın başlarında Hz. Peygamber’e inmeye başlayan Kur’an ile oldu. Kur’an’ın ilk muhatabı Mekke toplumuydu. Yaklaşık olarak on üç yıl devam eden Mekke davet süreci Kur’an ayetlerinin kahir ekserinin nazil olduğu dönemdir. İslam’ın teşekkül sürecinde Mekke kilit bir öneme sahiptir. Çünkü dinin tebliğcisi Hz. Muhammed, İlk iman eden seçkin sahabenin çoğu ve İslam’a karşı çetin bir mücadele veren ileri gelenlerin ortak noktası Mekke’de çıkmış olmalarıdır. O halde İslam’ın davet sürecini ve bu sürecin baş aktörlerinden olan Kur’an’ı anlayabilmek için Mekke’yi, özellikle de bu kadim şehrin sakinlerini yakından tanımak gerekir. Bunu yapabilmek için elimizdeki en sağlam belge gene Kur’an’ın kendisidir. Bu çalışmada ayetler bağlamında Mekke toplumunda sosyal tabakalaşma araştırma konusu yapılacaktır.

Kaynakça

• Abduh, M. (1947), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-Mennâr), Telif: Muhammed Reşîd Rızâ, Dâru’l-Menâr, Kahire.
• Abdurrahman b. Ebî Hâtim, el-Hanzalî, er-Râzî (1987). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, Mekke.
• Albayrak, H. (2011). Tefsir Usûlü, Şûle Yay., İstanbul.
• Âlûsî, es-Seyyid Mahmûd Şükrî, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut trz.
• Arslan, D. A. (2004). “Temel Sorunları ve Açılımları ile Sınıf Teorisi, Sınıf Bilinci ve Orta Sınıflar”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 4.
• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerim Meali.
• Ayas, M. R. (1979). Kur’ân-ı Kerim’de Çalışma Kavramı, basılmamış doçentlik tezi, AÜSBE, Ankara.
• BÂ-Yunus, İlyas, Niçin İslâm Sosyolojisi, Çev. Ilım Güner, Akabe Yay., İstanbul 1988.
• el-Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd (h.1409). Meâlimu’t-Tenzîl, Dâru Taybe, Riyad.
• Beydun, İ (1995). el-Hicâz ve’d-Devletü’l-İslâmiyye, Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, Beyrut.
• Burke, P. (2000). Tarih ve Toplumsal Kuram, Çev. Mete Tunçay, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
• el-Cevherî, İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh (1990). Tah., Ahmed Abdulğafur Attâr, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut.
• Chelhod, J. (1998). Hicret Öncesi Mekke’de Kapitalizm”, Er, İzzet, Din Sosyolojisi Makaleleri, Akçağ Yay., Ankara.
• Çağatay, N. (1957), İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Mars T. ve S.A.S. Matbaası, Ankara.
• Çağrıcı, M. (1991). “Asabiyet”, DİA, İstanbul.
• Çelikkol, Y. (2003). İslâm Öncesi Mekke, Ankara Okulu Yay., Ankara.
• ed-Dâmeğânî, Hüseyn b. Muhammed, el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1983, Şevkî, el-Asru’l-Câhilî, Dâru’l-Mearif, Kahire, trz.
• Derveze, İ. (2011). Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı, Çev. Mehmet Yolcu, Düşün Yay., İstanbul.
• _____(1998). et-Tefsîru’l-Hadîs, Çev. Mustafa Altınkaya ve diğerleri, Ekin Yay., İstanbul.
• Ebû Hayyân el-Endülûsî (1994). Tefsîru Bahri’l-Muhît, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Ebu’s-Suûd b. Muhammed, İrşâdu’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâyâ el-Kitâbi’l-Kerîm, Tah. Abdülkadir Ahmed Atâ, Mektebetü’r-Riyâd el-Hadîse, Riyad trz.
• Ebû Zehra, Muhammed, Zehretü’t-Tefâsîr, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kahire trz.
• Emîn, A. (2003). Duha’l-İslâm, Mektebetü’l-Üsra, Kahire.
• _____(2011). Fecru’l-İslâm, Kelimâtu’l-Arabiyye, Kahire.
• Esed, M. (1999). Kur’ân Mesajı, Çev., Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İşaret Yay., Ankara.
• el-Ezrâkî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdillah b. Ahmed, Ahbâru Mekke ve mâ Câe fîhâ mine’l-Âsâr, Tah. Abdulmelik b. Abdillah b. Dehiş, Mektebetu’l-Esedî, y.y.
• el-Fâkihî, Ebu’l-Abdillah Muhammed b. İshak, Ahbâru Mekke fî Kâdimi’d-Dehr ve Hadîsihi, Tah. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehiş, Beyrut.
• el-FEHÎD, Muhammed el-Abdullâh el-Mutlak, Fecru’l-İslâm fî Mekke, Dâru’n-Nefâis, Beyrut.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakup (2005). Kâmûsu’l-Muhît, Müessesetu’r-Risâler, Beyrut.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir (1984). Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru’t-Tavniyye, Tunus.
• İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed, Kitâbu’l-Munammak fî Ahbâri Kureyş, Tah., Hurşîd Ahmed Farık, Âlemu’l-Kutub, Beyrut.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, Cemheretu Ensâbi’l-Arab, Tah. Abdü’s-Selâm Muhammed b. Hârûn, Dâru’l-Meârîf, Kahire trz.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, Hz. Muhammed’in Hayatı: es-Sîretu’n-Nebeviyye, Çev. İzzet Hasan ve Neşet Çağatay, AÜİF Yay., Ankara trz.
