Ibn Ābidīn's Opinions About the “Ru'yat Al-Hilal” (In The Context of His Tractate of “Tanbīhu’l-Ġāfil va’l-Vasnān ʿalā Aḥkāmi Hilālı Ramaḍān”)

Yıl 2021, , 343 - 370, 30.06.2021

Said Ali Kudaynetov

https://doi.org/10.51553/bozifder.886666

Öz

In the article, it was discussed the views of Ibn Ābidīn, the prominent late Damascus scholar, about the ru'yat al-hilāl (in the context of his tractate “Tanbīhu'l-ġāfil va'l-vasnān ʿalā ahkāmi hilāli ramaḍān”). First of all, the brief information about the life of Ibn Ābidīn was given. Subsequently, it is mentioned that Ibn Ābidīn wrote a work called “Madjmūʿatu rasāil Ibn Ābidīn” on the subjects he saw as important during his lifetime and briefly mentioned the reason why the tractate on our topic was written. In tractate it was observed that Ibn Ābidīn written to resolve the dispute about the beginning of the month of Ramadān based on the following four issues: the subsidence of the Ramadān crescent, the legal consequences of the daytime observation of the crescent, the bindingness of the astrologers’ and the reckoners’ declarations, and the provisions of the birth places’ differences of the crescent. While writing this tractate, Ibn Ābidīn used more than fifty written sources belonging to the Hanafī, Shāfiī, Mālikī and Hanbalī madhhabs. However, due to his belonging to Hanafī madhab, Ibn Ābidīn dealt with these four issues mostly based on the Hanafī school’s works. At the end of his tractate, Ibn Ābidīn made a very concise assessment of this subject. In his tractate, Ibn Ābidīn dealt with the allied issues of all four madhhabs.

Anahtar Kelimeler

Ibn ʿĀbidīn, Ramaḍān, Hilāl, Testimony, The Ruʼyat

İbn Âbidîn’in Ru’yet-i Hilâl ile İlgili Görüşleri (Tenbîhu’l-Ġâfil ve’l-Vesnân ʿalâ Aḥkâmi Hilâli Ramaḍân Adlı Risalesi Bağlamında)

Öz

Makalede geç dönem Şam âlimlerinin önde gelenlerinden İbn Âbidîn’in ru’yet-i hilâl ile ilgili görüşlerini (Tenbîhu’l-ġâfil ve’l-vesnân ʿalâ aḥkâmi hilâli ramaḍân adlı risalesi bağlamında) ele aldık. Öncelikle kısa bir şekilde İbn Âbidîn’in hayatı hakkında bilgi verdik. Daha sonra İbn Âbidîn’in yaşadığı dönemde önemli olarak gördüğü konularda Mecmûʿatü resâil İbn Âbidîn adlı bir eser yazdığına ve makale konumuza dair risalenin yazılma sebebine kısaca değindik. Ramazan ayının başlangıcı konusunda ortaya çıkan ihtilafı çözmek için kaleme alınan bu risalede İbn Âbidîn’in şu dört meseleyi esas aldığını gördük: ramazan hilalinin sübûtu, hilalin gündüz görülmesinin hukukî sonuçları, müneccimlerin ve hesap âlimlerinin sözlerinin bağlayıcılığı ve hilalin doğuş yerlerinin farklılıklarının hükümleri. Bu risaleyi yazarken İbn Âbidîn, Hanefî, Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine ait elliden fazla kaynak kullanmıştır. Bununla birlikte Hanefî olmasına istinaden İbn Âbidîn söz konusu dört meseleyi daha çok Hanefî mezhebine ait eserlere dayanarak ele almıştır. Risalenin sonunda İbn Âbidîn konuyla ilgili çok veciz bir şekilde değerlendirme yapmıştır. İbn Âbidîn bu değerlendirmesinde dört mezhebin de ittifak ettikleri konuları ele almıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn ‘Âbidîn, Ramazan, Hilâl, Şahitlik, Ru’yet

