The Legal Dimension of Eastern Mediterranean Maritime Zone Dispute and Turkey

Yıl 2023, Cilt: I Sayı: 1, 69 - 97, 24.10.2023

Muhammed Bardakcı

Öz

The Eastern Mediterranean basin, as a three-sided landlocked basin, has preserved its geopolitical importance throughout history. It has been observed that strategic location and importance of the Eastern Mediterranean come to the forefront recently. Undoubtedly, seabed resources that are estimated to have potential in the basin have been in the background of these developments. The sharing of these natural seabed resources among the regional actors has been a matter of dispute. It can be understood that there is a problem of law of the sea at the root of the issue. The concepts of continental shelf and exclusive economic zone, which constitute a maritime continuation of the sovereignty of states, stand as the concepts of international law that regional states also make different interpretations of them in order to protect their interests in seabed resources. This being the case, it is very important for Turkey to use international organs providing resolutions in accordance with international law for its interests standing in the heart of the issue. Because it has not look possible to resolve the dispute over maritime zones, which also constitutes the maritime continuation of the Cyprus issue, in the short run without recourse to international law. Therefore, the deadlock situation has been deepening the problem each passing days and stand as a critical obstacle the fair exploit of the energy resources by the regional actors. At this point, it cannot be expressed that states of the region reject the international system completely. However, the issue is different interpretations of the states on these legal concepts in favor of their interest and maximalist results. Considering this reality, in our opinion, it would be the most plausible way for Turkey to bring the issue to the international judicial organs in order to reach an equitable solution in the light of international law dataset. In that stage, it can be expressed that Turkey can obtain more than the area considered for it by the other regional states in the light of international court jurisprudence and rules. In this regard, within the scope of this study, the fundamental international law concepts related to the issue will be examined in the first stage; then, the international legal dimension of disputes among Turkey and other regional states will be evaluated one by one. In the last part, a briefing will be presented on the way that Turkey can activate international dispute resolution mechanisms to resolve the Eastern Mediterranean issue.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean, principle of equity, continental shelf, exclusive economic zone, International Court of Justice, pacific settlement

DOĞU AKDENİZ DENİZ YETKİ ALANLARI UYUŞMAZLIĞININ HUKUKİ BOYUTU VE TÜRKİYE

Öz

Doğu Akdeniz havzası üç tarafı karalarla çevrili bir havza olarak tarih boyunca jeopolitik önemini muhafaza etmiştir. Doğu Akdeniz'in stratejik konumu ve öneminin ise son dönemlerde ön plana çıktığı görülmektedir. Şüphesiz bu gelişmelerin arka planında havzada potansiyeli olduğu tahmin edilen yeraltı kaynakları bulunmaktadır. Bu doğal kaynakların bölgesel aktörler arasında paylaşımı ise ihtilaf konusu oluşturmaktadır. Meselenin özünde ise aslında bir uluslararası deniz hukuku sorununun mevcut olduğunu anlamak mümkündür. Devletlerin egemenliklerinin denizel bir uzantısını teşkil eden kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge kavramları, bölge devletlerinin de yeraltı kaynaklarına dair çıkarlarını muhafaza etmek amacıyla farklı yorumlarına tabi tuttuğu uluslararası hukuk kavramları olarak ortaya çıkmaktadır. Hal böyleyken Türkiye'nin de meselenin merkezinde olan çıkarları için sahadaki faaliyetlerinin yanında uluslararası hukuka uygun çözümü sağlayacak organları devreye sokması büyük önem arz etmektedir. Zira Kıbrıs meselesinin de denizel uzantısını teşkil eden deniz yetki alanları uyuşmazlığının uluslararası hukuka müracaat edilmeden kısa vadede çözülmesi mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla çözümsüzlük hali, sorunu her geçen gün daha da derinleştirmekte ve enerji kaynaklarından bölgesel aktörlerin hakça faydalanmasının önünde ciddi bir engel olarak durmaktadır. Bu noktada bölge devletlerinden hiçbirisinin uluslararası hukuk sistemini tamamen reddettiği söylenememektedir. Fakat buradaki meseleyi oluşturan, devletlerin söz konusu kavramları kendi lehlerine olacak ve bazı durumlarda maksimalist neticelere yol açacak şekilde yorumluyor olmalarıdır. Bu gerçek karşısında Türkiye’nin uluslararası hukuk verileri ışığında hakça çözüme erişmek amacıyla meseleyi uluslararası yargıya taşıması kanaatimizce en makul seçenek olmaktadır. Bu kertede Türkiye’nin diğer bölge devletlerince kendisine biçilen alandan daha fazlasını alabileceği, uluslararası mahkeme içtihatları ve kuralları ışığında söylenebilmektedir. Bu açıdan bu çalışma kapsamında ilk olarak meseleye ilişkin temel uluslararası hukuk kavramları irdelenecek; ardından Türkiye'nin bölge devletleri ile olan uyuşmazlıklarının uluslararası hukuk boyutu tek tek incelenecektir. Son kısımda ise Türkiye'nin Doğu Akdeniz meselesinin çözümünde uluslararası hukuk çözüm mekanizmalarını nasıl devreye sokabileceğine dair kısa bir çıkarım sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