• _____, es-Sîret, Dâru’s-Sahâbe, Kahire trz.
• İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr (2004). es-Sîretü’n-Nebeviyye, Tah. Ahmed Ferîd el-Yezîdî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İbn Kesîr, Ebu’l Fidâ İsmail b. Ömer (2000). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Müessesetu Kurtuba, Kahire.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Tah., Abdullâh Alî el-Kebîr ve Arkadaşları, Dârü’l-Meârif, Kahire.
• İbn Sa’d, Muhammed, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kübrâ, Tah., Alî Muhammed Ömer, Mektebetü’l-Hânecî, Kahire.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali, Zâdu’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, el-Mektebetu’l-İslâmî, trz.
• _____(1987). Nüzhetü’l-A’yûni’n-Nevâzir fî Ulûmi’l-Vücûh ve’n-Nezâir, Tah. Muhammed Abdu’l-Kerîm Kazım er-Râzî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut.
• İbnu’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasan Alî b. Muhammed (1987), el-Kâmil fi’t-Târîh, Tah. Ebû’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• _____, el-Lubbâb fî Tehzîbi’l-Ensâb, Mektebetü’l-Kudsî, Kahire h.1356.
• İbnu’l-Kelbî, Ebu’l-Münzir Hişâm b. Muhammed, Cemheretu’n-Neseb, Dâru’l-Yekzati’l-Arabiyye, Şam trz.
• ____, Kitâbu’l-Asnâm, çev. Beyza Düşüngen, AÜİF Yay., Ankara trz.
• Hamidullah, M. (1993). İslam Peygamberi, Çev. Salih Tuğ, İrfan Yay., İstanbul.
• Heykel, M. (1985). Hz. Muhammed Mustafa, Çev. Ömer Rıza Doğrul, İnkılap Yay., İstanbul.
• Kalaycıoğlu, S. (2003). “Toplumsal Tabakalaşma”, Sezal, İhsan, Sosyolojiye Giriş, Martı Yay., Ankara.
• el-Kâsımî, Muhammed Cemâleddîn, Mehâsinu’t-Te’vîl, Dâru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• Kurtkan, A (1976). Genel Sosyoloji, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed (2006). el-Câmi’u li Ahkâmi’l-Kur’ân, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut.
• Kutub, S. (1991). Fî Zilâli’l-Kur’ân, Çev., Salih Uçan, Vahdettin İnce, Dünya Yay., İstanbul.
• Lammens, H. (1957). “Mekke”, İA, Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, en-Nüketu ve’l-Uyûn, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut trz.
• el-Merâğî, A. M. (1946)., Tefsîru’l-Merâğî, Matbaatu Mustafâ el-Bâbî, Kahire.
• Mevdûdi, Ebu’l A’lâ (1997). Tefhîmu’l-Kur’ân, Çev. Heyet, İnsan Yay., İstanbul.
• Mukâtil b. Süleymân (2004). el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Çev., M. Beşir Eryarsoy, İşaret Yay., İstanbul.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed (1998). Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Beyrut.
• el-Rağıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed (2005).el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Tah., Muhammed Halîl Aytânî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
• Râzî, Fahruddîn (1981). Mefâtihu’l-Ğayb, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• es-Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed (2002). el-Keşfu ve’l-Beyân, Dâru İhyau’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefsîr, Çev., Nedim Yılmaz, Sadredin Gümüş, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Sağlam İnce, R. 2010, Kur’ân-ı Kerim’de Kölelik Konusu, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜSBE, Ankara.
• es-Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed (1993). Bahru’l-Ulûm, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• es-Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf, ed-Dürrü’l-Mesûn fî Ulumi’l-Kitâbi’l-Meknûn, Tah. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dâru’l-Kalem, Şam trz.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân (2003). ed-Durru’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Me’sûr, Tah. Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Turkî, Dâru’l-Hecer, Kahire.
• _____ (2002). Lübâbu’n-Nukûl fî Esbâbi’n-Nüzûl, Müessetu’l-Kutubi’l-İmiyye, Beyrut.
• Şeriatî, A. (1998). Medeniyet Tarihi, Çev. İbrahim Keskin, Fecr Yay. Ankara.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (2007). Fethu’l-Kadîr, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerîr (2001). Câmiu’l-Beyân an Te’vili Âyi’l-Kur’ân, Tah. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Turkî, Dâru’l-Hecer, Kahire.
• Watt, W. M. 81986). Hz. Muhammed Mekke’de, Çev. M. Rami Ayas ve Azmi Yüksel, AÜİF Yay., Ankara.
• Weber, M. (1998). Sosyoloji Yazıları, Çev. Taha Parla, İletişim Yay., İstanbul.
• el-Vâhidî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ahmed (1992). Esbâbu’n-Nüzûl, Tah. Usâm b. Abdu’l-Muhsîn, Dâru’l-İslâh, Dammam.
• _____(1994). el-Vesît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd, Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Yazır, E. H. (1979). Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul.
• _____, Kur’ân’ı Kerim Meali.
• ez-Zeccâc, Ebû İshak İbrahim (1988). Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu, Âlemu’l-Kutub, Beyrut.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ömer (1998). el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vicûhi’t-Te’vîl, Riyad.
• Zeydân, C. (2001). Târîhu’t-Temeddüni’l-İslâmî, Dâru’l-Hilâl, Kahire.
• ez-Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa (2007). Tefsîru’l-Munîr, Çev. Komisyon