TURİZM İŞLETMELERİNDE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞLEVİ OLARAK KORUMA VE GELİŞTİRME KAPSAMINDAKİ SORUNLAR: KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 0 - 0, 29.12.2016

Elbeyi Pelit , Merve Gülen

Öz

Bu çalışmanın amacı, önemli bir insan kaynakları yönetimi işlevi olan koruma ve geliştirme kapsamında turizm işletmelerinde yaşanan sorunların genel bir bakış açısıyla değerlendirilmesini sağlamaktır. Bu kapsamda, ilgili literatürde konuyla ilgili olan daha önceki çalışmalar incelenmiş ve turizm işletmelerinde yaşanan bu sürece dair sorunlar; iş-çalışan sağılığı ve güvenliği, çalışanların yasal haklarının korunması ve çalışma yaşam kalitesi – personel geliştirme ve güçlendirme olarak ayrı ayrı alt başlıklar halinde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Ayrıca bu süreçte yaşanan sorunların çözümü sürecinde; insan kaynakları yönetimi biriminin rolü ve önemi de vurgulanmıştır. Son olarak ise genel bir değerlendirme içeren açıklamalar istikametinde süreçte yaşanan sorunlara özet bir bakış sunulmuş ve konuyla ilgili işletme-yöneticilere ve araştırmacılara öneriler getirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler: Turizm işletmeleri, insan kaynakları yönetimi, çalışan sağlığı, iş güvenliği, çalışma yaşam kalitesi.

Kaynakça

• Akar Şahingöz, Semra ve Şık, Aydın (2015), Konaklama ve Beslenme İşletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akçakaya, Murat (2010). ‘Örgütlerde Uygulanan Personel Güçlendirme Yöntemleri: Türk Kamu Yönetiminde Personel Güçlendirme’, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 25, 145-174.
• Akgündüz, Yılmaz (2015), ‘‘Seyahat Acenteciliği İşletmeciliği (181-203)’’ ’’; İçinde: ‘‘Turizm İşletmeciliği’’ (Edt. Alp Timur ve Bardakoğlu, Övünç), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akpolat, Kenan (2014), Beş Yıldızlı Konaklama ve Eğlence Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Yayımlanmamış Bitirme Projesi, İstanbul: Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstütüsü.
• Akıncı, Zeki (2016), Otel İşletmeciliği ve Yönetimi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akpınar, Teoman (2015), İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi ve İşveren Rehberi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Akoğlan Kozak, Meryem ve Çiçek, Dönüş (2005), ‘Kat Hizmetlerinde HACCP Uygulaması Üzerine Bir Model Önerisi’, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16(1), 34-45.
• Altuğ, Talip (2013), “Türkiye’de Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin Yeri ve Önemi”, Yayınlanmamış YL Tezi”, T.C. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aras, Gözde (2013), “Personel Güçlendirme Yönetiminde Güçlendirici Liderlik Davranışları Uygulaması: Kemer Bölgesi Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Örneği”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane.
• Avcı, Ceren (2014), “İşgörenlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Davranışlarının Güvenlik İklimi ve Planlı Davranış Kuramı Kapsamında İncelenmesi: Konaklama İşletmelerinin Yiyecek – İçecek Departmanlarında Bir Uygulama”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aydemir, Murteza (2000), “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini Sağlama Açısından İş Verenin Yükümlülüğü”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yakın ve Orta Doğu Çalışma Eğitim Merkezi (YODÇEM),Ankara: Yayın No: 13.
• Aybas, Meryem (2014), “Değişim Çağında İşin Yeniden Tasarımı ve İKY’de Yeni Eğilimler”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(7), 85-105.
