Kronik Hastalıklı Ergenlerde Öfke Düzeyi ve İlişkili Faktörler: Sistematik Derleme

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 3, 618 - 628

Duygu Yeşilfidan , Filiz Adana , Eda Mert , Şerife Öztaban , Zeynep Türkal Gün , Fatma Demirkıran

https://doi.org/10.46413/boneyusbad.1467379

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı kronik hastalığa sahip ergenlerin öfke düzeyinin, öfke ifade etme şekillerinin ve öfkeye neden olan değişkenlerinin belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Çalışma sistematik derleme niteliğindedir ve Şubat 2021–Haziran 2021 tarihleri arasında Türkçe ve İngilizce dizinler taranarak yapılmıştır. Tarama için “ergen, kronik hastalık, öfke, öfke ifade tarzı, öfke yönetimi, öfke kontrolü, öfke düzeyi, sürekli öfke”anahtar kelimeleri kullanılarak very tabanları taranmıştır. Veri toplama aşamasında toplam 1788 makalenin tam metnine ulaşılmıştır
Bulgular: Araştırma kapsamında incelenen çalışmaların bir çoğuna göre kronik hastalığa sahip ergenlerin sağlıklı ergenlere göre öfke düzeyinin yüksek olduğu ve kronik hastalıklı ergenlerde öfkeyi etkileyen birçok etkenin olduğu ortaya konmuştur. Bu etkenler arasında yaş, okul başarısı ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olma öne çıkmaktadır. Ayrıca öfke ile dürtüsellik, intihar davranışı, benlik kavramı ve dayanıklılık arasında ilişki bulunmuştur.
Sonuç: Kronik hastalığı olan ergenler yüksek öfke düzeyine sahiptir. Öfkeyi kontrol ve ifade etmede zorluk yaşamaktadırlar. Ergenlerde öfke durumunu ruhsal hastalık, cinsiyet, okul başarısı ve yaş gibi değişkenlerin etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ergen, Öfke, Kronik Hastalık

Level of Anger in Adolescents with Chronic Diseases and Associated Factors: Systematic Review

Öz

Aim: The objective of this study is to determine anger levels and anger expression style of adolescents with chronic diseases and variables that cause anger.
Material and Method: This is a systematic review based on a search on Turkish and English indexes between February-June 2021. For screening, databases were searched using the keywords “adolescent, chronic illness, anger, anger expression style, anger management, anger control, anger level, trait anger”. During the data collection phase, full texts of 1788articles were accessed.
Results: According to most of the studies examined within the scope of the research, it has been revealed that adolescents with chronic diseases have higher anger levels than healthy adolescents and that there are many factors that affect anger in adolescents with chronic diseases. Among these factors, age, school success and knowledge about treatment stand out. In addition, a relationship was found between anger and impulsivity, suicidal behavior, self-concept and resilience.
Conclusion: Adolescents with chronic illness have high anger levels. They have trouble in controlling and expressing their anger. It has been determined that variables such as mental illness, gender, school success and age affect anger status in adolescents.