"Doğu Akdeniz", "hakkaniyet prensibi", "kıta sahanlığı", "münhasır ekonomik bölge", Uluslararası Adalet Divanı, barışçıl çözüm

Kaynakça

• Acer Y., Uluslararası Yargı Kararları Temelinde Ege ve Doğu Akdeniz’de Sınırlandırma Sorunları (Seta Yayınları 2021)
• Acer Y., ‘Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır Deniz Sınırı Antlaşması ve Türkiye’ (2020) 293 Seta Perspektif 4. <https://setav.org/assets/uploads/2020/08/P293.pdf> Erişim Tarihi: 8 Mart 2022
• Acer Y., ‘Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır Deniz Sınırı Antlaşması ve Türkiye’ (2020) 147(65) Adalet Dergisi 13
• Acer Y., ‘Yunanistan’ın Adalara Dair Hukuksal Çelişkileri Yunanistan-İtalya Deniz Sınırı Antlaşması Örneği’ (2020) 329, Seta Analiz <https://setav.org/assets/uploads/2020/08/A329.pdf> Erişim Tarihi: 11 Aralık 2020
• Acer Y., ‘Deniz Alanlarının Sınırlandırılmasında Adaların Rolü ve Devletlerarası Uygulama’ (2008) 4(16) Uluslararası Hukuk ve Politika 1
• Ak G., ‘Meis, Karaada ve Fener Adası’nın Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Sorununa Muhtemel Etkileri’ (2015) 11(41) Uluslararası Hukuk ve Politika 123
• Aksar Y., Temel Metinler ve Davalarla Uluslararası Hukuk (Seçkin Yayınları 2017)
• Aust A., Handbook of International Law (2nd edn, Cambridge University Press 2010)
• Award in the arbitration regarding the delimitation of the maritime boundary between Guyana and Suriname [2007] United Nations Ad-hoc Arbitration Rep. XXX, 1
• Award of the Arbitral Tribunal in the Second Stage of the Proceedings (Maritime Delimitation) (Eritrea/Yemen) [1999] Reports of International Arbitral Awards Vol. XXII, 335
• Balkaş Ö., ‘Doğu Akdeniz’de Doğal Gaz Keşifleri, Pazarlama Senaryoları, Enerji Güvenliği ve Jeopolitika’ [2019] TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası 1
• Baran D., ‘Yunanistan-Mısır Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma Anlaşması’nın Kodları’ (2020) Perspektif Online <https://www.perspektif.online/yunanistan-misir-deniz-yetki-alanlarini-sinirlandirma-anlasmasinin-kodlari/> Erişim Tarihi: 9 Ocak 2021
• Başeren S. H., ‘Mısır-Yunanistan anlaşması ve Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki uygulamaları’ (Anadolu Ajansı, 26 Ağustos 2020) <https://www.aa.com.tr/tr/analiz/misir-yunanistan-anlasmasi-ve-turkiye-nin-dogu-akdeniz-deki-uygulamalari/1953584> Erişim Tarihi: 8 Mart 2022
• Başeren S. H., Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı (TÜDAV Yayınları 2010)
• Başeren S. H., ‘Eritre /Yemen Kararı'nın Ege Kıta Sahanlığı Sınırlandırmasına Tesirleri’ in Aslan Gündüz ve Hüseyin Öztürk (eds), Ege Kıta Sahanlığı ve İlişkili Sorunlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı (TÜDAV Yayınları 2002)
• Bayıllıoğlu U., ‘Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 121. Maddesinin Doğu Akdeniz’de Etkisi: Meis, Karaada ve Fener Adası’nın Statüsüne İlişkin Bir Değerlendirme’ (2019) 23(2) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 185
• Birsellioğlu M. E., ‘Clashing Interests in the Eastern Mediterranean: What About Turkey?’ (2019) 21(4) Insight Turkey 115
• Bozkurt E, ‘Uluslararası Hukuk Bakımından Münhasır Ekonomik Bölge Kavramının Ortaya Çıkışı’ (2006) 2(5) Uluslararası Hukuk ve Politika 50