• Barutçugil, İsmet Sabit (1982), Turizm İşletmeciliği, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Bingöl, Dursun (1998), İnsan Kaynakları Yönetimi (4. Baskı), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Bütüner, Okan (2011), “İşletmelerde Örgüt Kültürü ve Örgütsel Değerlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Can, Halil ve Güney, Semra (2015), Genel İşletme, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Camkurt, Mehmet Zülfi (2013), “Çalışanların Kişisel Özelliklerinin İş Kazalarının Meydana Gelmesi Üzerindeki Etkisi”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24(6) / 25, Sayı: 1-2.
• Çavuş, Mustafa Fedai ve Akgemci, Tahir (2008), “İşletmelerde Personel Güçlendirmenin Örgütsel Yaratıcılık ve Yenilikçiliğe Etkisi: İmalat Sanayisinde Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 229-244.
• Çoşkun, Burçin (2007), “Türkiye’de İşçi ve İşverenlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Görev ve Sorumlulukları”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Çöl Güner (2004), “Personel Güçlendirme (Empowerment) Kavramının Benzer Yönetim Kavramları İle Karşılaştırılması”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 6(2), No: 228.
• Dizdar, Ercüment N. ve Kurt, Mustafa (2001), İş Güvenliği, Ankara: Kale Ofset.
• Demirkol, Şehnaz ve Çeltek, Evrim (2004). “İşveren ve İşgören Perspektifinden, Turizm İşletme Belgeli Yiyecek İçecek İşletmelerinin Sorunları Üzerine Bir Çalışma”, SAÜ, Ali Fuat Cebesoy MYO, Cebesoy Anı Kitabı.
• Demir, Mahmut (2011), “İşgörenlerin Çalışma Yaşamı Kalitesi Algılamalarının İşte Kalma Niyeti ve İşe Devamsızlık İle İlişkisi”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 11(3), 453-464.
• Dolgun, Uğur (2010), “İnsan Kaynakları Yönetimine Giriş (1-29)’’; İçinde: ‘‘Meslek Yüksek Okulları İçin İnsan Kaynakları Yönetimi’’(Edt. Uğur Dolgun), Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Dönmez, Burcu (2015), “Türkiye ve Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliği”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Erdem, Barış ve Kaya, İsmail (2013), “Çalışma Yaşamı Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İşgörenler Tarafından Algılanması: Otel Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 35, 135-150.
• Erdem, Vesile (2015), “Türkiye’de İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Türk Sosyal Güvenlik Sistemindeki Yeri İle İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Kamu Hastanelerinin Yönetimlerine Katkısı”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Erdut, Tijen (2002), “İnsan Kaynakları Yönetimi ve Endüstri İlişkilerinde Değişim”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Erkan, Necmettin (1989), “İşletmelerde İnsan Gücü Verimliliği İçin İşçi Sağlığı, İş Güvenliği, Kazalardan Korunma, Acil Yardım ve İlgili Mevzuat”, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi:384.
• Eroğlu, Elçin (2015), “Bir Organize Sanayi Bölgesinde Plastik Mamül Üretimi Yapan İşletmelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sorunları”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Fişek, A. Gürhan ve Piyal, Bülent (1991), İşçi Sağlığı Kılavuzu, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayını.
• Gerek, Nüvit (2014), ‘‘Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Genel Görünümü (58-89)’’ ; İçinde ‘‘İş Sağlığı ve Güvenliği (Edt. Dilek Baybora), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No: 3105, Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 2020.
• Güngör, Erdal (2008), “İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramının Toplam Kalite Yönetimi Açısından İrdelenmesi ve Talaşlı Üretim Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gündüz Çekmecelioğlu, Hülya (2005), “Örgüt İkliminin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Araştırma”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 23-39.
• Güleryüz Şiviloğlu, Nazan (2010), “İş Sağlığı ve Güvenliğinin Sağlanmasında İşverenin Sorumluluğu ve Sınırlandırılması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Hazar, Atila (2010), Meslek Yüksekokulları İçin Genel Turizm, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• İşler, Mesut Cemil (2014), “Uluslararası Kaynaklar ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”, ÇSBG Çalışma Dünyası Dergisi, 2(2), 53-65.
