TÜRK MÛSİKİ TARİHİNDE MEVLEVİ MUSİKİSİNİN YERİ, ÖNEMİ VE ETKİ ALANLARI HAKKINDA GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 37 - 54, 15.04.2021

Mustafa Macit

https://doi.org/10.47956/bmsd.883391

Cited By: 1

Öz

Büyük tasavvuf düşünürü olan Mevlâna’nın vefatından sonra oğlu Sultan Veled tarafından kurulan Mevlevi tarikatı insana saygı ve sevgiyi merkeze alarak sağlam temeller üzerine kurulmuştur. Mevlevi öğretilerini gelecek kuşaklara aktarmada musiki ve şiirin etkili bir şekilde kullanması Mevleviliği bir ekol haline getirmiştir. Mevlevi tekkelerinin musikiye verdiği destek ve hizmetler zaman içerisinde profesyonellik seviyesine ulaşarak, dönemin sanat eğitimi veren konservatuvarları görevini üstlenmiştir. Mevlevi musikisi formlarından en büyük form olan Ayin-i Şerif’in bestelenmesi ve bu denli yüksek nitelikli musiki birikimi, önemli bestekârların yetişmesi, Türk musikisi sazlarının sayısının artarak Mevlevi musikisinde yer bulması, çok büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda Mevlevi tekkelerinde icra edilen musikinin Türk musikisine katkılarının yadsınamaz bir olgu olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Mevlevilik ve Mevlevi musikisini oluşturan temel dinamikler çerçevesinde ele alınarak incelenmiştir. Türk musikisine katkı sağlamak amacıyla, Mevlevi musikisinin geçmişten günümüze kadar olan süreçte Türk musikisi üzerindeki etkilerini araştırarak Türk musikisine katkıları ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Musikisi, Dini Musiki, Mevlevi, Mevlevi Musikisi

A General Evaluation on The Place, Importance and Impact of Mawlawi Music in Turkish Music History

Öz

The Mawlawi Order, which was founded by his son Sultan Veled after the death of Mawlana, a great Sufi thinker, was founded on solid foundations by focusing on respect and love for human beings. The effective use of music and poetry in transferring the Mawlawi teachings to future generations has made Mawlawi school a school. The support and services provided by the Mawlawi lodges to music reached the level of professionalism over time and took on the task of the conservatories providing art education of the period. It is of great importance that Ayin-i Şerif, which is the biggest form of Mawlawi music, was composed and the musical accumulation of such high quality, that important composers were raised, the number of Turkish music instruments increased and found a place in Mawlawi music. In this context, it is seen that the contribution of the music performed in the Mawlawi lodges to Turkish music is an undeniable phenomenon. In this study, the Mawlawi and Mawlawi music are examined within the framework of the basic dynamics. In order to contribute to Turkish music, the effects of Mawlawi music on Turkish music from the past to the present will be investigated and its contributions to Turkish music will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Religious Music, Mawlana, Mawlawi, Mawlawi Music

