M. ŞEMSEDDİN GÜNALTAY’IN FİKİRLERİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 7 - Cilt: 7 Sayı: 7, 145 - 159, 13.07.2016

İlhami Ayrancı

Öz

İttihat ve Terakkî üyeliğinden Milletvekilliğine, Medreseden Üniversite Hocalığına, Türk Tarih Kurumu Başkanlığından Başbakanlığa kadar çok değişik unvan ile devlet görevlerinde bulunmuş olan M. Şemseddin Günaltay, (1883-1961) Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerini yaşamış, yakın tarihimiz ile ilgili alınan karar ve uygulamalara kaynaklık etmiş bir bilim ve devlet adamıdır. Onun iyi anlaşılması, sadece bir şahsın tanınmasına değil, aynı zamanda yakın tarihimizin daha iyi anlaşılmasına ve yorumlanmasına da katkı sağlayacaktır. Bu makale de, Günaltay ile ilgili kaleme alınan neredeyse her çalışmada ileri sürülen fikirlerinde meydana gelen değişiklikler konusu ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Günaltay, Zulmetten Nura, Meşrutiyet, Cumhuriyet Dönemi.

The Changes Which Occurred In The Thoughts Of M. Semsettin Gunaltay

Öz

M. Semseddin Gunaltay, (1883-1961) was a scientist and a statesman who lived in the Constitutional Monarchy and Republic periods. He is accepted as an authority on the field of Islamic history in the Republic period. His ideas have been the source for the practices and decisions about our recent history. Therefore to understand Gunaltays thoughts and works well, will contribute to not only the recognition of a person, but also to a better understanding and interpretation of our recent history. Almost every study penned about Gunaltay has said that his ideas changed frequently. In this article, the changes which occurred in his thoughts will be discussed. Key Words: Gunaltay, Zulmetten Nura, The Constitutional Monarchy, The Republic Period.