Kaynakça

• Âşıkkutlu, Emin. “Mestûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/337-338. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Ateş, Mustafa. Son Dönem Osmanlı Fakihlerinden İbn Âbidîn’in Fıkıhçılığı (Reddü’l-Muhtâr Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2019.
• Aynî, Maḥmûd b. Aḥmed b. Mûsâ Bedruddîn. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. Tḥḳ. Eyman Ṣâliḥ Şaʿbân. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1999/1420.
• Beġavî, Ebû Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mesʿûd b. Muḥammed b. el-Ferrâ. et-Tehz̠îb fî fıḳhi’l-imâm eş-Şâfiʿî. Tḥḳ. ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd, ʿAlî Muḥammed Muʿavvid. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1997/1418.
• Buceyrimî, Suleymân b. Muḥammed b. Ömer. el-İknâʿ fî ḥılli elfâẓ Ebî Şucâʿ. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1996/1417.
• Ceṣṣâṣ, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣari’t-Ṭaḥâvî. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Dâru’s-Sirâc, 2010/1431.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̠ b. İsḥâḳ el-Ezdî es-Sicistânî. Sunenu Ebî Dâvûd. Tḥḳ. Şuʿayb el-Arnâvûṭ. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 1430/2009.
• Enderpetî, Ferîduddîn ʿÂlim İbnu’l-ʿAlâ ed-Dehlevî el-Hindî. el-Fetâva’t-Tatarḫâniyye. 21 Cilt. Hind: Mektebetu Zekeriyyâ bi-Deyubend el-Hind, 2010/1431.
• Ferfûr, Muḥammed ʿAbdullaṭîf Ṣâliḥ. İbn Âbidîn ve es̠eruhû fi’l-fıḳhi’l-islâmî. Dımeşḳ: Dâru’l-Beşâir, 2001/1422.
• Fîşî, Muḥammed b. Muḥammed b. Aḥmed el-Mâlikî. el-Mineḥu’l-ilâhiyye şerḥu’l-Muḳaddimeti’l-ʿAşmeviyye. Tḥḳ. Hişâm b. Muḥammed Ḥeycer el-Ḥusnâ. Beyrût: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, ts.
• Ġazâlî, Ebû Ḫâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Vasîṭ fi’l-mez̠heb. 7 Cilt. b.y.: Dâru’s-Selâm, 1997/1417.
• Ġazâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. Kitâbu’l-Mustaṣfâ min ʿılmi’l-uṣûl. (ʿAbdulʿalî Muḥammed b. Niẓâmiddîn el-Enṣârî’nin Kitâbu Fevâtiḥi’r-ruḥumât adlı eseri ile birlikte). 2 Cilt. Mıṣr: el-Maṭbaʿatu’l-Âmiriyye, 1322.
• Ġaznevî, Cemâluddîn Aḥmed b. Maḥmûd Saʿîd el-Ḳâbisî el-Ḥalebî el-Ḥanefî. el-Ḥâvi’l-ḳudsî fî furûʿı’l-fıḳhi’l-Ḥanefî. 2 Cilt. Dımeşḳ, Beyrût, Kuveyt: Dâru’n-Nevâdir 2011/1432.
• Ḫalîl, İbn İsḥâḳ el-Mâlikî. Muḫtaṣaru’l-ʿallâme Ḫalîl. Ḳâhira: Dâru’l-Ḥadîs̠, 2005/1426.
• İbnu’l-Humâm, Kemâluddîn Muḥammed b. ʿAbdilvâḥid es-Sîvâsî. Şerḥu Fetḥi’l-ḳadîr. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1424/2003.
• İbnu’n-Neccâr, Taḳıyyuddîn Muḥammed b. Aḥmed el-Futûḥî el-Ḥanbelî. Munteha’l-irâdât fî cemʿı’l-Muḳniʿ meʿa’t-Tenḳîḥ ve Ziyâdât. 2 Cilt. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 2000/1421.
• İbn Âbidîn, Muḥammed Emîn. Reddu’l-muḫtâr ʿale’d-Durri’l-muḫtar şerḥu Tenvîri’l-ebṣâr. 13 Cilt. Riyâḍ: Dâru ʿÂlemi’l-Kutub, 2003/1423.
• İbn Âbidîn, Muḥammed Emîn. Mecmûʿatu resâil İbn Âbidîn. 2 Cilt. İstanbul: Şeriketu Ṣaḥafiyye ʿUs̠mâniyye Maṭbaʿası, 1325.
