OSMANLI DÖNEMİ EDİRNE'SİNDEN 25 MÛSİKÎŞİNÂS

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 93 - 126, 15.10.2019

Nilgün İşcan , Nilgun Iscan

Öz

İstanbul’un fethinden önce ve devamında Klâsik
Osmanlı/Türk Mûsikîsinin oluşum ve olgunlaşma döneminin hazırlayıcıları olan
mûsikişinâsânın, bir bölümüyle Edirne’de faaliyet gösterdiklerini ve
Osmanlıların dünya kültür tarihine eşsiz katkılarından biri olan mûsikî
sahasında Edirne şehrinin kıymetini göstermek bu çalışmanın temel amacıdır. Klâsik
Osmanlı/Türk Mûsikîsi tarihi çoğunlukla İstanbul merkezli çalışmalardan
müteşekkildir. Buna binâen ilgili yayınlarda Edirneli mûsikîşinasâna ve bu
şehirdeki mûsikî faaliyetlerine kısmen yer verilmiştir yâhût söz konusu
bestekârlar genel bir mûsikî tarihi çalışması içerisinde yer almışlardır. Bu
çalışma, makale sınırlarını aşmamak için, 18. ve 19. yüzyıllar arasında, Osmanlı
Edirne’sindeki mûsikîşinâsları kapsamaktadır. Mûsikîşinâslar ölüm yılına göre
düzenlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edirneli Mûsikîşinâslar, 18.-19. yüzyıl, Klâsik Osmanlı/Türk Mûsikîsi, Edirneli Yahudi Mûsikîşinâslar

THE 25 MUSICIANS FROM EDIRNE IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

The main purpose of this study is showing the major role city of Edirne and its musicians played in the rich musical culture and activity of the Ottoman Empire both before and after the conquest of Istanbul. The Classical Ottoman/Turkish musical historical studies usually focus on Istanbul as the center of musical culture. In line with this tradition, the musical activity in Edirne and the achievements of musicians from Edirne are only partially studied or they are included only in the context of a general history. This study, as to stay in the bounds of an article, only encompasses 18th and 19th century musicians living in the city of Edirne. The Musicians included in the study are arranged according to their year of death.

Anahtar Kelimeler

The Musicians from Edirne (Hadrianopolis), 18.-19. Century, The Classical Ottoman/Turkish Music, The Jewish Musicians in Edirne