• Case Concerning Maritime Delimitation in The Area Between Greenland and Jan Mayen (Denmark V. Norway), [1993] I.C.J. Rep 38
• Case Concerning the Continental Shelf (Libyan Arab Jamahiriya/Malta) [1985] I.C.J. Rep 13. [Libya-Malta Davası]
• Case Concerning the Continental Shelf (Tunisia/Libyan Arab Jamahiriya) [1982] I.C.J. Rep. 18
• Congar K., “Yunanistan Başbakanı: Türkiye ile Akdeniz'deki sınır meselesini çözemezsek konu Lahey'e taşınır”, Euronews (29 Aralık 2019) <https://tr.euronews.com/2019/12/29/yunanistan-basbakan-turkiye-ile-akdeniz-deki-s-n-r-meselesini-cozemezsek-konu-lahey-e-tas> Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2022
• Delimitation of the Continental Shelf between the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, and the French Republic, (UK, France) [1978] United Nations Ad-hoc Arbitration Rep. XVII, 3
• Delimitation of the Maritime Boundary in the Atlantic Ocean (Ghana/Côte d’Ivoire) [2017] ITLOS Rep 4
• Dispute concerning delimitation of the maritime boundary between Bangladesh and Myanmar in the Bay of Bengal (Bangladesh/Myanmar) [2012] ITLOS Rep. 4. [Bangladeş-Myanmar Davası]
• Dyke J. M. V., ‘The Role of Islands in Delimiting Maritime Zones: The Case of the Aegean Sea’ (1993) 8(1) Ocean Yearbook Online 44
• Ekathimerini, ‘Greece and Italy sign ‘historic’ maritime borders accord’ (9 June 2020) <https://www.ekathimerini.com/news/253489/greece-and-italy-sign-historic-maritime-borders-accord/> Erişim Tarihi: 5 Nisan 2022
• El Diwany I. A., ‘Legal Rules Applicable to the Equitable Maritime Boundaries Delimitation in the Eastern Mediterranean Sea: An Egyptian Perspective’ [2018] United Nations – The Nippon Foundation of Japan Fellowship Programme. <https://www.un.org/oceancapacity/sites/www.un.org.oceancapacity/files/eldiwany_ibrahim_un-nippon_researchpaper_15dec2018.pdf> Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022
• Ergüven N. S., ‘Karadeniz’de Deniz Alanı Sınırlandırması Davası (Romanya/Ukrayna) ve Uluslararası Hukuk Açısından Etkileri’ (2014) 63(2) AÜHFD 309
• Erkiner H. H. ve M. Emin Büyük, ‘Türk-Yunan İlişkileri Kapsamında Kıta Sahanlığı Uyuşmazlığının Çözüm Yeri Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı Olabilir mi?’ (2021) 27(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1013
• Gedikli U. ve Taşkın Deniz, ‘Enerji Kaynakları Mücadelesinde Doğu Akdeniz Havzası’ (2015) 7(3) Alternatif Politika Dergisi 399
• Gözügüzelli E., ‘International Law Of The Sea and Megisti’n(2021) 4(1) Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi 39 Information note by Turkey, concerning its objection to the Agreement between the Republic of Cyprus and the Arab Republic of Egypt on the Delimitation of the Exclusive Economic Zone [2004] Law of the Sea Bulletin, 17 February 2003 127
• International Court of Justice <https://www.icj-cij.org/en/declarations/gr> Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2022
• Ioannides N. A., Maritime Claims and Boundary Delimitation Tensions and Trends in the Eastern Mediterranean Sea (Routledge, 2021)
• Ioannides N. A., ‘Eastern Mediterranean Policy Note: Turkish Maritime Claims Offshore Cyprus’ [2017] Cyprus Center for European and International Affairs 1 < https://cceia.unic.ac.cy/wp-content/uploads/EMPN_18.pdf> Erişim Tarihi: 5 Nisan 2022
