A STUDY ON SPATIAL HIERARCHY AND DETERMINATION OF SUB-REGIONS IN REGIONAL PLANS

Yıl 2023, Cilt: 01 Sayı: 04, 398 - 424, 20.12.2023

Murat Şimşek , Mehlika Dicle

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1332949

Öz

In the TR83 NUTS II Region, comprising the provinces of Amasya, Çorum, Samsun, and Tokat, similar to all regions, the formulation of a regional plan carries significant importance for reducing disparities in development at both regional and national levels. This process involves the spatial organization of settlements that require distinct prescriptions, interventions, and investments for growth, development, and advancement. Within this framework, a numerical analysis, namely the development index (DI), has been conducted to provide a basis for classification, weighting, and other studies, aiming to ensure that all activities are effective, measurable, and based on scientific criteria. In DI study, a decision was made to collectively consider the SEGE, YER-SIS and Eurostat urbanization degree research (DEGURBA) scores and decisions, along with the population projections for 2028 and density values derived from this projection. This decision was influenced by the availability, comparative potential, widespread recognition, and respectability and reliability. Additionally, the consideration of the multi-faceted and dimensional nature of socioeconomic life played a significant role. The harmonization of DI results with on-site observations and findings is regarded as a positive aspect of the method. It has been determined that the multi-dimensional and indicator-based DI calculation, which can be shaped in line with plan objectives, goals, visions and expectations, can be easily implemented, revised, and used together with other systems. This approach limits the potential errors and the extent of these errors compared to studies based on single data and facts.

Anahtar Kelimeler

Devolopment Index, SEGE, YERSIS, Spatial Hierarchy

BÖLGE PLANLARINDA MEKANSAL KADEMELENME VE ALT BÖLGELERİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR DENEME

Öz

Tüm bölgelerde olduğu gibi Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerinin oluşturduğu TR83 Düzey 2 Bölgesi’nde de bölge planının hazırlanması; gelişme, kalkınma ve büyüme için farklı reçete, müdahale ve yatırımlara gereksinim duyan yerleşimlere yönelik mekansal organizasyonların kurgulanması, bölgesel ve ulusal düzeyde gelişmişlik farklarının azaltılması bakımından önem taşımaktadır. Bu çerçevede sınıflandırma, ağırlıklandırma ve diğer çalışmalara altlık oluşturmak, tüm çalışmaları sağlıklı, etkin, ölçülebilir, bilimsel ölçütlere dayalı bir zemine oturtmak üzere gelişmişlik endeksi (GE) adı verilen bir sayısal çözümleme gerçekleştirilmiştir. GE çalışmasında SEGE, YER-SİS ve Eurostat Kentleşme Derecesi araştırması (DEGURBA) skor ve kararları ile 2028 yılı nüfus projeksiyonu ve bu projeksiyondan türetilen yoğunluk değerlerinin birlikte ele alınmasına karar verilmiştir. Bu kararda söz konusu çalışmaların periyodik olarak elde edilmeleri, karşılaştırmaya olanak tanımaları, yaygınlık ve bilinirlik düzeyleri, saygınlık ve güvenilirliklerinin yanı sıra, sosyoekonomik yaşamın çok yönlü ve boyutlu yapısını gözetmeleri etkili olmuştur. Endeks sonuçlarının sahadaki gözlem ve bulgularla uyum sağlaması, yöntemin olumlu yanı olarak değerlendirilmektedir. Plan hedefleri, vizyon ve beklentiler doğrultusunda şekillendirilebilen, kolay uygulanabilir, revize edilebilir, diğer sistemlerle de birlikte kullanılabilecek, çok boyutlu ve göstergeli GE hesabının, tekil veri ve olgulara dayalı çalışmalara göre olası hataları ve bu hataların boyutlarını sınırladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gelişmişlik Endeksi, SEGE, YERSİS, Mekansal Kademelenme

Kaynakça

• Albayrak, A. S. (2005). Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi. Uluslararası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi, 1 (1), 153-177.
• Dolu A., Kuvvetli Ü. (2023). Türkiye’de Kentlerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. International Journal of Public Finance, 8 (1), 85-106.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2003). İllerin ve Bölgelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2003, Ankara, 1-250.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2007). “Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi, Bölgesel Gelişme Ana Planı” http://www.yesilirmak.org.tr/documents/yesilirmakhavzasigelisimprojesi/YHGP_BOLGESEL_GELISME_ANA_PLANI.pdf, (Erişim tarihi: 19.07.2023).
• EC (European Commission). (2021). Applying the Degree of Urbanisation 2021 Edition. 2021, Luxembourg, 1-102.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2013). İllerin ve Bölgelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2011, 2013, Ankara, 1-87.
• Lindman, C., Sellin, J. (2011). “Measuring Human Development: The Use of Principal Component Analysis in Creating an Environmental Index”, http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:464378/FULLTEXT03, (Erişim tarihi: 17.10.2023).
• Özkubat, G., Selim, S. (2019). Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişliği: Bir Mekansal Ekonometrik Analiz. Alphanumeric Journal, 7 (2), 449-470.
• RG (Resmî Gazete). (1985). İmar Kanunu. 03 Mayıs 1985 tarih ve 18749 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3194.pdf, (Erişim tarihi: 10.02.2022).
• RG (Resmî Gazete). (2006). 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun. 25 Ocak 2006 tarih ve 26076 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5449-20110213.pdf, (Erişim tarihi: 19.07.2023).
• RG (Resmî Gazete). (2012). 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 12 Kasım 2012 tarih ve 28489 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6360.pdf, (Erişim tarihi: 01.08.2023).
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• STB (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2019). İllerin ve Bölgelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2017, 2019, Ankara, 1-91.
• STB (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2020). Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Yerleşim Sistemleri Araştırması (YER-SİS), 2020, Ankara, 1-254.
• STB (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2022). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2022, 2022, Ankara, 1-126.
• STB (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2023). “SEGE Çalışmaları, Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları (SEGE)”, https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege, (Erişim tarihi: 19.07.2023)
• MSB (T.C. Millî Savunma Bakanlığı). (2023). “İl ve İlçe Yüzölçümleri”, https://www.harita.gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri, (Erişim tarihi: 15.07.2023).
• TOB (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı). (2021). Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (2021 - 2023), 2021, Ankara, 1-69.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2021). “TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, Nüfus Verileri 2021”, https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/tabloYilSutunGetir.do?durum=acKapa&menuNo=249&altMenuGoster=1, (Erişim tarihi: 15.03.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2022). “TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, Nüfus Verileri 2022”, https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/tabloYilSutunGetir.do?durum=acKapa&menuNo=249&altMenuGoster=1, (Erişim tarihi: 15.03.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2023). “Kent-Kır Nüfus İstatistikleri, 2022”. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755, (Erişim tarihi: 15.08.2023).
• Yıldız O., (2009). Avrupa Birliği’nde Kırsal Kalkınma İstatistikleri ve Uyum Sürecinde Türkiye’nin Durumu, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, E. B., Sivri, U., Berber, M. (2012). Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010). Erciyes Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi. 39, 147-167.
• Zorlutuna Ş., Erilli N. A. (2018). Sosyoekonomik Verilere Göre İllerin Bulanık C-Ortalamalar Yöntemi İle Sınıflandırılması: 2002-2008-2013 Dönemleri Karşılaştırması. İktisadî Yenilik Dergisi, 5 (2), 13-31.