• İbn Âbidînzâde, ʿAlâuddîn Muḥammed İbn Muḥammed ed-Dımeşḳî. Ḳurretu ʿuyûni’l-aḫyâr li-Tekmileti reddi’l-muḫtâr. b.y.: ts.
• İbn Ḥanbel, Ebû ʿAbdillâh Aḥmed b. Muḥammed eş-Şeybânî el-Mervezî. Musnedu’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. Ḳâhira: Dâru’l-Ḥadîs̠, 1995/1316.
• İbn Ḳudâme, Muvaffiḳuddîn Ebî Muḥammed ʿAbdullâh b. Aḥmed b. Muḥammed el-Maḳdisî el-Ḥanbelî. el-Kâfî. 6 Cilt. Tḥḳ. ʿAbdullâh ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. b.y.: Dâru Hicr, 1997/1417.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. İbrâhîm b. Muḥammed b. Bekr. el-Baḥru’r-râiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳâiḳ (Muḥammed Emîn Âbidîn b. Ömer Âbidîn b. ʿAbdilʿazîz İbn Âbidîn’in Minḥatu’l-ḫâliḳ ʿale’l-Baḥri’r-râiḳ adlı hâşiyesi ile birlikte). 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1997/1428.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. İbrâhîm b. Muḥammed b. Bekr. el-Eşbâh ve’n-neẓâir ʿalâ mez̠hebi Ebî Ḥanîfete’n-Nuʿmân. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1999/1419.
• İbn Nüceym, Sirâcuddîn Ömer b. İbrâhîm el-Ḥanefî. en-Nehru’l-fâiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳâiḳ. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2002/1422.
• Ḳâḍîḫân, Faḫruddîn Ebi’l-Meḥâsin el-Ḥasen b. Manṣûr el- Uzcendî el-Ferġânî. Fetâvâ Ḳâḍîḫân fî mez̠hebi’l-imâmi’l-Aʿẓam Ebî Ḥanîfete’n-Nuʿmân. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2009.
• Kâsânî, ʿAlâuddîn Ebû Bekr b. Mesʿûd. Kitâbu bedâiʿı’ṣ-ṣenâiʿ fî tertîbi’ş-şerâiʿ. 7 Cilt. Mıṣr: Şeriketu’l-Maṭbuʿâti’l-ʿIlmiyye, 1327.
• Keḥḥâle, Ömer Rıḍâ. el-Mustedrek ʿalâ Muʿcemi’l-muellifîn. 4 Cilt. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1988/1408.
• Kermî, Merʿî b. Yûsuf el-Ḥanbelî. Ġâyetu’l-muntehâ fî cemʿi’l-iknâʿ ve’l-muntehâ. 2 Cilt. Kuveyt: Muessesetu Ġırâs li’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 2007/1428.
• Ḳudûrî, Ebu’l-Ḥasen Aḥmed b. Muḥammed b. Muḥammed b. Caʿfer el-Baġdâdî. Muḫtaṣaru’l-Ḳudûrî fi’l-fiḳhi’l-Ḥanefî. Tḥḳ. Kâmil Muḥammed ʿUveyḍa. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1997/1418.
• Menlâ Ḫusrev, el-Ḥanefî. Kitâbu Dureru’l-ḥukkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. Karatşî: Mîr Muḥammed Kutubḫane Arâm Bâġ, ts.
• Merdâvî, ʿAlâuddîn Ebuʼl-Ḥasen ʿAlî b. Suleymân. el-İnṣâf fî maʿrifeti’r-râciḥ mine’l-ḫilâf ʿalâ mez̠hebi’l-imâmi’l-mubeccel Aḥmed b. Ḥanbel. 12 Cilt. b.y.: m.y., 1955/1374.
• Mergînânî, Burhânuddîn Ebi’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebî Bekr el-Ferġânî. el-Hidâye şerḥu Bidâyeti’l-mubtedî. 2 Cilt. Tlḳ. Muḥammed ʿAdnân Dervîş. Beyrût: Dâru’l-Erḳam b. Ebi’l-Erḳam, ts.
• Mergînânî, Burhânuddîn Ebi’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebî Bekr el-Ferġânî. Muḫtarâtu’n-nevâzil li’l-Mergînânî. Elyazma. b.y.: el-Mektebetu’l-Ezheriyye, ts.
• Mergînânî, Burhânuddîn Ebi’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebî Bekr el-Ferġânî. Kitâbu’t-tecnîs ve’l-mezîd. 2 Cilt. Karâtşî: İdâratu’l-Ḳurʾân ve’l-ʿUlûmi’l-İslâmiyye, 2004/1424.