• Kirbaki Y., “Çavuşoğlu’ndan Atina’ya diyalog çağrısı” Hürriyet (23.12.2019) <https://www.hurriyet.com.tr/dunya/cavusoglundan-atinaya-diyalog-cagrisi-41403612> Erişim Tarihi: 9 May 2022
• Kuran S., Uluslararası Deniz Hukuku (6. basım, Beta Yayınları 2020)
• Kuran S., Okur, A., Sarıbeyoğlu M., Günel R. V., Uluslararası Hukuk Temel Metinler (3. basım, Beta Yayınları 2014)
• Kütükçü M. Akif ve Kaya İ. S., ‘Uluslararası Deniz Hukuku Kapsamında Doğu Akdeniz’deki Petrol ve Doğalgaz Kaynakları ile Türkiye’nin Hukuki Durumu’ (2016) 6(2/1) Yaşam Bilimleri Dergisi 81 Land and Maritime Boundury hetween Cameroon and Nigeria (Cameroon v. Nigeria: Equatorial Guineu intervening) [2002] I.C.J. Rep 303
• Letter dated 18 March 2019 from the Permanent Representative of Turkey to the United Nations addressed to the Secretary-General, (A/73/804, 22 March 2019) <https://undocs.org/pdf?symbol=en/A/73/804> Erişim Tarihi: 7 Mart 2022
• ‘Letter Dated 19 February 2020 from the Permanent Representative of Greece to the United Nations Addressed to the Secretary-General’ (UN Digital Library, 19 February 2020) <https://undocs.org/en/A/74/710> Erişim Tarihi: 05 Ocak 2021
• ‘Letter Dated 20 April 2020 from the Permanent Representative of Greece to the United Nations Addressed to the Secretary-General’ (A/74/819. 21 April 2020.) <https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N20/101/98/PDF/N2010198.pdf?OpenElement> Erişim Tarihi: 5 Ocak 2021
• ‘Letter Dated 25 April 2019 from the Chargé D’affaires a.i. of the Permanent Mission of Greece to the United Nations Addressed to the Secretary-General’ (UN Digital Library, 30 April 2019) <https://undocs.org/en/a/73/850> Erişim Tarihi: 5 Ocak 2021
• Maritime Delimitation in the Black Sea (Romania v. Ukraine) [2009] I.C.J. Rep 61. [Romanya-Ukrayna Davası]
• ‘Maritime Delimitation in the Caribbean Sea and the Pacific Ocean (Costa Rica v. Nicaragua) and Land Boundary in the Northern Part of Isla Portillos (Costa Rica v. Nicaragua)’ [2018] I.C.J. Rep, 139
• Maritime Delimitation and Territorial Questions between Qatar and Bahrain [2001] I. C. J. Rep. 40
• Morgenthau H. J., ‘The Primacy of the National Interest’ (1949) 18(2) The American Scholar 207
• North Sea Continental Shelf Cases (Federal Republic of Germany/Denmark; Federal Republic of Germany/Netherlands) [1969] ICJ Rep 3. [Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Davası]
• Note verbale dated 12 March 2013 from the Permanent Mission of Turkey to the United Nations addressed to the Secretary-General of the United Nations, 12 March 2013. <https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/communications/tur_note_re%20grc_12032013.pdf> Erişim Tarihi: 5 Ocak 2021
• Oytun O., ‘Türkiye-Rusya ilişkilerinde Libya: Çatışma mı İşbirliği mi?’ (2020) 11(91) Ortadoğu Analiz 70
• Özbek D., ‘Deniz Alanlarının Sınırlandırılmasında Adaların Etkisinin Değerlendirilmesi’ (2019) 2(1) DEHUKAMDER 111
• Özkan A., ‘Kıta Sahanlığının Sınırlandırılmasında Uluslararası Uygulamalar: Sözleşmeler, İçtihat ve Doktrin’ (2015) 1(31) The Journal of Academic Social Science Studies 367
