Covid-19 Kapsamında Kullanılan Dijital Veri Gözetimi Uygulamalarının Distopyalar Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 352 - 376, 30.12.2022

Dogukan Yandım

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1197232

Öz

Toplumlar, yaşamlarını ve güvenliklerini tehdit eden salgın hastalık, terör ve doğal afetler gibi bir anda meydana gelen şok anlarında, özgürlükleri ve hatta yaşamları konusunda korkuların ortaya çıktığı durumlarda kendi rızalarıyla gözetime teslim olabilmektedirler. Pandemi süreci göz önüne alındığında özellikle distopyalardan aşina olduğumuz şekliyle gözetimin normalleştirileceği düşüncesi ve sürekli gözetime dayalı bir toplum yaratılacağı korkusu, cezaya varacak kontrol endişelerinin artmasına neden olmuştur. Dünya genelinde gündelik hayatın tamamını etkisi altına almış olan pandemi süreciyle mücadele etmek ve onu kontrol altına almak amacıyla kullanılan dijital gözetim teknolojileri, kişilerin internete bağlı olduğu ve izin verdiği her zaman ve her saatte konumlarına göre coğrafi hareketlerini ve bulundukları mekanları takip eden geniş çaplı bir etki alanına sahiptir. Bu çalışma, kullanıcıların politik ve ticari nedenlere ek olarak virüsten korunma ve güvenlik gerekçeleriyle de gözetlenebilir olduğu varsayımına dayanarak, Covid-19 sonrası gündelik hayatımızda daha çok maruz kaldığımız, ülkemizde de çeşitli dijital uygulamalar aracılığıyla deneyimlediğimiz veri gözetimi faaliyetlerinin yaratacağı gözetim sorunlarını eleştirel yaklaşımlarla tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Veri Gözetimi, Dijitalleşme, Distopya.

Assessment of Digital Data Surveillance Applications in the Covid-19 Scope Through Dystopias

Öz

Societies may willingly submit to surveillance in suddenly occurring shocking times, such as pandemics, terrorism, and natural disasters, which threaten their lives and security and when fears about their freedom and even lives arise. Considering the pandemic process, concerns about total control to the extent of posing punishment have intensified the idea that monitoring as we currently are acquainted with it, especially from dystopias, will become routine, and fear of establishing a society based on permanent surveillance. Digital surveillance technologies, which are employed to strive and control the pandemic process that has globally influenced every aspect of daily life, have a broad range of impacts on tracking the geographical movements and whereabouts of people based on their location whenever and every single hour they get connected to the internet and to the extent they permitted. Based on the premise that users are potentially monitorable for antivirus and security reasons in addition to political and commercial motives, this study aimed to discuss the surveillance issues with a critical approach originating from the data surveillance activities that people are more exposed to in their daily life in post-Covid-19 pandemic period and that experience through various digital applications in our country.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Data Surveillance, Digitization, Dystopia.