Anahtar Kelimeler

Adolescent, Anger, Cronic disease

Kaynakça

• Alkış, L. (2016). Boşanmış ve boşanmamış aileye sahip ergenlerde denetim odağı ve öfke ifade tarzlarının karşılaştırılması (Master's thesis). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ambler, P. G., Eidels, A., Gregory, C. (2015). Anxiety and aggression in adolescents with autism spectrum disorders attending mainstream schools. Research in Autism Spectrum Disorders, 18, 97-109. doi: 10.1016/j.rasd.2015.07.005
• Anjanappa, S., Govindan, R., Munivenkatappa, M. (2019). Prevalence and expression of anger in school going adolescents. Archives of Psychiatric Nursing, 34(1), 35-40. doi: 10.1016/j.apnu.2019.12.002
• Atan, G., Yılmaz, E. K. (2015). Esansiyel hipertansiyonlu hastaların öfke düzeyi ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 49(3), 200- 206. doi: 10.5350/SEMB.20150810123545
• Bacıoğlu, S. D., Özdemir, Y. (2012). İlköğretim öğrencilerinin saldırgan davranışları ile yaş, cinsiyet, başarı durumu ve öfke arasındaki ilişkiler. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 169-187.
• Bodur, S., İnfal, S., Kurt, A. S. (2010). Kronik hastalığı bulunan adolesanlarda sürekli öfke ve öfke ifade tarzı ile ilişkili faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(6), 645-650.
• Butekin, M. E. (2017). Tip 2 Diyabetli Bireylerde Öfke Düzeyi Ve Öfke İfade Tarzının Metabolik Kontrol Değişkenlerine Etkisinin İncelenmesi, (Master's thesis). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Cackowski, S., Krause-Utz, A., Van Eijk, J., Klohr, K., Daffner, S., Sobanski, E., Ende, G. (2017). Anger and aggression in borderline personality disorder and attention deficit hyperactivity disorder–does stress matter?. Borderline Personality Disorder and Emotion Dysregulation, 4(1), 1-13. doi: 10.1186/s40479-017-0057-5
• Çam, O., Engin, E. (2014). Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği bakım sanatı. (1. Baskı). İstanbul Tıp Kitabevi. Canadian Paediatric Society Adolescent Health Committee. (2007). Transition to adult care for youth with special health care needs. Paediatr Child Health, 12(9), 785-8. doi: 10.1093/pch/12.9.785
• Çelik Durmuş, S., Erdem, Y., Gökçen, Y. (2019). Sağlık bilimleri fakültesi son sınıf öğrencilerinde öfke durumu. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 21(2), 148-155. doi: 10.24938/kutfd.467295
• Çelik, G., Tahiroğlu, A., Avcı, A. (2008). Ergenlik Döneminde Beynin Yapısal ve Nörokimyasal Değişimi. Klinik Psikiyatri, 11, 42-47.
• Çelik, H. (2019). Ergenlerde bağlanma stillerinin öfke ifade tarzı ve anksiyete belirtileri üzerindeki etkisi (Master's thesis). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Cenksever Önder, F., Bölükbaşı, A. (2019). Ergenlerde İntihar Olasılığı: Benlik Saygısı ve Öfke Açısından İncelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 1522-1543. doi: 10.26466/opus.528723.
• Durar, H. (2017). 12 -13 yaş ergenlerde öfke ve öfke dışa vurumunun depresyon düzeyleriyle ilişkisi. (Master's thesis). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Elkin, N., Karadağlı, F. (2016). Üniversite öğrencilerinin öfke ifade tarzı ve ilişkili faktörler. Anadolu Kliniği, 21(1), 64-71. doi: 10.21673/anadoluklin.180680
• Eser, D.T., Liman, T., Bilge, A. (2012). Kronik hastalığı olan ergenlerin öfke ifade biçimleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3(3), 116-120.
• Eser, D.T., Üstün, B. (2011). Psikiyatrik bozukluğu olan ergen ve ebeveynlerinin öfke ifade biçimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(3), 111-116.
• Feindler, E.L. (2006). Anger related disorders: A practitioner's guide to comparative treatments. New York: Springer Publishing Company.
• Harty, S. C., Miller, C. J., Newcorn, J. H., Halperin, J. M. (2009). Adolescents with childhood ADHD and comorbid disruptive behavior disorders: aggression, anger, and hostility. Child Psychiatry and Human Development, 40(1), 85-97. doi:10.1007/s10578-008-0110-0
• Horesh, N., Orbach, I., Gothelf, D., Efrati, M., Apter, A. (2003). Comparison of the suicidal behavior of adolescent inpatients with borderline personality disorder and major depression. The Journal of Nervous and Mental Disease, 191(9), 582-588. doi: 10.1097/01.nmd.0000087184.56009.61
• Iliceto, P., Pompili. M., Candilera, G., Natali, M. A., Stefani, H., Lester, D., … Girardi, P. (2012). Gender-related differences concerning anger expression and interpersonal relationships in a sample of overweight/obese. Clin Ter, 163(5), e279-285.
• Jang, J., Park, J., Oh, K., Lee, K., Sig, M., Yoon, M., … Chung, Y.C. (2014). Predictors of suicidal ideation in a community sample: Roles of anger, self-esteem, and depression. Psychiatry Research,216(1), 74– 81. doi: 10.1016/j.psychres.2013.12.054
• Kesen, N. F., Deniz, M. E., Durmuşoğlu, N. (2007). Ergenlerde saldırganlık ve öfke düzeyleri arasındaki ilişki: Yetiştirme yurtları üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 353-364.
