Bitlis Tarihinde İz Bırakan Bazı Mutasavvıflar

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 58 - 66, 22.06.2020

Bülent Akot

Öz

Bir milletin tarihine etki eden unsurların başında ilmi ve irfani şahıslar gelir. Bu çalışmada XV. asırdan XX. asra kadar Bitlis tarihine etki eden mutasavvıflardan bazılarının biyografilerine yer verilmiştir. Çalışma boyunca Hüsameddin Ali el-Bitlisî, İdris-i Bitlisî, Şems-i Bitlisî, Hacı Hasan-ı Şirvanî, Uryan Baba, Müştâk Baba, Sibğatullah-ı Arvasî, Abdurrahmân-ı Tâğî, Şeyh Fethullâh Verkanisî, Şeyh Muhammed Ziyâuddîn’den biyografik tarzda özlü bilgiler verilecektir.
Bitlis tarihine etki etmiş daha birçok şahsiyet mevcuttur. Ancak makalenin sınırlılıkları sebebiyle tarihsel planda öne çıkan on mutasavvıfa yer verilebilmiştir. Bu bakımdan makale, on başlıktan müteşekkildir. Çalışma, birden fazla şahsiyetin hayat serüvenlerini ortaya koymayı amaçladığı için problematik değildir. Tarihsel verilerin ışığında her mutasavvıf öz bir şekilde anlatılarak sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, tarih, mutasavvıf, Bitlisî

Kaynakça

• Abdulkahhâr, Ş. (2000). İşâretler. Haz. Mehmet Ildırar, Adıyaman: Sey-Tâc Yayınları.
• Akot, B. (2011). Müştak-ı Bitlisi, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Akot, B. (2013) Mevlânâ İdris-i Bitlisî ve Manzum Kırk Hadîs Tercümesi. Hadîs-i
• Çihil. İslamî Araştırmalar Dergisi, 24 (2), 71-84.
• Akot, B. (2014). Seyyid Sibğatullah Arvâsî ve Bazı Tasavvufî Kavramlara Yaklaşımı. Ekev Akademi Dergisi, 58, 251-264.
• Arınç, K. (1997). Bitlis’te Nüfus Hareketleri. Türk Araştırmaları Dergisi.
• Arvâsî, S. (1979). el-Minah. Kişisel Kütüphanemizdeki Arapça Nüsha. (Kelimat-ı Kudsiyye İçinde)
• Bağdatlı İsmail Paşa, (1951). Hediyyetü’l-‘Arifîn, c. I, İstanbul: MEB Yayınları.
• Bayrakdar, M. (1991). Bitlisli İdris. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayrakdar, M. (2006). Kutlu Müderris, İdris-i Bitlisî. İstanbul: Biyografi Yayınları.
• Bitlis İl Yıllığı, (1973). Bitlis: Bitlis Matbaası.
• Bursalı, M. (1334). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Çakmaklıoğlu, M. (1998). Hüsameddin Bitlisî’nin Kitabu’n-Nusûs İsimli Eserinin Tahkik ve Tahlili (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, E. (2016). Hüsameddin Ali el Bitlisi’nin Türkiye Kütüphanelerinde Yazma Halinde Bulunan Eserlerinin Tanıtımı. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 15 (3), 150-151.
• Çetin, E. (2017). Hüsameddin Ali el-Bitlisî’nin Câmi‘u’t-Tenzîl ve’t-Tevil Adlı Tefsirinin Mukaddimesi: Tahkik ve İnceleme. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43, 61-85.
• Durgut, C. (1992). Evliyalar Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Gazetesi Yayınları.
• Gündoğdu, M. (1992). Şems-i Bitlisî. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gündoğdu, M. (1997). Müştâk Baba Dîvânı. İstanbul: MEB Yayınları.
• Haznevî, Ş. (2012). Hazret ve Şâh-ı Hazne. İstanbul: Semerkand Yayınları.
• Ildırar, M. (2006). İşaretler. İstanbul: Sey-Tâc. Yayınları.
• Kâtib Çelebi, (1941). Keşfü’z-Zunûn, . c. II, Ankara: MEB Yayınları.Komisyon, (2004). Doğu Anadolu Evliyaları, İstanbul.
• Kehhâle, Ömer Rıza (1993). Mu‘cemü’l-Mü’ellifîn, c.II, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Korkusuz, M. (2007). Siirt’in Manevi Mimarlarından Üç İsim. Uluslararası Siirt Sempozyumu Bilidirlir Kitabı. İzmir: Siirt.
• Korkusuz, M. (2010). Nehrî’den Hazne’ye Meşayih-i Nakşibendî. İstanbul: Kilim Matbaası.
• Müstakimzâde S. (1928). Tuhfeti Hattatin. İstanbul.
• Müştâk Baba (tsz.). Âsâru’l-Müştâk Esrâru’l-Uşşâk. Süleymaniye Ktp. Mahmut Efendi Bölümü. no: 2421.
• Oluş, M. (1971). Bitlis Yapılarında Selçuklu Rönesansı, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Sanat Tarihi Serisi. Ankara: Güven Matbaası.
• Öleki, H. (1983). Minah. Çev.,Yahya Pakiş. Adıyaman: Menzil Yayınları.
• Özcan, A. (2000). İdris-i Bitlisi. Diyanet İslam Ansikolpedisi, XXI, s. 485.
• Pakiş, Ö. (2008). Seyyid Sibğatullâh el-Arvâsî ve Şeyh Abdurrahmân et-Tâgî. Dünden Bugüne Tatvan ve Çevresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul: Tatvan Belediyesi.
• Tekin, R. (2009). İdris-i Bitlisî ve İdrisiye Medresesi Mevkufatı. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 40, Erzurum.
• Tuncel, M. (1992). Bitlis. Diyanet İslam Ansikolpedisi, c. VII, s. 227.
• Uçan, S. (1983). Nakşibendî Şeyhlerinin Mukaddes Sözleri. İstanbul: Akpınar Yayınları.
• Uğur, A. (1991). İdris-i Bitlisi ve Şükri-i Bitlisi. Kayseri:1991.
• Vassaf, H. (1923). Risâle-i Müştâkiyye, Süleymaniye Kütüphanesi Mahmud Efendi Bölümü.
• Vassaf, H. (2006). Sefine-i Evliyâ. çev: Mehmet A.-Ali Y. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Yıldız, H. (1989). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. İstanbul: Çağrı Yayınları.