Türkiye’de Ekonomik Büyümeyi Etkileyen Değişkenler Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 123 - 136, 22.06.2020

Şiyar Canpolat

Öz

Bu çalışmada, ekonomik büyüme ile üretici fiyat enflasyonu, hisse senedi fiyatları, döviz rezervleri ve dış borçlar arasındaki ilişki, Türkiye’nin 1999Q1-2019Q2 dönemini kapsayan üç aylık veri seti üzerinden, Granger nedensellik testi ve VAR analizi yoluyla araştırılmıştır. İkili Granger nedensellik ve VAR Granger nedensellik/blok dışsallık Wald testlerinden elde edilen bulgular üretici fiyat enflasyonu, hisse senedi fiyatları, döviz rezervleri ve dış borçlardan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü Granger nedensellik ilişkisi olduğunu göstermektedir. Etki-tepki analizi sonuçlarına göre; üretici fiyat enflasyonunda meydana gelen bir şok ekonomik büyümeyi azaltıcı yönde, hisse senedi fiyatlarında meydana gelen bir şok ekonomik büyümeyi artırıcı yönde, döviz rezervlerinde meydana gelen bir şok ekonomik büyümeyi artırıcı yönde ve dış borçlarda meydana gelen bir şok ekonomik büyümeyi azaltıcı yönde etki göstermektedir. Varyans ayrıştırması sonuçlarına göre; ekonomik büyümedeki değişmelerin nedenleri sırasıyla üretici fiyat enflasyonu, döviz rezervleri, hisse senedi fiyatları ve dış borçlar olmaktadır. Sonuç olarak, üretici fiyat enflasyonu (INF-PPI), hisse senedi fiyatları (BIST100), döviz rezervleri (RESERVE) ve dış borçlar (FDEBT) değişkenlerinin ekonomik büyüme (GROWTH) üzerinde etkili olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Granger Nedensellik, VAR Modeli, Türkiye