• Kiraz, E., Demirkıran, F. (2017). Ergenlerde öfke ifade tarzı, atılganlık düzeyi ve ilişkili faktörler. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 9, 21-43.
• McKinney, J. M., Hirsch, J. K., Britton, P.C. (2017). PTSD symptoms and suicide risk in veterans: Serial indirect effects via depression and anger. Journal of Affective Disorders, 214, 100-107. doi: 10.1016/j.jad.2017.03.008 Ministry of Health General Directorate of Treatment Services "Chronic Diseases Report" February 16, 2006.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D.G. (2009). Prisma Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS medicine, 6(7), e1000097.
• Moritz, S., Kempke, S., Luyten, P., Randjbar, S., Jelinek, L. (2011). Was Freud partly right on obsessive compulsive disorder? Investigation of latent aggression in OCD. Psychiatry Research, 187(1-2), 180-184. doi: 10.1016/j.psychres.2010.09.007
• Moscovitch, D. A., McCabe, R. E., Antony, M, M., Rocca, L., Swinson, R. P. (2008). Anger experience and expression across the anxiety disorders. Depression and Anxiety, 25, 107–113. doi: 10.1002/da.20280
• Ölmez, C. (2020). Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tanısı almış bireylerdeki çocukluk çağı travmatik yaşantı düzeyi ve öfke ifade tarzı ile obsesif kompulsif bozukluk tanısı almamış bireylerdeki çocukluk çağı travmatik yaşantı düzeyi ve öfke ifade tarzının karşılaştırılması, (Master’s thesis). Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özmen, D., Özmen, E., Çetinkaya, A., Akil, I. Ö. (2016). Ergenlerde sürekli öfke ve öfke ifade tarzları. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi,17(1), 65-73. doi: 10.5455/apd.176085
• Özyürek, A., Demiray, K. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin öfke stillerinin incelenmesi (Karabük örneği), Çağdaş Eğitim Dergisi, Temmuz-Ağustos 377, 23-30.
• Özyurt, G., Tuncel, T., Eliaçık, K., Şenol, H. D., Öztürk, Y., Özdoğru, E. E. (2021). Adolescents with asthma reported more peer victimization, more anger repression, and less anger expression. Journal of Asthma, 58(10), 1307-1313. doi: 10.1080/02770903.2020.1782428
• Park, Y. J., Ryu, H., Han, K., Kwon, J. H., Kim, H. K., Kang, H. C., … Shin, H. (2010). Suicidal ideation in adolescents: An explanatory model using LISREL. Western Journal of Nursing Research, 32(2), 168-184. doi: 10.1177/0193945909349
• Reyes, M. S., Cayubit, R. F. O., Angala, M. H., Bries, S. C., Capalungan, J. T., Docdoc, J., … Rayos, K. M. (2015). Exploring the link between adolescent anger expression and tendencies for suicide: a brief report. North American Journal of Psychology, 17(1), 113-118.
• Soyaslan, B. D., Özcan, C. T. (2019). Madde kullanım bozukluğu olan kişilerde erken dönem uyumsuz şemalar ile öfke düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi,10(2), 117-123. doi: 10.14744/phd.2019.87049
• Starner, T., Peters, R. (2004). Anger Expression and Blood Pressure In Adolescents. The Journal of School Nursing, 20(6), 335-342. doi:10.1177/10598405040200060
• Stuart, G. W. (2013). Principles and Practice of Psychiatric Nursing. 10th Ed. Mosby, an imprint of Elsevier Inc.
• Temel, V., Nas, K. (2018). Okul sporlarına katılan lise öğrencilerinin öfke düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(1), 80-95.
• Tsenkova, V. K., Carr, D., Coe, C. L., Ryff, C. D. (2014). Anger, adiposity, and glucose control in nondiabetic adults: findings from MIDUS II. Journal of Behavioral Medicine, 37(1), 37-46. doi: 10.1007/s10865-012-9460-y Turkish Statistical Institute (TSI): Population; 2024. Available from: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2024- 53680#:~:text=T%C3%BCrkiye%2C%2085%20milyon%20372%20bin,1%2C1'ini%20olu%C5%9Fturdu. (Last Accesed on 2024 October 16).
• Uslu, E. B. (2015). 14-17 yaş arasındaki ergenlerin yetiştirilme tarzlarına göre öfke ifade tarzlarının incelenmesi, (Master's thesis). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uzunoğlu, G. (2017). Ergenlerde adet öncesi gerginlik sendromu ile ruh sağlığı değişkenleri arasındaki ilişkinin analizi, (Master's thesis). Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Whiteside, S. P., Abramowitz, J. S. (2004). Obsessive–compulsive symptoms and the expression of anger. Cognitive Therapy and Research, 28, 259–268.
• Wu, W. W., Chang, J. T., Tsai, S. Y., Liang, S. Y. (2018). Assessing self-concept as a mediator between anger and resilience in adolescents with cancer in Taiwan. Cancer nursing, 41(3), 210-217. doi: 10.1097/NCC.0000000000000512
• Yüce, Z. (2019). Ergenlerin sosyotropik otonomik kişilik özellikleri ile sürekli öfke ve öfke ifade tarzları arasındaki ilişki (Master's thesis). Yozgat Bozok Üniversitesi- Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Yüksel, A., Bahadır Yılmaz, E. (2019). Üniversite öğrencilerinin ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları ve öfke ifade tarzları. Çukurova Med J, 44(2), 542-548. doi: 10.17826/cumj.487847