• Karacan, Esin ve Erdoğan, Özlem Nazan (2011), “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğine İnsan Kaynakları Yönetimi Fonksiyonları Açısından Çözümsel Bir Yaklaşım”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 102-116.
• Kozak, Nazmi, A. Kozak, Meryem ve Kozak, Metin (2014), Genel Turizm İlkeler – Kavramlar (16. Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık.
• KOBİ DÖNÜŞÜM & Çevre – İş Sağlığı ve Güvenliği (2011), “Halkbank Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projesi / Turizm Sektörü Raporu”, Erişim Tarihi: 14.04.2016.
• Kılcı, Sevde (2015), “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Kapsamında Risk Değerlendirilmesi”: “Sağlık Sektöründe Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Bitirme Tezi, T.C. Gediz Üniversitesi, İzmir.
• Kızıloğlu, Sıdıka Deniz (2012), “İnsan Kaynakları Yönetiminde İşe Alım”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Kuzucuoğlu, Alpaslan Hamdi (2014), “Kültürel Mirasa Yönelik Acil Durum Planlaması. İstanbul Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü”, “Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, 26 Mayıs 2014”, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Mugan Ertuğral, Suna; Aslan, Sevinç ve Balık, Mehtap (2015), ‘‘Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi (177-204)’’; İçinde: ‘‘Turizm İşletmeciliği Temel Kavramlar ve Uygulamalar’’ (Edt. Orhan Akova, İsmail Kızılırmak ve Haluk Tanrıverdi), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ovacılı Sakine (2008), “Otellerde İş Sağlığı ve Güvenliği”, İş Sağılığı ve Güvenliği Dergisi, 8(7), 44-50.
• Özkul, Emrah (2009), ‘‘Turizmde Ulaştırma ve Havayolu İşletmeleri’’; İçinde ‘‘Turizm İşletmeleri’’ (Edt. Şernaz Demirkol ve Burhanettin Zengin), İstanbul: Değişim Yayınları.
• Özcan, Selma (2011), “Otel İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetiminin Yeri ve Önemi”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Özgen, Hüseyin; Öztürk, Azim ve Yalçın, Azmi (2002), İnsan Kaynakları Yönetimi, Adana: Nobel Kitabevi
• Pelit, Elbeyi ve Öztürk, Yüksel (2011), “Otel İşletmeleri İşgörenlerinin Davranışsal ve Psikolojik Güçlendirme Algılamalarındaki Farklılıklar”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1). 1-28.
• Pelit, Elbeyi (2011), “Güçlendirmede Yönetici ve İşgören Algılamalarının Karşılaştırılması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 209-223.
• Pelit, Elbeyi ve Pelit, Nil (2014), Örgütlerde Kanser Yapıcı İki Başat Faktör: Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori - Süreç ve Örgütlere Yansımaları), Ankara: Detay yayıncılık.
• Saruhan, Şadi Can ve Yıldız, Müge Leyla (2012), İnsan Kaynakları Yönetimi Teori ve Uygulama, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Sevim, Burhan ve Görkem, Onur (2015), “Gastronomi ve Aşçılık Programlarında Gıda Güvenliği Donanım Altyapısının Değerlendirilmesi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(1), 59-74.
• Sezgin, Tuğçe (2013), “ÇSGB Çalışma Süresi Modellerindeki Değişim ve Çalışan Sağlığı Üzerine Etkileri”, Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1). 137-143.