Kaynakça

• Ak, M. Z., Altıntaş, N. & Şimşek, A. S. (2016). Türkiye’de Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 151-160
• Akan, Y. & Kanca, O. C. (2015). Türkiye'de Dış Borçlanma, Büyüme ve Enflasyon İlişkisi: Var Yaklaşımı (1980-2013). Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(3).
• Alhajhoj, H. (2007). Exports and Economic Growth in Saudi Arabia: A VAR Model Analysis. Journal of Applied Sciences, 7(23), 3649-3658.
• Araç, A. & Ceylan, R. (2016). Beşerî Sermayenin Büyüme Sürecindeki Rolü: Türkiye Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 9-33.
• Arslan, A. (2008). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi Üzerine Ekonometrik Analiz. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(24), 1-12.
• Atems, B. & Jones, J. (2015). Income Inequality and Economic Growth: A Panel VAR Approach. Empirical Economics, 48(4), 1541-1561.
• Ay, A. & Yardımcı, P. (2008). Türkiye’de Beşerî Sermaye Birikimine Dayalı Ak Tipi İçsel Ekonomik Büyümenin Var Modeli ile Analizi. Maliye Dergisi, 155, 39-54.
• Ayaydın, H. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırımlar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 133-145.
• Aytaç, D. & Güran, M. C. (2010). Kamu Harcamalarının Bileşimi Ekonomik Büyümeyi Etkiler mi? Türkiye Ekonomisi için Bir Analiz. Sosyo Ekonomi, 2010/2, 130, 152.
• Bahar, O. (2006). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 137-150.
• Barış, S. & Uzay, N. (2015). Yurtiçi Tasarruflar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (46), 119-151.
• Bekmez, S. & Nakıpoğlu, F. (2012). Çevre Vergisi-Ekonomik Büyüme İkilemi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(3).
• Bozkurt, E. & Topçuoğlu, Ö. (2013). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 4(7).
• Çatık, A. N. & Önder, A. Ö. (2013). An Asymmetric Analysis of the Relationship Between Oil Prices and Output: The Case of Turkey. Economic Modelling, 33, 884-892.
• Çiftci, N. (2014). Türkiye'de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi. Anadolu University Journal of Social Sciences, 14(1).
• Çoban, O. & Özcan, C. C. (2013). Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 243-261.
• Doğan, B. & Can, M. (2016). Küreselleşmenin Büyümeye Etkisi: Güney Kore Örnekleminde Eşbütünleşme Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 197-220.
• Durgun, Ö. & Timur, M. C. (2017). Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (54), 126-137.
• Dutton, L., Pantelous, A. A. & Seklecka, M. (2019). The Impact of Economic Growth in Mortality Modelling for selected OECD countries. Journal of Forecasting.
• Gabriel, L. F. & de Santana Ribeiro, L. C. (2019). Economic Growth and Manufacturing: An Analysis Using Panel VAR and Intersectoral Linkages. Structural Change and Economic Dynamics, 49, 43-61.
• Göçer, İ., Mercan, M. & Bölükbaş, M. (2015). Bankacılık Sektörü Kredilerinin İstihdam ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye Ekonomisi için Çoklu Yapısal Kırılmalı Eş Bütünleşme Analizi. Hacettepe University Journal of Economics & Administrative Sciences/Hacettepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(2).
• Gujarati, D.N. & Porter, D.C. (2009). Basic Econometrics. New York: McGraw-Hill/Irwin.
• Kandil, M. & Trabelsi, M. (2015). On Capital Flows and Macroeconomic Performance: Evidence Before and After the Financial Crisis in Turkey. Borsa Istanbul Review, 15(4), 249-258.
• Karagöz, K. & Keskin, R. (2016). Impact of Fiscal Policy on the Macroeconomic Aggregates in Turkey: Evidence from BVAR Model. Procedia Economics and Finance, 38, 408-420.
• Kasa, H. & Alptekin, V. (2016). Türkiye’de Kadın İşgücünün Büyümeye Etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 18(1), 1-24.
• Kızılgöl, Ö. & Erbaykal, E. (2008). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 351-360.
• Koç, S. & Gövdere, B. (2019). Türkiye'de Para Politikasının Ödemeler Bilançosuna Etkisi: 2003-2015. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 1143-1176.
• Korkmaz, S. (2010). Türkiye’de Ar-Ge Yatırımları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Var Modeli ile Analizi Research and Development Investments in Turkey and the Relationship Examined Between Economic Development with Var Model. Journal of Yasar University, 20(5), 3320-3330.
• Korkmaz, S. & Aydın, A. (2015). Türkiye’de Dış Ticaret-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(3), 47-76.
• Kurt, S. & Berber, M. (2008). Türkiye'de Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 57-80.
• Kurt, S. & Terzi, H. (2007). İmalat Sanayi Dış Ticareti Verimlilik ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 25-46.
• Magazzino, C. (2014). A Panel VAR Approach of the Relationship Among Economic Growth, CO2 Emissions, and Energy Use in the ASEAN-6 Countries. International Journal of Energy Economics and Policy, 4(4), 546-553.
• Mercan, M. & Peker, O. (2013). Finansal Gelişmenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 93-120.
• Mucuk, M. & Alptekin, V. (2008). Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006). Maliye Dergisi, 155, 159-174.
• Ouyang, Y. & Li, P. (2018). On the Nexus of Financial Development, Economic Growth, and Energy Consumption in China: New Perspective from a GMM Panel VAR Approach. Energy Economics, 71, 238-252.
• Özer, M. & Erdoğan, L. (2006). Türkiye'de İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Zaman Serisi Analizi. Ekonomik Yaklaşım, 17(60-61), 93-110.
• Özsoy, C. (2009). Türkiye’de Eğitim ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin VAR Modeli ile Analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 71-83.
• Paya, M.M. (2013). Küresel Ortamda İktisat Politikaları. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya, M., Yıldırım, H.H. & Kantar, L. (2019). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları Kavram-Uygulama-Analiz. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Sevüktekin, M. & Çınar, M. (2014). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı. Bursa: Dora Yayınları.
• Şerefli, M. (2016). Dış Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 136-143.
• Taban, S. (2018). İktisadi Büyüme Kavram ve Modeller. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Tarı, R. (2016). Ekonometri. Kocaeli: KÜV Yayınları.
• Telatar, O. M. & Terzi, H. (2009). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 119-134.
• Thao, D.T. & Hua, Z.J. (2018). A Var Analysis of the Connection between FDI and Economic Growth: A Case Study from Vietnam after 30 Years Reforms. International Journal of Innovation and Economic Development, 4(4), 70-87
• Türedi, S. & Berber, M. (2010). Finansal Kalkınma, Ticari Açıklık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 301-316.
• Türkekul, B. (2007). Türkiye'de Enflasyon-Büyüme İlişkisi: Tarım Sektörü İtibariyle Ekonometrik Bir Analiz. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1), 163-175.
• Uçak, S. (2017). Cari Denge ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 107-139.
• Uçak, S. & Usupbeyli, A. (2015). Türkiye’de Petrol Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(3), 769-787.
• Yanar, R. & Kerimoğlu, G. (2011). Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 191-201.
• Yapraklı, S. (2007). Ticari ve Finansal Dışa Açıklık ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (5), 67-89.