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Niyazi ve Gündoğdu, Raşit (Hzl.), Ahmed Bâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, 1. Baskı, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2014.
• AKKILIK, Ayşe, “Seyyid Hasan’ın Günlüğü II. Cilt (.1073-1075/M.1662-1664) (İnceleme-Metin)” (YLT, MÜ-TAE, İstanbul 2019).
• AKPINAR, Hüseyin, “Gülşenîlik’te Mûsikî ve Mûsikîşinaslar” (Doktora Tezi, HÜ-SBÜ, Şanlıurfa 2004).
• AKSÜT, Sadun, Türk Musikisinin100 Bestekârı, 1. Baskı,İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1993.
• ALUS, Sermed Muhtar, “Kırk Yıl Evvelkiler: Piyasadaki Hanendeler”, Akşam Gazetesi, 02 Nisan 1939.
• BAŞARA, Erol vd., “XVIII. Yüzyıla Ait Bir Güfte Mecmuası İncelemesi”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 38, İstanbul 2010.
• BAYER, Bathja, “Navon, Isaac Eliyahu”, Encyclopedia Judaica, SE, C.XV, Thomson Gale, ABD 2007.
• BEHAR, Cem, Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musıkî Makamları, 1. Baskı, YKY, İstanbul 2017.
• ____________, Şeyhülislâm’ın Müziği, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• DANKOFF, Robert (Hzl), Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi C.I, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998.
• DİŞÇİ, Cem Murat Derya, “XIX. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir Yazmadaki Dînî Mûsikî Güfteleri, Kadızade Burhaneddin’in Güfte Mecmuası” (YLT, MÜ-SBÜ, İstanbul 2001).
• EKİNCİ, Ramazan (Hzl.), Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiu’l-Fuzalâ, C.I, 1. Baskı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2018.
• ERDEMİR, Avni, Anadolu Sahası Musikişinas Divan Şairleri, 1. Baskı, TÜSAV, Ankara 1999.
• ERGİN, Hasan Ca’fer İbni Mehmed Nevşehrî, Rubâiyyât-ı Nakşi Dede, Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları Bölümü, 1965, Yer No: T811 NAK 1. Demirbaş no. Bel_Yz_K_0601.
• ERGUN, Sadeddin Nüzhet, Türk Musikisi Antolojisi C.I, 1. Baskı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1942.
• ERTÜR, Rakım, “Geçen Asırda Edirne’de Türk Musikisi”, Türk Musiki Dergisi, Sy. 34, İstanbul 1950.
• _____________, “Hafız Rakım ve Edirne Musiki Derneği’nin Kuruluşu”, Yöre Aylık Kültür Dergisi, Sy. 31-32, Edirne 2002.
• _____________, “Hazreti Mevlânâ Celâleddînî Rumî’nin Vefatının 686. Yıldönümü Münasebetiyle Geçmiş Tarihte Edirne Mevlevihanesi (1)”, Yöre Aylık Kültür Dergisi, Sy. 31-32, Edirne 2002.
• FONTON, Charles, 18. Yüzyılda Türk Müziği. Çev. Cem Behar, 1. Baskı, Pan Yayıncılık, İstanbul 1987.
• GALANTİ, Avram, Türkler ve Yahudiler, Kâğıtcılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul 1928.
• HÜSEYİN VASSÂF, Sefîne-i Evliyâ C.III, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, Nr. 2307.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Hoş Sadâ, İstanbul, 1958.
• KANTEMİR, Dimitri, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, C.I , çev. Özdemir Çobanoğlu, 4. Baskı, Cumhuriyet Kitaplığı, İstanbul 2001.
• KARLIBEL, Aydın, “The Emergency of Cemal Reşit Rey’s Çelebi and the Opera’s Restoration: A Critical Study” (Doktora Tezi, İTÜ-SBÜ, İstanbul 2008).
• KAZANCIGİL, Ratip, “Ratip Kazancıgil’in Kaleminden Hafız Rakım Ertür”, Yöre Dergisi, Sy.31-32, Edirne 2002.
• __________________, Hafız Rakım Ertür’ün Anılarından Balkan Savaşında Edirne Savunması Günleri, 2. Baskı, TKDEŞ, Edirne 1999.
• KILIÇ, Erdal, “Hekimbaşı Edvarının Sistematik Müzikoloji Açısından İncelenmesi”, Rast Müzikoloji Dergisi, C.V, Sayı 1, İstanbul 2017.
• ___________, “Mecmûa-yı Letâfet Fî Sandukati’l-Me’ârif (Metin ve Değerlendirme)” (Doktora Tezi, İÜ-SBÜ, İstanbul 2013).
• KOHEN, Aaron, “Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş Günlerinden Günümüze Yahudi Dini Musikisi”, Folklor/Edebiyat Üç Aylık Kültür Dergisi, C.VI, Sy. 21, Ankara 2000/1.
• KONYA, Hilal, “XIX. Yüzyılda Yazılmış Olan Vâsıf Bey’in Güfte Mecmuasının İncelenmesi” (YLT, MÜ-SBE, İstanbul 2013).