• Mubârakfûrî, Ebu’l-ʿUlâ Muḥammed ʿAbdurraḥmân b. ʿAbdirraḥîm. Tuḥfetu’l-eḥvaz̠î (Câmiʿu’t-Tirmiz̠î ve şifâu’l-ġalal fî şerḥi Kitâbi’l-ʿIlel ve’ş-şemâili’l-Muḥammediyye ve’l-ḫaṣâiṣu’l-Muṣṭafaviyye li-Ebî ʿIsâ adlı eser ile birlikte). 11 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995/1415.
• Murteḍâ, Aḥmed b. Yaḥyâ. el-Baḥru’z-zeḫḫâr el-câmiʿ li-mez̠âhibi ʿulemâi’l-emṣâr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2001/1422.
• Muṭîʿ, Muḥammed el-Ḥâfiẓ - Abâẓa, Niẓâr. Ulemâu Dımeşḳ ve aʿyânuhâ fi’l-ḳarni’s̠-s̠âlis̠ ʿaşere el-hicrî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-Muʿâṣır, 1991/1412. Dımeşḳ: Dâru’l-Fikr, 1991/1412.
• Nevevî, Muḥyiddîn Ebû Zekeriyya Yaḥyâ b. Şeref. Minhâcu’ṭ-ṭâlibîn veʿumdetu’l-muftîn. Beyrût: Dâru’l-Minhâc, 2005/1426.
• Ocakoğlu, Ömer Faruk. Hanefî Mezhebinin Mezhep İçi İşleyişinde Örfün Konumu: İbn Âbidîn’in “Örf Risalesi” Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Özel, Ahmet. “İbn Âbidîn, Muhammed Emîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/292-293. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Raḥîbânî, Muṣṭafâ es-Suyûṭî. Meṭâlibu uli’n-nuhâ fî şerḥi Ġâyeti’l-muntehâ. 6 Cilt. b.y.: el-Mektebu’l-İslâmî, 1961/1381.
• Remlî, Şemsuddîn Muḥammed b. Ebi’l-ʿAbbâs Aḥmed b. Ḥamza b. Şihâbuddîn. Nihâyetu’l-muḥtâc ilâ şerḥi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1424/2003.
• Seraḫsî, Ebû Bekr Muḥammed b. Aḥmed. Kitâbu’l-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Şeybânî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. Ḥasen. Kitâbu’l-Aṣl, el-maʿrûf bi’l-Mebsûṭ. 5 Cilt. Tṣḥ. ve tlḳ. Ebu’l-Vefâ el-Efġânî. Beyrût: ʿÂlemu’l-Kutub, 1990/1410.
• Şirvânî, ʿAbdulḥamîd - Aḥmed b. Ḳâsim el-ʿAbbâdî. Ḥavâşî tuḥfeti’l-multâc bi-şerḥi’l-Minhâc (Şihâbuddîn Aḥmed İbn Ḥacer el-Heytemî eş-Şâfiʿî’nin Tuḥfeti’l-multâc bi-şerḥi’l-Minhâc adlı eseri ile birlikte). 10 Cilt. Mıṣr: el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kubrâ, ts.
• Wael B. Hallaq. “Bir Osmanlı Reform Öncüsü: Örf ve Hukukî Değişim Üzerine İbn Âbidîn”. (Çev. Ömer Faruk Ocakoğlu). Usûl İslam Araştırmaları Dergisi 3 (2005), 159-189.
• Yücel, İrfan. “Hilal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/1-11. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Zâhidî, Muḫtâr b. Maḥmûd b. Muḥammed Necmuddîn el-Ġazmînî. el-Ḳunyetu’l-munye li-tetmîmi’l-ġunye. Kalkutta: Maṭbaʿatu Mehânind, 1245.
• Zeylâʿî, Faḫruddîn ʿUs̠mân b. ʿAlî. Tebyînu’l-ḥaḳâiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳâiḳ. 6 Cilt. Pakistan: Mektebetu İmdâdiye Multân, ts.
• Zurḳânî, ʿAbdulbâḳî b. Yûsuf b. Aḥmed b. Muḥammed el-Mıṣrî. Şerḥu’z-Zurḳânî ʿalâ muḫtaṣari seyyidî Ḫalîl (Muḥammed b. el-Ḥasen b. Mesʿûd el-Bennânî’nin el-Fetḥu’r-rabbânî fîmâ z̠ahal ʿanhu’z-Zurḳânî adlı eseri ile birlikte). 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2002/1422.
• Fihrisu ḥâşiyeti İbn Âbidîn fi’l-fiḳhi’l-Ḥanefî. b.y.: Vizâretu’l-Evḳâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye bi-Devleti’l-Kuveyt, 1400/1980.