Kaynakça

• AK, A. Ş., & Musiki, T. D. (2011). Câmi ve Tekke Mûsikîsi. Ankara, Akçağ Yayınları.
• AKDOĞAN, B. (2002). Din görevlilerine musiki eğitimi verilmesi hakkında örnek bir metot.
• AKDOĞAN, B. (2003). Türk Din Musikisinin Anadolu'da Doğuşu ve Tarihi Seyri Hakkında Bazı Mülahazalar.
• AKDOĞAN, B. (2009). Mevlevîlik ve Mûsiki (Er-Risâletü’t-Tenzîhiyye Fî Şe’ni’l-Mevleviyye). İstanbul: Rağbet Yayınları.
• AKÇIL, N. Ç. (2009). Günümüze Ulaşamayan Bir Tekke: Edirne’de Muradiye Mevlevihanesi. Sanat Tarihi Yıllığı, (21), 1-22.
• ANITSOY, B. (2006). Mevlevi ayinlerindeki ilk peşrevlerin melodik olarak incelenmesi (Doctoral dissertation, Sosyal Bilimler).
• DEVELLİOĞLU, F., & Güneyçal, A. S. (Eds.). (1990). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat: eski ve yeni harflerle; haz. Ferit Devellioğlu; yay. haz. Aydın Sami Güneyçal. Aydın Kitabevi.
• ARSLAN, F. (2015). İslam Medeniyetinde Mûsikî. İstanbul: Beyan Yayınları.
• ATEŞ, Erdoğan, (2002). MEVLEVÎHÂNELERDE MÛSİKÎ VE NEY EĞİTİMİ. Birinci Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu bildirileri: 19-21 Aralık 2001, Manisa Mevlevîhânesi, 351.
• BANARLI, N. Sami. (1958). Dinle Neyden. Musiki Mecmuası, Sayı 124.
• BANARLI, N. Sami. (1968). Mevlana’nın Vuslat Gecesi. Mevlâna Güldestesi.
• BAŞER, F. A. (1997). Yenikapı Mevlevîhânesi Şeyhi, Mûsikîşinas Abdülbâkî Nâsır Dede. İstanbul Araştırmaları (3), 197-198.
• CAN, H. (2003).Tasavvuf Musikisi, Tasavvuf Kitabı, Haz. Cemil Çiftçi, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• CAN, N. (2011). Osmanlı'da Müziğin ve Şiirin Gözde Sazı: Ney. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 31(1).
• ÇAKIR, M. (1999). Kutbu'n-Nâyî Osman Dede'nin Şiirleri. İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, (8), 307-313.
• ÇEVİKOĞLU, T. (2007). Semâ Töreni ve Mevlevî Âyinleri. Anadolu’da İslâm Kültür ve Medeniyeti.
• ERGUN, S. N. (1942). Türk musikisi, antolojisi.. (Vol. 2). Rıza Koşkun matbaası.
• ERGUNER, S. (2007). Osman Dede, Nâyî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 33, 461-2.
• ERAYDIN, S. (1994). Tasavvuf ve tarikatlar. Marmara Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• GÖLPINARLI, A. (1963). Mevlevî âdâb ve erkânı. İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• GÖLPINARLI, A. (1971). Mevlevilik. TDV İslam Ansiklopedisi, 7, 167
• GÖLPINARLI, A. (1983). Mevlânâ'dan sonra Mevlevilik. İnkılâp kitabevi.
• GÜNEYGÜL, G. (2003). Onnik rebabın yapımı ve organanolojik olarak incelenmesi.
• İNANÇER, Ö. T. (1994). Mevlevî Mûsikîsi ve Sema. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, 420-422.
• İYİ̇YOL, F. (2014). Mevlevî Gülbankları ve Mevlevî Gülbanklarının işlevsel açıdan tahlili.
• KARADENİZ, M. (2013). Ekrem: Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KARABEY, L. (1953). Musiki Tarihi Notlarından. Musiki Mecmuası, (67).
• KARAKÖSE, Ş. (2013). Dünyada Mevlâna Etkisi. Yediveren Yayınları.
• KÜÇÜK, S. (2007). Istanbul mevlevîhanelerinin Türk sanat ve edebiyat hayatına katkıları (XIX. Asır). Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik–Bildiriler, 1, 507-528.
• KÜÇÜK, S. (2003). Mevlevîliğin Son yüzyili. Estambul: Simurg.
• ÖNDER, M. (1976). Türk Ansiklopedisi, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• SERDAR, Ö. S. E. N. (2015). Türk Eğitim Tarihi İçerisinde Mevlevîhanelerin Yeri. Turkish History Education Journal, 4(2), 259-271.
• ÖZALP, M. N. (2000). Türk mûsikı̂si tarihi (Vol.1-2). Milli Eğitim Bakanlığı.
• ÖZCAN, N. (1988). Abdülbâkî Nâsır Dede. İslam Ansiklopedisi, c. II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• ÖZCAN, N. (2004). Mevlevî Âyini. TDV İslam Ansiklopedisi, 29, 464-466.
• ÖZCAN, N. (2011). Tekke Mûsikîsi. TDV İslam Ansiklopedisi, 384-385.
• ÖZKAN, İ. H. (2006). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri (13. Basım). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• ÖZKAN, İ. H. (2008). Giriş, Fatih Salgar (yazar). Mevlevî Âyinleri. Kültür Bakanlığı.
• Öztuna, Y. (1969). Türk musikisi ansiklopedisi (No. 1). MEB Devlet Kitapları.
• ÖZERGİN, M. K. (1971). Evliya Çelebiye Göre XVII. Yüzyılda Osmanlı Ülkesinde Çalgılar. Türk Folklor Araştırmaları, (264).
• PAKALIN, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, I-III. İstanbul: MEB Yayınları.
• SÖZER, V. (2005). Müzik: ansiklopedik sözlük. Remzi kitabevi.
• ŞAHİNOĞLU, M. N. (1991). Attâr, Ferîdüddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 4, 94-98.
• TANMAN, M. B. (1996). Galata Mevlevihanesi. Tdv İslâm.
• TANRIKORUR, C. (2003). Osmanlı dönemi Türk mûsikîsi (Vol. 1). Dergâh Yayınları.
• TURABİ, A. H. (2017). Türk Din Musikisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ULUDAĞ, S., & Musiki, İ. A. (1992). Sema. Uludağ Yayınları, Bursa.
• UYGUN, M. N. (2007). Ney. TDV İslam Ansiklopedisi, c, 33, 68-69.