Öz
Milli Mücadele sonrası Türkiye Cumhuriyeti
Devleti, kurumları ve toplumuyla yeni bir yapılanma sürecine girmişti. Bu süreç
içerisinde bir taraftan yeni rejimin tamamlayıcısı olan inkılapların yapılması
öngörülmüş diğer taraftan da sahip olunan insan kaynağının her yönüyle düzeyinin
tespiti zorunlu hale gelmişti. Bu zorunluluk Cumhuriyet tarihinin ilk
sistematik ve kapsamlı nüfus sayımının yapılmasını sağlamıştır. Cumhuriyet
Türkiye’sinin inşa edildiği ilk yıllarda yapılan 28 Ekim 1927 Genel Nüfus
sayımı, yeni kurulan devletin dayandığı toplum yapısının daha iyi anlaşılması
için oldukça önemli ve güvenilir bilgiler sunmuştur. Yapılan bu nüfus sayımı,
iller hakkında sadece nicel veriler belirtmiyor aynı zamanda Cumhuriyet’in
sahip olduğu insan profilinin belirli kriterlere göre niteliklerini de ortaya
koyuyordu. 1927 Genel nüfus sayımı sonuçları; uzun süren bir var olma
mücadelesini kazanmış olan yeni Cumhuriyet toplumunun, geçim kaynaklarının ne
olduğu, sosyoekonomik durumunun düzeyini, okuryazarlık oranlarının durumunu,
konuşulan anadillerin sayısını, yaş gruplarını, medeni hal durumlarını ve
mevcut inanç yapılarını öğrenmemizi sağlayan önemli verileri sunmaktadır. 1927
Genel nüfus sayımında yer alan vilâyetlerden biri de Hakkâri’dir. Bu çalışma
ile amacımız, Hakkâri’nin toplum yapısını oluşturan dinamiklerin yapısını, bu
kentin sahip olduğu nüfusun niteliğini, resmi olan ilk sonuçlara göre ortaya
koymaktır. 1927 Genel Nüfus sayımı verileri ışığında hazırlanan bu çalışma ile
kadim bir geçmişe sahip olan Hakkâri’nin Cumhuriyetin ilk yıllarında sahip
olduğu nüfus potansiyelinin niceliği ve niteliği değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BABUŞ Fikret; Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân Siyaseti Uygulamaları, Ozan Yayıncılık, İstanbul 2006.
- BEHLÜLGİL Mefahir, “İmparatorluk ve Cumhuriyet Dönemlerinde İllerimiz”, BDS Yay. İstanbul 1992.
- DOĞANAY Hayati, “Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası”, Pegem Akademi, İstanbul 2014.
- ERDOST Muzaffer İlhan, “Şemdinli Röportajı”, Kurtuluş Basımevi, Ankara 1993.
- HECKMANN L Yalçın-., “Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri”, İletişim yayınları, İstanbul 2002.
- KAYA Faruk, “Hakkâri İl’inin İdari Coğrafya Analizi”, TASS, S. 11, Kış 2015.
- KILIÇ Dündar Ali, “Hakkâri Tarihi”, Hakkâri, Ed: Mehmet Top, Hakkâri Valiliği Yayın no:6, Anıt Matbaa, Ankara 2010.
- KODAL Tahir, “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilâyetinin Nüfus Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 19, S. 1, Elazığ 2009.
- KÖSE Mustafa, 1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ÖZGEN Özden, “İngiliz Emperyalizminin Gölgesinde 1923-1930 Dönemi Hakkâri Bölgesindeki Ayaklanmalar”, Uluslararası Tarihte Hakkâri Sempozyumu, C.1, Canset Form Matbaacılık, Ankara 2016, s. 297-320.____________, Cumhuriyet Döneminde Hakkâri’de Eğitim (1923-1960), ASSAM, S.10, 2018.