• KORKMAZ, Harun, “İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki Yazmalarının Kataloğu” (YLT, İÜ-SBÜ, İstanbul 2014).
• KUTLAR, Fatma Sabiha, Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvânı, 1. Baskı, Ankara 2004.
• MİLLİYET GAZETESİ, 25 Kasım 1966.
• MÜSTAKÎMZÂDE SÜLEYMÂN SA’DEDDÎN EFENDİ, Tuhfe-i Hattâtîn, Türk Tarih Encümeni, İstanbul 1928.
• NAKŞÎ MUSTAFA DEDE, Rubâiyyât-ı Nakşî Dede, Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları Bölümü, Yer No: T811 NAK 1. Demirbaş no. Bel_Yz_K_0471_02.
• ORAL, Onur, Edirne Mevlevihanesi, 1. Baskı, İstanbul 1999.
• ÖKSÜZ, Mustafa, “Şem’dânîzâde Fındıklılı Süleyman Efendi’nin Mür’i’t-Tevârîh adlı Eserinin (180B-345A) Tahlil ve Tenkidi Metni” (YLT, MSGSÜ-SBÜ, İstanbul 2009).
• ÖNEN, Uğur, XVIII. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir Elyazması Mecmuadaki Dini Musiki Güfteleri (YLT, MÜ-SBÜ, İstanbul 2004).
• ÖZALP, Nazmi, Türk Musikisi Tarihi, C.I, 1. Baskı, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, 1986.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, C.I-II, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1990.
• ÖZTÜRK, Mustafa, “Münşe’ât-ı Nâbî (İnceleme-Tenkitli Metin) ve Münşe’ât-ı Nâbî’de XVII. Yüzyıl Yansımaları” (Doktora Tezi, EÜ-SBÜ, Kayseri 2015).
• ÖZUYGUN, Ali Rıza, “Hasan Sezâyî’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Dîvanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi” (Doktora Tezi, AÜ-SBÜ, Erzurum 1999).
• RÂŞİD MEHMED EFENDİ, Târîh-i Râşid C.II, İstanbul 1282.
• REY, Cemal Reşid, “Orkestra” Yazıları, 1. Baskı, Pencere Yayınları, İstanbul 2007.
• SAĞMAN, Şengül, “Müstakîmzâde’nin “Mecmûa-i İlâhiyyât Adlı Güfte Mecmuası” (YLT, MÜ-SBÜ, İstanbul 2001).
• SCHIRMANN, Jefim Hayyim, “Hamon, Aaron Ben Isaac”, Encyclopedia Judaica, SE, C.VIII, Thomson Gale, ABD 2007.
• SEROUSSI, Edwin “Maftirim Olgusuna Tarihsel Genel Bir Bakış”, Maftirim, Türk-Sefarad Sinagog İlahileri, 1. Baskı, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul 2009.
• SHILOAH, Amnon, “Jewish Musical Tradition”, Encyclopedia Judaica, SE, C.XX. Thomson Gale, ABD 2007.
• SOYSAL, Fikri, ARSLAN, Mustafa Uğurlu, “1774 Tarihli Hâfız Abdülbakî’ye Ait Güfte Mecmûasının İncelenmesi”, Rast Müzikoloji Dergisi, C.II, Sayı 1, 2014.
• SUKAN, Mustafa, “Seyyid Mehmed Vahyî Dîvânı’nın Bilimsel Yayını İle Eserin Şekil ve Muhteva Bakımından İncelenmesi” (YLT, MSGSÜ-SBE, İstanbul 2005).
• ŞENGÜN, Necdet, “Nazîr İbrahim ve Dîvânı” (Doktora Tezi, DEÜ-SBÜ, İzmir 2006).
• ŞİMŞEK, Selami, Edirne’de Tasavvuf Kültürü, 1. Baskı, Buhara Yayınları, İstanbul 2008.
• USLU, Recep, “Hasan Sezâyi Gülşenî’nin Bilinmeyen İki Musikî Eseri”, AAD, Sayı 12, İstanbul 2002.
• UYMAZ, Türkan, “Hüseyin Vassâf Bey’in Sefîne-i Evliyâsı’nda Mûsikîşinas Mutasavvıflar”, I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi, KÜ Yayınları, 2018.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Osmanlılar Zamanında Saraylarda Mûsikî Hayatı, Belleten, C.XLI, Ankara 1977.
• YAPICI, Uğurtan, “Edirneli Mevlevî ve Gülşenî Şairler” (YLT, TÜ-SBÜ, Edirne 2009).
• YAVUZ, A. Fikri, ÖZEN İsmail (Hzl.) - Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, C.I, 1. Baskı, Meral Yayınevi, İstanbul 1972.
• YILDIZ, Kevser Tuğyan, “Bestekâr Osmanlı Padişahları ve Dönemlerinin Mûsikî Anlayışı” (YLT, İTÜ-SBÜ, İstanbul 2007).
• ÇİFTÇİ, Ömer, (Hzl), Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eş’âr), KTB-KYGM, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 (ET:01.08.2019).
• KOHEN, Aaron, “Haim Effendi” http://www.sephardicmusic.org/artists/Haim_Effendi/Haim_Effendi.htm (ET: 16.08.2019).
• SELÇUK, Engin, “Nakşî, Şeyh Nakşî Mustafa Dede Efendi”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2887 (ET: 16.08.2018).
• ÜNAL, Mehmet, “Abdî, Abdülhay”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=247 (ET: 01.08.2019).