• Pazarcı H., Uluslararası Hukuk (16. basım, Turhan Kitabevi 2017)
• Permanent Court of Arbitration (P.C.A), The South China Sea Arbitration (The Republic of Philippines v. The People's Republic of China), PCA Case Nº 2013-19, 12 July 2016. [Güney Çin Denizi Tahkimi]
• Poulantzas, N. M., “The Status of Islands in the International Law of the Sea: Megisti Island” in Rüdiger Wolfrum, Maja Seršı ve Trpimir M, Brill Šošıć (eds.), Contemporary Developments in International Law Essays in Honour of Budislav Vukas (Leiden 2015)
• Prescott V. ve Schofıeld C., The Maritime Political Boundaries of the World, (Martinus Nijhoff Publishers 2005)
• ‘Proclamation 2667 September 28, 1945 Policy of the United States with respect to the natural sources of the subsoil and sea bed of the continental shelf.’ (U.S. Department of Commerce, 12 August 2009) <https://www.gc.noaa.gov/documents/gcil_proc_2667.pdf> Erişim Tarihi: 7 Mart 2022
• Resmî Gazete, 7 Aralık 2019, S. 30971. <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191207.pdf > Erişim Tarihi: 8 Nisan 2022
• Roucunas E., ‘Greece and the Law of the Sea’ in T Treves (eds.), The Law of the Sea (Kluwer, Netherlands 1997) Shaw, M., Uluslararası Hukuk (Yücel Acer, İbrahim Kaya, M. Turgut Demirtepe et al. çev., 8. basım, TÜBA Yayınları 2018)
• Singil N., Kıta Sahanlığının Sınırlandırılmasında Orantılılık İlkesinin Rolü (On iki Levha Yayınları 2020)
• Siousiouras P. ve Chrysochou G., ‘The Aegean Dispute in the Context of Contemporary Judicial Decisions on Maritime Delimitation’ (2014) 3(1) Laws 12
• Strati A., ‘Greece and the Law of the Sea: A Greek Perspective’ in Aldo Chircop, André Gerolymatos, John O. Iatrides (eds.), The Aegean Sea after the Cold War (Palgrave Macmillan 2000)
• T.C. Adalet Bakanlığı, <https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2212020141836bm_01.pdf> Erişim Tarihi: 17 Nisan 2022
• Tanaka Y., The International Law of the Sea (3rd edn, Cambridge University Press 2019)
• Territorial and Maritime Dispute (Nicaragua v. Colombia) [2012] I.C.J. Rep 624
• Territorial and Maritime Dispute between Nicaragua and Honduras in the Caribbean Sea (Nicaragua v. Honduras) [2007] I.C.J. Rep. 659
• Tzionis T., ‘Recent developments in the continental shelf/EEZ of the Republic of Cyprus’ (2019) Ministry of Foreign Affairs Republic of Cyprus Policy Note Nicosia 11. <https://cyprusinuk.com/wp-content/uploads/2019/06/FOR-WEB-Presentation-to-EU-HoMs-31.05.2019-FINAL-31.05.2019ii.pdf> Erişim Tarihi: 2 Ocak 2021
• United Nations Security Council, S/RES/2259, (2015), 7598th Meeting, 23 December 2015. <https://undocs.org/en/S/RES/2259> Erişim Tarihi: 7 Mart 2022
• United Nations,<https://www.un.org/depts/los/settlement_of_disputes/choice_procedure.htm> Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2022
• US Department of State, Continental Shelf Boundary Italy-Spain, <https://www.state.gov/wp-content/uploads/2019/12/LIS-90.pdf> Erişim Tarihi: 18 Nisan 2022
• Yaycı C., ‘Doğu Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında Libya'nın Rolü ve Etkisi’ (2011) 7(14) Güvenlik Stratejileri Dergisi 17
• Yiallourides C., Maritime Disputes and International Law Disputed Waters and Seabed Resources in Asia and Europe (Routledge 2019)