Hakikatin anlaşılmasında akıl-kalp korelasyonu epistemolojik bir yaklaşım

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 4 - Cilt: 4 Sayı: 4, 79 - 89, 13.07.2016

Hatice Teber

Öz

Kurân-ı Kerime göre insan, hem iyiliğe ve hem de kötülüğe kabiliyetli bir varlık olarak yaratılmıştır. Bununla birlikte yüce yaratıcı, insanı bu iki zıt kabiliyeti arasında şaşkın ve perişan bırakmamış, ona akıl gibi temyiz edici bir meleke vermiştir. Allahu Tealâ yüce kitabında insanın önüne ilahi gerçekleri sererek onu daima aklını kullanmaya çağırmaktadır. Aklını kullanmayanlar Allah tarafından zemmedilirken, akıl sahipleri, yani kendilerine verilen akıl nimetini gerçek anlamda kullananlar da övülmektedir. Kurân-ı Kerimde insanları akletmeye yönelten ayetler olduğu gibi, akletme işini kalbin yaptığını; iman ve iman karşıtlığının kalpten çıktığını belirten ayetler de pek çoktur. Çünkü kalp, insanı gerçek bilgiye götüren bir kaynaktır. İnsanın varlığını ancak tezahürleriyle anlayabildiği mücerret akıl ve düşünen kalp, imkânı kabul edilen fakat müşahhas olmayan kavramlardır. Bu çalışmada, kullanıldığı takdirde insana diğer varlıklardan ayrı bir özellik kazandıran, onu yaratıcı karşısında sorumlu kılan ve istikamet sunan; dolayısıyla da insanın terakkisine, kurtuluşuna vesile olan akıl ve kalp kuvvetleri arasındaki ilişki, insan zihninde çağrıştırdığı anlam/semantik, lügat ve epistemolojik yönlerden ortaya konulacaktır. Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler

Hakikat, Akıl-Kalp, Epistemoloji

Epistemological approach to understanding of the truth: the mind-heart correlation

Öz

The Quran ascribes a particular importance to correlation of reason-heart in the understanding truth. According to the Quran the heart and reason are the locus of faith. The Quran gives special emphasis to the function of the heart on the way that leads to understand the truth. On the other hand the reason allows us to arrive at knowladge of the truth too. In this study, the relationship between reason and heart in the semantics, vocabulary and epistemological aspects will be presented.

Kaynakça

• Açýkgenç, Alpaslan. Bilgi Felsefesi, Ýstanbul 1992.
• Aydýn, Ali Arslan. Ýslâm inançlarý ve Felsefesi, Ýstanbul 1969.
• Aydýn, Hüseyin. Muhâsibî’nin Tasavvuf Felsefesi, Ankara 1976.
• Aydýnlý, Osman. Ýslâm Düþüncesinde Aklîleþme Süreci –Mutezile’nin Oluþumu ve Ebû’l-Huzeyl Allâf, Ankara 2001.
• Beydâvî, Kâdî, Envârü’t-Tenzil ve Esrâru’tTe’vil, 1314.
• Çaðýtay, Neþet Ýslam mezhepleri Tarihi, Ankara 1965.
• Düzgün, Þaban Ali. Din Birey ve Toplum, Ankara 1997.
• El- Muhâsibî, el-Akl ve Fehmu’l-Kur’ân, Taha Hüseyin Kuvvetli, Beyrut 1391.
• el-Isfahanî, Raðýb Mufredâtu Elfâzi’lKur’ân, thk. Safvan Adnan Davudi, Dâru’þ-Þamiyye, Beyrut,1992.
• el-Kurtûbî, Ebû Abdullah el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Kahire 1387.
• Esen, Muammer “Kur’ân’da Akýl ve Ýman Ýliþkisi”, Ankara Üniv. Ýlahiyat Fak. Dergisi, 52;2, 2011.
• Gazâlî, Ebû Hamid. el-Munkizu mine’dDalâl, Çev. Hilmi Güngör, Ýstanbul 1948.
• Gazâlî, Ebû Hamid. Ýhyâu Ulûmi’d-Dîn, Mýsýr, 1306. Gölcük, Þerafettin. Kelâm, Konya 1988.
• Piþkin, Yasin Kur’ân’a Göre Akýl ve Akýlcý- lýðýn Kur’ân Tefsirine Etkisi, A.Ü. Sosyal Bil. Ens. Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi, Ankara 2008.
• Þehristânî, el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut 1400. Türkdoðan, Orhan. Bilimsel Araþtýrma Metodolojisi, Ýstanbul 2000.
• Ulupýnar, Hamide. “Ýlk Dönem Sûfilerinde Tevhid Anlayýþý”, Tasavvuf, Sayý 22, Temmuz-Aralýk 2000.
• Watt, W. Montgomery. Ýslâm Düþüncesinin Teþekkül Devri, Çev. E. Ruhi Fýðlalý, Ankara 2010, s.328; Osman Aydýnlý, “Mutezile Ekolü ve Aklýn Belirleyiciliði”, Ýslâmî Ýlimler Dergisi, (2009), C.I