- SERTEL Savaş, “Cumhuriyetin İlk Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Malatya'da Nüfus.”, Akademik Bakış Dergisi, Mart-Nisan 2015, S.48, s., 80-96.ŞAHİN Güven, Mustafa Kahraman, “Hakkâri’nin Turizme Yönelik Potansiyelleri Hakkında Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, S.: 34, İstanbul, 2017.
- T.C. Baş Vekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyet Umumiyesi, 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1929.
- T.C. Baş Vekâlet Merkezi, İstatistik Müdüriyet Umumî Nüfus Tahriri Fasikül III, Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili,(1929), Başvekalet Müdevvenat Matbaası, Ankara 1929.
- TANSU Hacı, “Hakkâri Rehberi”, Anıt matbaası, Ankara 2010.
- TBMM Zabıt Ceridesi, D.5, c.7:172,173; Düstur, 3.Tertip, c.17.171.
- TUNCEL Metin, “Hakkâri”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.15, İstanbul, 1991.
- TUNÇAY Mete, “Azınlıklar Nüfusu”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
- TÜİK, “İstatistik Göstergeler (1923-2009)”, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara 2009.
Öz
Kaynakça
- BABUŞ Fikret; Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân Siyaseti Uygulamaları, Ozan Yayıncılık, İstanbul 2006.
- BEHLÜLGİL Mefahir, “İmparatorluk ve Cumhuriyet Dönemlerinde İllerimiz”, BDS Yay. İstanbul 1992.
- DOĞANAY Hayati, “Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası”, Pegem Akademi, İstanbul 2014.
- ERDOST Muzaffer İlhan, “Şemdinli Röportajı”, Kurtuluş Basımevi, Ankara 1993.
- HECKMANN L Yalçın-., “Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri”, İletişim yayınları, İstanbul 2002.
- KAYA Faruk, “Hakkâri İl’inin İdari Coğrafya Analizi”, TASS, S. 11, Kış 2015.
- KILIÇ Dündar Ali, “Hakkâri Tarihi”, Hakkâri, Ed: Mehmet Top, Hakkâri Valiliği Yayın no:6, Anıt Matbaa, Ankara 2010.
- KODAL Tahir, “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilâyetinin Nüfus Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 19, S. 1, Elazığ 2009.
- KÖSE Mustafa, 1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ÖZGEN Özden, “İngiliz Emperyalizminin Gölgesinde 1923-1930 Dönemi Hakkâri Bölgesindeki Ayaklanmalar”, Uluslararası Tarihte Hakkâri Sempozyumu, C.1, Canset Form Matbaacılık, Ankara 2016, s. 297-320.____________, Cumhuriyet Döneminde Hakkâri’de Eğitim (1923-1960), ASSAM, S.10, 2018.
- SERTEL Savaş, “Cumhuriyetin İlk Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Malatya'da Nüfus.”, Akademik Bakış Dergisi, Mart-Nisan 2015, S.48, s., 80-96.ŞAHİN Güven, Mustafa Kahraman, “Hakkâri’nin Turizme Yönelik Potansiyelleri Hakkında Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, S.: 34, İstanbul, 2017.
- T.C. Baş Vekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyet Umumiyesi, 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1929.
- T.C. Baş Vekâlet Merkezi, İstatistik Müdüriyet Umumî Nüfus Tahriri Fasikül III, Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili,(1929), Başvekalet Müdevvenat Matbaası, Ankara 1929.
- TANSU Hacı, “Hakkâri Rehberi”, Anıt matbaası, Ankara 2010.
- TBMM Zabıt Ceridesi, D.5, c.7:172,173; Düstur, 3.Tertip, c.17.171.
- TUNCEL Metin, “Hakkâri”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.15, İstanbul, 1991.
- TUNÇAY Mete, “Azınlıklar Nüfusu”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
- TÜİK, “İstatistik Göstergeler (1923-2009)”, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara 2009.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 8 Sayı: 1 |
