Kızılırmak Havzasında Hidrolik Yapıların Planlanmasında Nehir Akımlarının Mevsimselliğinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 199 - 211, 26.10.2022

Naci Büyükkaracığan

https://doi.org/10.46387/bjesr.1155806

Öz

Dünya nüfusunun hızla artması, sanayileşmenin neden olduğu kuraklık, kentleşme ve küresel iklim değişikliği nedeniyle su kaynaklarına olan talep her geçen gün artmaktadır. Su kaynaklarının verimli kullanılması, geleceğin su kaynakları sistemlerinin doğru planlanması ve işletilmesine bağlıdır. Nehir akış verilerinin mevsimselliğinin incelenmesi, tasarlanacak hidrolik yapıların doğru tasarımı ve verimli çalışması için esastır. Yüksek akımların çalışılmasının en önemli nedeni, bu akımların özelliklerinin sel gibi su kaynaklarının planlanması ve işletilmesinin temel unsurlarını oluşturmasıdır. Mevsimsellik analizi, bölgesel olarak akıntıların hidrolojik özellikleri arasındaki benzerlikleri ortaya çıkarmaktır. Bu çalışmada; Kızılırmak havzasının belirli coğrafi noktalarında seçilen 5 adet halen aktif akım akış ölçüm istasyonunun günlük akım verileri kullanılarak, yıl boyunca düşük ve yüksek akarsu akımlarının mevsimsel benzerliği belirlenmiştir. Havzaların benzerliği, her istasyon için hesaplanan mevsimsel istatistikler ve ortalama oluşum tarihlerinin yönü kullanılarak belirlenmiştir. Gözlenen bu benzerlik, istasyonlar arasındaki hidrolojik benzerlikle de ilişkilendirilmiş ve havzaların hidrolojik özellikleri bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yüksek Akım, Düşük Akım, Mevsimsellik, Nehir Akış Rejimi, Akım Homojenliği

Destekleyen Kurum

Selçuk Üniversitesi

Proje Numarası

-

Seasonality Determination of Stream Flows For Planning Hydraulic Structures in Kızılırmak Basin

Öz

The demand for water resources is increasing day by day due to the rapid increase in the world population, drought caused by industrialization, urbanization and global climate change. The efficient use of water resources depends on the correct planning and operation of the water resources systems of the future. The seasonality analysis is to reveal the similarities between the hydrological characteristics of the currents regionally. Examining the seasonality of river flow data is essential for the correct design and efficient operation of the hydraulic structures to be designed. In this study; the seasonal similarity of low and high stream flows throughout the year was determined by using the daily flow data of 5 flow streamflow gauging stations selected at certain geographical points of the Kızılırmak basin. The similarity of the basins was determined by using the seasonal statistics calculated and the direction of the average occurrence dates for each station. This observed similarity was also associated with the hydrological similarity between stations and the hydrological characteristics of the basins were found.

Anahtar Kelimeler

High Flows, Low Flows, Seasonality, Stream Flow Regimes, Flow homogeneity

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Albostan ,”Yüksek ve düşük akımların mevsimselliği murat nehri uygulaması”, İstanbul Teknik Üniversitesi. Enerji Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, pp. 5-58, 2008.
• N.K. Gunasekara, S. Kazama, D. Yamazaki and T. Oki. ”Water conflict risk due to water resource availability and unequal distribution”, Water Resour Manag. 28:169–184, 2014.
• M. Bayazıt and B. Oğuz, ”Probability and statistics for engineers”, Birsen Yayınevi, 1998.
• R. H. McCuen and R.E. Beighley”Seasonal flow frequency analysis. Journal of Hydrology, 279(1-4), 43-56, 2003.
• G. Laaha and G. Blöschl, ”Seasonality indices for regionalizing low flows”, Hydrological Processes: An International Journal, 20(18), 3851-3878, 2006.
• J. Yang, X Lin and D. Wu, “On the dynamics of the seasonal variation in the South China Sea *throughflow transport” Journal of Geophysical Research: Oceans, 118(12), 6854-6866, 2013.
• M.D. Dettinger and H.F. Diaz, ”Global characteristics of stream flow seasonality and variability”, Journal of hydrometeorology, 1(4), 289-310, 2000.
• J.M. Cunderlik, T.B. Ouarda and B. Bobée,”Determination of flood seasonality from hydrological records”, Hydrological Sciences Journal, 49(3), 2004.
• M.D. Dettinger, D.R. Cayan, G.M., McCabe and J.A. Marengo, “Multiscale streamflow variability associated with El Niño/Southern Oscillation, in HF Diaz and V. Markgraf, V.(eds.)”, El Niño and the Southern Oscillation--Multiscale Variability and Global and Regional Impacts, 2000.
• C. Svensson, “Seasonal river flow forecasts for the United Kingdom using persistence and historical analogues”, Hydrological Sciences Journal, 61(1), 19-35, 2016.
• S. Eisner, M. Flörke, A. Chamorro, P. Daggupati, C.Donnelly, J. Huang, J.,and V. Krysanova, ” An ensemble analysis of climate change impacts on streamflow seasonality across 11 large river basins” Climatic change, 141(3), 401-417, 2017.
• L.D.O. Serrano, R.B. Ribeiro, A.C. Borges and F.F. Pruski, “Low-flow seasonality and effects on water availability throughout the river network”, Water Resources Management, 34(4), 1289-1304, 2020.
• D.C. Le Maitre and C.A. Colvin, ”Assessment of the contribution of groundwater discharges to rivers using monthly flow statistics and flow seasonality”, Water SA, 34(5), 549-564, 2008.
• P. Jokiel and P. Tomalski, ”Flow seasonality in two big Polish rivers–the Vistula and the Oder”, In Management of Water Resources in Poland (pp. 181-204). Springer, Cham., 2021.
• D.H. Burn, ” Catchment similarity for regional flood frequency analysis using seasonality measures”, Journal of Hydrology. 202. 212-230, 1997.
• B. Önöz and A.Albostan, “Hidroelektrik santral planlama ve işletmesinde yüksek akımların mevsimselliğinin belirlenmesi”, TMMOB Türkiye VI. Enerji Sempozyumu, pp.196-206, 2007.
• W.R. Berghuijs, M. Sivapalan,R.A. Woodsand H.H. Savenije,” Patterns of similarity of seasonal water balances: A window into streamflow variability over a range of time scales” Water Resources Research, 50(7), 5638-5661, 2014.
• SYGM, “İklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisi projesi proje nihai raporu”, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2016.