• Sabuncuoğlu, Zeyyat (2011), Uygulama Örnekleriyle İnsan Kaynakları Yönetimi (5. Baskı), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Sarkım, Mustafa (2015), ‘‘Karayolu İşletmeciliği (227-245)’’; İçinde: ‘‘Turizm İşletmeciliği’’ (Edt. Alp Timur ve Bardakoğlu, Övünç), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sarıışık, Mehmet ve Özbay, Gülçin (2010), “Temel Yönetim Sorunları ve Çözüm Önerileri (337-352)”; İçinde: “Profesyonel Restoran Yönetimi İlkeler, Uygulamalar ve Örnek Olaylar” (Edt. Mehmet Sarıışık, Şenol Çavuş ve Kurtuluş Karamustafa), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sonuç, Nil (2015), ‘‘Bar İşletmeciliği (141-160)’’; İçinde: ‘‘Turizm İşletmeciliği’’ (Edt. Alp Timur ve Bardakoğlu, Övünç), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sökmen, Alptekin (2014), Yiyecek İçecek Hizmetleri Yönetimi ve İşletmeciliği (7. Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şahin, Serenay (2013), “OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi’nde İnsan Kaynakları Yönetimi’nin Yeri ve Önemi”, Akademik Bakış Dergisi - Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 38, 1-19.
• T.C. SGK (2012), “31.05.2006 Tarihin de Yayınlanan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu”, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/mevzuat/yururlukteki_mevzuat/kanunlar, Erişim Tarihi: 26.04.216.
• T.C. SGK (2012), “14.04.1964 Tarihin de Yayınlanan 506 Sosyal Sigortalar Kanunu”, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/mevzuat/yururlukteki_mevzuat/kanunlar, Erişim Tarihi: 26.04.216.
• Taşoluk, Ayçin (2011), “Hazır Giyim Üretiminde Meslek Hastalıkları, Yorgunluk ve İş Kazaları Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi: Örnek Bir Uygulama”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• TMMOB Makine Mühendisleri Odası (2014), İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ankara: Yayın No: MMO-617.
• Tütüncü, Özkan ve Demir, Mahmut (2003), “Konaklama İşletmelerinde İnsan Kaynakları Kapsamında İşgücü Devir Hızının Analizi Ve Muğla Bölgesi Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2). 146-169.
• Tevrüz, Talat (1999), “Türkiye’deki İş Kazalarına Genel Bir Bakış”, İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı Bildiriler Kitabı, TMMOB Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, MMO Yayın No: 239.
• Topçu, Umut (2011), “İşçinin Hafta Tatilinde Çalıştırılması Halinde Ücretinin Hesaplanması ve İdari Para Cezası”, Mali Çözüm Dergisi, archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum722%20umut%20topcu.pdf, Erişim Tarihi: 25.02.2016.
• Tozkoparan Güler ve Taşoğlu Jale (2011), “İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları İle İlgili İşgörenlerin Tutumlarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1, 181-209.
• Uçkun, Gazi (2015), ‘‘Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Koruma ve Geliştirme (425-447)’’; İçinde: ‘‘Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi’’(Edt.Elbeyi Pelit), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ünsalan, Erdal ve Şimşeker, Bülent (2014), Meslek Yüksekokulları İçin İnsan Kaynakları Yönetimi (5. Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Vayısoğlu Zorlu, Ayşegül (2008), “İnsan Kaynakları Açısından İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirleri ve Konuyla İlgili Bir Araştırma”, Yayınlanmamış YL Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yazıcı, Zuhal (1999), “Kimyasal Maddeler, Riskleri, Kullanımı, Taşınması, Depolanması İle İlgili Yaptırımlar ve Türkiye Uygulamaları”, İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı Bildiriler Kitabı, TMMOB Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, MMO Yayın No: 239.
• Yılmaz, Özgür; Yılmaz, Yaşar ve Yılmaz, Özer (2013), Yiyecek İçecek İşletmeciliği, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yılmaz, Gözde; Keser, Aşkın ve Yorgun, Sayın (2010), “Konaklama İşletmelerinde Çalışan Sendika Üyelerinin İş Ve Yaşam Doyumunu Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması”, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 6(1). 87-107.
• Yiğit, Abdulvahap (2013), İş Güvenliği, Bursa: Dora Yayın Dağıtım.
• Yüksel, İhsan (2004), “Çalışma Yaşamı Kalitesinin Tipik ve Atipik İstiham Açısından İncelenmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 47-58.