BUZ ÇÖLÜNDEN GÖZYAŞI ÇETESİNE YAHUT ADALETTEN MERHAMETE GEÇİŞİN BİR SERENCAMI: REİS BEY

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 7 - Cilt: 7 Sayı: 7, 97 - 108, 13.07.2016

Nilüfer İlhan

Öz

Sosyal bir varlık olmanın getirdiği sorumlulukla toplum içerisinde yaşayan insanın diğer canlılardan ayrılmasında ve varoluşunun şekillenmesinde, başkasına duyduğu merhamet ve af duygusu etkin rol oynamaktadır. Bu duygular da insanın toplumla kurduğu irtibat neticesinde ve idrak derecesinde varlığını görünür kılmaktadır. İnsan; acı çeken, kötülüğe maruz kalan ve mağdur olanı gördüğü zaman, içinde oluşan merhamet duygusunun etkisiyle onunla iletişime geçmek ve onun acılarını paylaşmak ihtiyacı duyar. Bu bağlamda Arthur Schopenhauer, toplumda adaletten önce merhamet duygusunun oluşması gerektiğini, kötülüğün ve suçun toplumdan merhametle izole edilebileceğini söyler. Bu da, insanın kendilik değerlerine sahip çıkması anlamına gelir. Schopenhauer göre, çoklu kimlik ve kişiliğe sahip insanlardan teşekkül eden toplumda, düzen hukukun belirlediği kanunlar çerçevesinde adaletle sağlanmaya ve bu düzenin bir parçası olan insan da disipline edilmeye çalışılsa da, kötülük ve suç işleme edimi ancak merhamet ve affetme duygusuyla ortadan kalkabilir. Dolayısıyla o, insanın ötekini ancak merhametle dinlemesinin mümkün olacağına ve ötekine acıyarak ahlâk ve vicdan sahibi bir birey olmayı başarabileceğine inanır ve bu yolla evrensel bir toplum inşasından söz edileceğini belirtir. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önemli şair ve yazarlarından Necip Fazıl Kısakürek de, bir dava ve aksiyon adamı olmasının getirdiği bilinçle, ideal bir toplum anlayışını birçok eserinde sergilediği gibi, bunları Schopenhauerin merhamet ve adalet kavramları hakkında belirttiği görüşleri ile benzerlik taşıyan Reis Bey adlı oyununda ortaya koyar. Bu çalışmada, Necip Fazıl Kısakürekin merhamet ve adalet kavramlarını irdelediği söz konusu oyunda, başkişi Reis Beyin başlangıçta kuvvetli bir şekilde savunduğu adalet fikrinden, sonrasında merhamet duygusuna geçmesinin, kurmak istediği ütopik cemiyet tasavvurunun ve bu tasavvurun işlevselliği neticesinde toplumda görülen değişimin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adalet, merhamet, Necip Fazıl Kısakürek, Reis Bey.

The Consequence Of A Pass From Ice Desert To Tear Gang Or From Justıce To Compassıon: Reis Bey

Öz

That a human who lives in a society with a responsibility brought about by being a social entity is separated from other living creatures and forms his existence is because of his feeling of compassion and mercy towards others. These feelings make their presence apparent as a result of a persons contact with the society and to an extent of the realization. When a person sees someone who suffers, is exposed to bad treaetment and is wronged, he communicates with other people as a result of the feeling of compassion within himself and shows that he shares their pain. In this regard Arthur Schopenhauer, by saying that the feeling of compassion should be formed before justice in a society and the evil and crime can be isolated from society with compassion, emphasizes the humans protection of self-worth. According to him, in a society comprising people with various identities and personalities, although the order is tried to be maintained by the laws, and a person, who is a part of this order, is tried to be disciplined, the evil and the act of committing crime can only be destroyed with the feeling of compassion and mercy. Thus, by believing that it is possible only with compassion for a person to listen the other and a person can succeed in becoming an individual with morals and coscience by feeling pity for the other, he mentions a construction of universal society. Being one of the important poets and writers of the Republic period Turkish literature, Necip Fazıl Kısakürek with the the awareness brought about by his being a man of a case and action, displays the idea of an ideal society in his play Reis Bey parallel to views of Schopenhauer like he did in his many other works. This work is aimed at examining, in the mentioned play of Necip Fazıl Kısakürek in which he studied the feelings of compassion and justice, the pass from the idea of justice the protagonist Reis Bey strongly supported at the beginning to the feeling of compassion afterwards, the concept of a utopic society he wanted to establish, and the change seen in the society as a result of the functionality of this concept.

Anahtar Kelimeler

Justice, compassion, Necip Fazil Kisakurek, Reis Bey

Kaynakça

• Blondel, Maurice, Mistisizm, Birinci Ba- sým, Ýstanbul 2008, Dergâh Yayýn- larý.
• Borgna, Eugenio, Ruhun Yalnýzlýðý, Birin- ci Basým, Ýstanbul 2013, YKY
• Gasset, Ortega y, Ýnsan ve Herkes, Dör- düncü Basým, Ýstanbul 2011, Metis Yayýnlarý.
• Jung, Carl Gustav, Dört Arketip, Üçüncü Basým, Ýstanbul 2009, Metis Yayýn- larý.
• Kýsakürek, Necip Fazýl, Reis Bey, Yirmi Üçüncü Basým, Ýstanbul 2010, Bü- yük Doðu Yayýnlarý.
• Kýsakürek, Necip Fazýl, Konuþmalar, Be- þinci Basým, Ýstanbul 2009, Büyük Doðu Yayýnlarý.
• Krishan Kumar, Ütopyacýlýk, Birinci Ba- sým, Ankara 2005, Ýmge Kitabevi
• May, Rollo, Varoluþun Keþfi, Ýkinci Ba- sým, Ýstanbul 2012, Okuyanus Ya- yýnlarý.
• Okay, Orhan, Necip Fazýl Kýsakürek, Ýkin- ci Basým, Ýstanbul 2000, Þûle Ya- yýnlarý.
• Okay, Orhan, “Ýnsan, Sanatçý/Þair ve Dü- þünür Olarak Bir Necip Fazýl Kýsa- kürek Portresi”, Düþünce, Tarih ve Bir Coðrafya Tasarýmý Olarak Bü- yük Doðu ve Necip Fazýl Kýsakü- rek/Hece, s. 97, 2005, ss. 13.
• Teber, Sorel, “Bir Anatomi Dersi: Ev”, Cogito, s. 18, Bahar 1999, ss. 252.
• Topçu, Nurettin, Ahlâk, Birinci Basým, Ýs- tanbul 2005, Dergâh Yayýnlarý.
• Topçu, Nurettin, Ýsyan Ahlâký, Altýncý Basým, Ýstanbul 2011, Dergâh Ya- yýnlarý.
• Sayar, Kemal, Merhamet, Altýncý Basým, Ýstanbul 2012, Timaþ Yayýnlarý.
• Saydam, Bilgin, Deli Dumrul’un Bilinci/ Türk-Ýslam Ruhu Üzerine Bir Kül- tür Psikolojisi Denemesi, Ýstanbul 2011, Metis Yayýnlarý.
• Steinerr, George, Heidegger, çev. Süley- man Sahra, Ýkinci Basým, Ankara 2003, Hece Yayýnlarý.
• Schopenhauer, Arthur, Merhamet, Ýkinci Basým, Ýstanbul 2009, Dergâh Ya- yýnlarý.