Kaynakça

• Agamben, G. (2018). İstisna hali (K. Atakay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Aslantunalı, M. (2019). Teknopolis, akıllı makineler dağınık zihinler. İletişim Yayınları.
• Bacon, F. (2011). Yeni Atlantis (Ç. Dürüşken, Çev.) Kabalcı Yayınları.
• Baldini, M. (2000). İletişim tarihi (G. Batuş, Çev.). Avcıoğlu Basım.
• Bauman, Z. (2018). Akışkan hayat (A. E. Pilgir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z., & Lyon, D. (2016). Akışkan gözetim (E. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• BBC News Türkçe (2020, 12 Mayıs). Koronavirüs sözlüğü: Hangi terim ne anlama geliyor? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52630571.
• BBC News Türkçe (2022, 26 Eylül). Edward Snowden'a Rus vatandaşlığı verildi. https://www.bbc.com/turkce/articles/cjj2x3d3716o.
• Benjamin, W. (2012). Fotoğrafın kısa tarihi, teknik araçlarla yeniden üretim (çoğaltma) çağında yeniden üretim (A. Cemal, & O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Bridle, J. (2020). Yeni karanlık çağ, teknoloji ve geleceğin sonu (K. Güleç, Çev.). Metis Yayınları.
• Campanella, T. (2016). Güneş ülkesi (S. Bağdatlı, Çev.). Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2018). Felsefe tarihi. Say Yayınları.
• Claeys, G. (2018). Ütopya edebiyatı (Z. Demirsu, & D. Göl, Çev.). İş Bankası Yayınları.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün, & S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitapevi.
• Castells, M. (2019). İnternet galaksisi (T. A. Hasdemir, Düz.). Phoenix Yayınları
• Dolgun, U. (2015). Şeffaf hapishane yahut gözetim toplumu. Ötüken Yayınları.
• Erdoğan, İ., & Alemdar, K. (2002). Öteki kuram. Erk Yayınları.
• Foucault, M. (2006). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitapevi.
• Foucault, M. (2012). İktidarın gözü (I. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Yayınları.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşgın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Gere, C. (2019). Dijital kültür (A. Akın, Çev.). Salon Yayınları. Han, B. C. (2022). Enfokrasi, dijitalleşme ve demokrasinin krizi (M. Özdemir, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Han, B. C. (2009). Psikopolitika, Neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri (H. Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2017). Şeffaflık toplumu (H. Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2020). İktidar nedir? (M. Özdemir, Çev.). İnsan Yayınları.
• Harari, Y. N. (2018). 21. Yüzyıl için 21 ders (S. Siral, Çev.). Kolektif Kitap.
• Huxley, A. (2015). Cesur yeni dünya (Ü. Tosun, Çev.). İthaki Yayınları.
• Huxley, A. (2018). Cesur yeni dünyayı ziyaret (S. Kılıç, Çev.). İthaki Yayınları.
• Kafka, F. (2020). Dava (A. Cemal, Çev.). Can Yayınları.
• Klein, N. (2010). Şok doktrini, felaket kapitalizminin yükselişi (S. Özgül, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Kumar, K. (2005). Ütopyacılık (A. Somel, Çev.). İmge Yayınları.
• Kumar, K. (2006). Modern zamanlarda ütopya ve karşıütopya (A. Garip, Çev.). Kalkedon Yayıncılık.
• Lokke, E. (2018). Mahremiyet, dijital toplumda özel hayat (D. Başak, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Lyon, D. (1997). Elektronik göz, gözetim toplumunun yükselişi (D. Hattatoğlu, Çev.). Sarmal Yayınevi.
• Lyon, D. (2006). Gözetlenen toplum günlük hayatı kontrol etmek (G. Soykan, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Lyon, D. (2013). Gözetim çalışmaları (A. Toprak, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Marx, K. (2010). Kapital, ekonomi politiğin eleştirisi (Cilt 1). (N. Satlıgan, & M. Selik, Çev.). Yordam Kitap.
• Marx, K. (2014). Grundrisse (S. Nişanyan, Çev.). Birikim Yayınları.
• Mattelart, A. (2012). Gözetimin küreselleşmesi, güvenlileştirme düzeninin kökeni (O. Gayretli, & S. E. Karacan, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Morin, E. (2020). Yolumuzu değiştirelim, koronavirüsün öğrettikleri (M. Erşen, Çev.). İş Bankası Yayınları.
• Morozov, E. (2012). Sosyalliğin ve umumiyetin zorbalığı: “Siberflanörün ölümü”. (E. Gen, Çev.). E-skop. https://www.e-skop.com/skopbulten/sosyalligin-ve-umumiyetin-zorbaligi-siberflanorun-olumu/568.
• Niedzviecki, H. (2019). Dikizleme günlüğü (G. Gündüç, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Orwell, G. (2010). Bin dokuz yüz seksek dört (N. Akgören, Çev.). Can Yayınları.
• Oskay, Ü. (2011). İletişimin ABC'si. Der Yayınları.
• Oskay, Ü. (2014). Kitle iletişiminin kültürel işlevleri. İnkılap Yayınları.
• Postman, N. (2013). Teknopoli, kültürün teknolojiye teslim oluşu (M. E. Yılmaz, Çev.). Sentez Yayıncılık.
• Rigel, N. (2005). Kadife karanlık, 21. yüzyıl iletişim çağını aydınlatan kuramcılar. Su Yayınevi.
• Sumpter, D. (2020). Sayılara yenik düşmek (Ü. Şenesen, Çev.). Yordam Yayınları.
• Sütçü, C. S. & Aytekin, Ç. (2019). Veri bilimi. Paloma Yayınları.
• Şaylan, G. (1994). Değişim küreselleşme ve devletin yeni işlevi. İmge Kitapevi.
• Törenli, N. (2005). Yeni medya, yeni iletişim ortamı: Bilişim teknolojileri temelinde haber medyasının yeniden biçimlenişi. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Toffler, A. (2018). Üçüncü dalga, bir fütürist ekonomi analizi klasiği (S. Yeniçeri, Çev.). Koridor Yayıncılık.
• Tokgöz Şahoğlu, C., & Aydoğan, B. (Der.). (2020). Konumsal medya: Dijital çağda mekân üzerine disiplinlerarası tartışmalar. Siyasal Kitabevi.
• TTB. (2020). COVID-19 Pandemisi Aylık Değerlendirme Raporu. https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/covid19-rapor.pdf
• World Health Organization (2022, 2 November). Coronavirus disease (COVID-19) pandemic: COVID-19 policy briefs. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/covid-19-policy-briefs.
• World Health Organization (2020, 30 July). Public health considerations while resuming international travel. https://www.who.int/news-room/articles-detail/public-health-considerations-while-resuming-international-travel.
• Zamyatin, Y. (2012). Biz (F. Arıkan, & S. Arıkan, Çev.). İthaki Yayınları.
• Zuboff, S. (2021). Gözetleme kapitalizmi çağı, ürünün sen olduğu çağda insanın geleceği için savaş (T. Uzunçelebi, Çev.). Okuyan Us Yayınları.