Sanat-Siyaset İlişkisi Bağlamında Türkiye'de Politik Tiyatro: Ortaoyuncular Ekibinin Oyunlarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2024

Ahmet Can Karhan

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1427574

Öz

SSanat ve siyaset tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de birbirini birçok yönden etkilemiştir. İstibdat dönemi, Cumhuriyetin ilk yılları ve darbe dönemleri gibi zamanlarda siyasetin sanat üzerinde belirleyiciliği olurken, 1960-1970’li yıllarda ve Turgut Özal döneminin başlamasıyla sanatın belirleyici olma özelliği daha belirgin hale gelmeye başlamıştır. Bu dönemlerde sanatın temel konusu güncel politik olaylar olurken, birçok muhalif tiyatro grubu iktidarların politikalarına yönelik eleştirilerini tiyatro sahnesinden yansıtmıştır. Ferhan Şensoy tarafından kurulan Ortaoyuncular tiyatro ekibi, 1980’li yıllarla birlikte Türkiye’nin yaşadığı neoliberal dönüşümlerin etkilerini birçok açıdan eleştirel bir üslupla dile getirmiştir. Bu çalışma, dönüşüm döneminin bir eleştirisi olarak sahnelenen “İstanbul’u Satıyorum” ve “Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı” oyunlarını içerik analizi yöntemiyle incelemektedir. Çalışma, her iki oyunun politik tiyatronun ve epik tiyatronun birçok özelliğini taşımakta olduğunu ve tiyatro metinlerinin yazarının dönemin siyasi isimlerini ve olaylarını birer komedi unsuru haline getirerek eleştirdiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro ve Siyaset İlişkisi, Ortaoyuncular, Politik Tiyatro, Ferhan Şensoy Tiyatrosu

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; bu bağlamda tüm etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Yok

Political Theatre in Turkey within the Context of Art-Politics Relationship: An Analysis of the Plays of the Ortaoyuncular

Öz

Art and politics have influenced each other in many ways in Turkey as in the rest of the world. While politics had a determining role on art in times such as the despotism period, the first years of the Republic and the coup periods, the determining feature of art began to become more evident in the 1960s-1970s and with the beginning of the Turgut Özal period. While the main subject of art during these periods was current political events, many opposition theater groups reflected their criticism of the policies of the governments to the public from the theater stage. Ortaoyuncular, founded by Ferhan Şensoy, critically addressed the effects of the Neoliberal transformations experienced by Turkey in the 1980s from various perspectives. This study examines the plays “İstanbul’u Satıyorum” and “Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı”, which were staged as a criticism of this transformation process, by content analysis method. This study reveals that both plays encompass various characteristics of political theater and epic theater. It demonstrates that the playwright of the texts criticizes the political figures and events of their era by transforming them into comedic elements

Anahtar Kelimeler

Theater and Politics Relationship, Ortaoyuncular, Political Theatre, Ferhan Şensoy’s Theatre

Kaynakça

• Alpkaya, G., & Alpkaya, F. (2004). 20. yüzyıl Dünya ve Türkiye tarihi. Tarih Vakfı Yayınları.
• Arıcı, O. (2006). Epik Tiyatro ve Gestus kavramı üzerine. Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, (18), 87-104.
• Çalışlar A. (1980). Gerçekçi tiyatro sözlüğü. May Yayınları.
• Çuhadar, N. (2010). İstanbul’a adanmış bir hayat: Çelik Gülersoy. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(16), 711-723.
• Fuat, M. (2010). Tiyatro tarihi. MSM Yayınları.
• Hürriyet. (1997, 22 Ekim). İstanbul’a yılbaşı hediyesi yeni Haliç. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/istanbula-yilbasi-hediyesi-yeni-halic-38021842
• Işık, O. (2019, 1 Şubat). İstanbul’da yollar neden çöküyor, boğaz neden dolduruluyor? Bianet. https://bianet.org/haber/istanbul-da-yollar-neden-cokuyor-bogaz-neden-dolduruluyor-205100.
• Karadağ, N. (1989). Halkevleri oyun dağarcığı (1923-1951). Erdem, 5(13), 81-122.
• Kocabay, H. (2004). Tiyatro ve gerçeklik ilişkisinde belgesel tiyatro. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, (5), 104-131.
• Milliyet. (2005, 10 Temmuz). Prensten zararına satılık Sevda Tepesi. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/prensten-zararina-satilik-sevda-tepesi-123304.
• Ortaoyuncular. (Tarih Yok). Ferhan Şensoy. https://www.ortaoyuncular.com/tr/ferhan-sensoy/
• Özmen, Ö. (2015). Türkiye’de politik tiyatronun gelişimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55(1), 415-429.
• Piscator, E. (2010). Politik tiyatro. (M. Ünlü & S. Güneş, Çev.). Agora Kitaplığı.
• San, İ. (1972). Tiyatro ve halk eğitimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(3), 137-170.
• Savut, E. (2022). Siyasal sanat: Marksist düşünce bağlamında bir tartışma. Kahraman, S. (Editör), Siyasal yazılar: siyasal kavramlar ve terimler üzerine tetkikler. (ss. 543-561). Eğitim Yayınevi.
• Şener, S. (1993). Oyundan düşünceye. Gündoğan Yayınları.
• Şener, S. (2006). Dünden bugüne tiyatro düşüncesi. Dost Yayınları.
• Şensoy, F. (1988). İstanbul’u Satıyorum [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=qpUqA-YrdCY.
• Şensoy, F. (1991). Kahraman bakkal süpermarkete karşı. Ortaoyuncular Yayınları.
• Yeşilkaya, N. G. (2002). Halkevleri. Bora, T. & Gültekingil M. (Editörler), Modern Türkiye’de siyasi düşünce-Kemalizm. (ss. 113-118). İletişim Yayınları.
• Yüce, M. (2023). Seksenli yıllarda spor. Kaynar, M. K. (Editör), Türkiye’nin 1980’li yılları. (ss. 1135-1152). İletişim Yayınları.