Anahtar Kelimeler

Gunaltay, Zulmetten Nura, The Constitutional Monarchy, The Republic Period

Kaynakça

• Arvas, Ýbrahim, “Vesika, Þemseddin Gü- nal tay’a”, Büyük Doðu, sy. 9, 1 Ma- yýs 1959.
• Arvas, Ýbrahim, Tarihi Hakikatler, Ankara 1964, Yargýçoðlu Matbaasý.
• Aydemir, Þevket Süreyya, Ýkinci Adam, II, Ýstanbul 1985.
• Aydýn, Muhammed Þevki, “M. Þem sed- din’in Fikir Dünyasý”, Sosyal Bi- limler Enstitüsü Dergisi, sy. III, Kayseri 1989.
• Aydýn, Muhammed Þevki, M. Þemseddin (Günaltay)’in Zulmetten Nura ve Hurâfattan Hakikate Adlý Eserle- rindeki Din Eðitimi Anlayýþý, Ya- yýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, SBE, 1986.
• Ayrancý, Ýlhami, “Cumhuriyet Döneminde Yapýlan Ýlk Resmi Ýslam Tarihi Ça- lýþmalarý (Tarih II Ortazamanlar Ders Kitabý Örneði)”, Dini Araþ- týrmalar Dergisi, Ankara Temmuz- Aralýk 2014.
• Ayrancý, Ýlhami, Bir Tarihçi Olarak M. Þemseddin Günaltay (Hayatý, Eser- leri ve Ýslam Tarihi Ýle Ýlgili Eserle- rinin Tahlili), Yayýmlanmamýþ Dok- tora Tezi, Ankara Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü 2007.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çaðdaþlaþma, Ýstanbul: Doðu-Batý Yay., trs.
• Bursalý Mehmed Tahir Efendi, Osmanlý Müellifleri, III, Ýstanbul 1342/1926, Matbaa-i Âmire.
• Çetinkaya, Bayram Ali, “Tek Parti Döne- minin Ýslamcý Baþbakaný”, Cumhu- riyet Üniversitesi, Ýlahiyat Fakülte- si Dergisi, sy. II, Sivas 1998.
• Çetinkaya, Bayram Ali, Þemseddin Gü- naltay ve Fikriyatý, Yayýmlanma- mýþ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi SBE 1994.
• Çubukçu, Ýbrahim Agâh, Türk Düþünce Tarihinde Felsefe Hareketleri, An- kara Üniversitesi Ýlahiyat Fakülte- si Yay., 1986.
• Deniz, Ali Çaðlar, M. Þemseddin Günaltay’ýn Dini ve Toplumsal Görüþleri, Yayým- lanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, SBE 2006.
• Dizdaroðlu, Hikmet, “Ýslam Tarihi”, Yeni Yayýnlar Aylýk Bibliyografya Der- gisi, VII, sy. IV Nisan 1962.
• Erdem, Hüseyin Subhi, M. Þemseddin Günaltay’da Türk Toplumunun Problemleri ve Felsefe, Yayýmlan- mamýþ Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi SBE 1995.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, Ýstan- bul: III-IV, s. 1362-3. (dipnot 20) 1977.
• Günaltay, M. Þemseddin, “Mülhitlerin Dinleri Bozup Yýkma Usulleri”, Ýslam-Türk Muhitu’l-Maarif Mec- muasý, c, II, sy. XCIII, Ocak 1948.
• Günaltay, M. Þemseddin, Geçmiþten Ge- leceðe, yayýna haz. Ahmet Lütfi Kazancý-Osman Kazancý, Ýstanbul: Marifet Yay., 2000.
• Günaltay, M. Þemseddin, Hurâfattan Ha- kikate, Tevsi-i Týbaat Matbaasý, 1332, (1916).
• Günaltay, M. Þemseddin, Hurafeler ve Ýslam Gerçeði, yayýna haz. Ah- met Gökbel, Ýstanbul 1997, Mari- fet Yay.
• Günaltay, M. Þemseddin, Hürriyet Müca- deleleri, haz. Sabahat Erdemir, Ýs- tanbul 1958, Gün Matbaasý.Günal- tay, M. Þemseddin, Ýslam Dini Ta- rihi I-II, Daru’l-Fünun Matbaasý, 1340-41 1924-25.
• Günaltay, M. Þemseddin, Ýslam’da Tarih ve Müverrihler, Ýstanbul: Evkafý Ýs- lamiye mat, 1339-1342.
• Günaltay, M. Þemseddin, Maziden Âtiye, Ýstanbul 1339, Kanaat Mat.
• Günaltay, M. Þemseddin, Türk Ýslam Ta- rihine Eleþtirel Bir Yaklaþým Ma- ziden Âtiye, yayýna haz. Ahmet Gökbel&Dursun Ali Aykýt, Ankara 2003, Akçað Yay.
• Günaltay, M. Þemseddin, Zulmetten Nu- ra, 1. Baský, Ýstanbul 1331/1915, Tevsi-i Týbaat Matbaasý.Günaltay, M. Þemseddin, Zulmetten Nura, haz. A. Lütfi Kazancý-Osman Ka- zancý, Ýstanbul 1998, Marifet Yay.
• Günaltay, M. Þemseddin, Zulmetten Nu- ra, yayýna haz. Musa Alak, Ýstanbul 1996, Furkan Yay.
• Güngör, Yasin, Rýfký Melül Meriç’in Haya- tý Eserleri ve Ýnkýrâz Adlý Þiir Kita- bý, Lisans Tezi, Ankara Üniversite- si, Ýlahiyat Fakültesi 2005.
• Gürtaþ, Ahmet, Atatürk ve Din Eðitimi, Ankara 1991, Diyanet Ýþleri Baþ- kanlýðý Yay.
• Hocaoðlu, Durmuþ, Laisizmden Sekü- lerizme Laiklik Sorununun Felse- fi Çözümlemesi, Ankara 1995, Sel- çuk Yay.
• Ýðdemir, Uluð, “Fikir ve Ülkü Adamý Gü- naltay”, Ulus Gazetesi, 22 Ekim 1961.
• Ýðdemir, Uluð, Cumhuriyetin 50. Yýlýnda Türk Tarih Kurumu, Ankara 1973, TTK Basýmevi.
• Ýþgüzar, Mehmet, Mehmet Þemseddin Günaltay’ýn Düþünce Tarihimizde- ki Yeri ve Eðitimle Ýlgili Görüþleri, Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Te- zi, Erciyes Üniversitesi SBE, 1998.
• Ýz, Mahir, Yýllarýn Ýzi, II. baský, Ýstanbul 1990.
• Jaschke, Gotthard, Yeni Türkiye’de Ýslam- cýlýk Akýmý, çev. Hayrullah Örs, An- kara 1972, Bilgi Yay.
• Kara, Ýsmail, Biraz Yakýn Tarih Biraz Uzak Tarih, Ýstanbul 1998, Kitabe- vi Yay.
• Kara, Ýsmail, Türkiye’de Ýslamcýlýk Düþün- cesi, I, Ýstanbul 1986, Risale Yay.
• Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Ýstanbul 1967.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Do- ðuþu, çev. Metin Kýratlý, Ankara: T.T.K. Yay., 1998.
• Manaz, Abdullah, Siyasal Ýslamcýlýk, Ýz- mir 1998.
• Mardin, Þerif, Türk Modernleþmesi, Ýstan- bul 1994, Ýletiþim Yay.
• Meriç, Cemil, Kültürden Ýrfana, Ýstanbul 1986, Ýnsan Yay.
• Ocak, A. Yaþar, “Günümüz Türkiye’sinde Ýslami Düþüncenin Bir Tahlil De- nemesi ve Tarih Perspektifi”, Zih- niyet Deðiþiklikleri ve Çaðdaþlaþ- ma, Bursa 1990.
• Özüçetin, Yaþar, Mehmet Þemsettin Günaltay’ýn Hayatý, Ýlmî, Ýdarî, Siyasî Faaliyetleri, Yayýmlanma- mýþ Doktora Tezi, Gazi Üniversite- si, SBE 2003.
• Safa, Peyami, “Bir Vücutta Yaþayan Ýki Günaltay”, Sebilu’r-Reþâd, c, IX, sy. CCXIV, 1956.
• Safa, Peyami, Türk Ýnkýlâbýna Bakýþlar, Ýstanbul 1995, Ötüken Yay.
• Sarýnay, Yusuf, Türk Milliyetçiliðinin Ta- rihi Geliþimi ve Türk Ocaklarý, Ýs- tanbul 1994, Ötüken Neþriyat.
• Þahin, Kamil, “Mehmet Þemseddin Gü- naltay”, TDVÝA, c. 14, Ýstanbul 1996.
• Þakacý, Mustafa, M. Þemseddin Gü nal- tay’ýn Felsefi Kiþiliði, Yayýmlan- mamýþ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, SBE 1996.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, c. 20, D, 8, B, 106, O, 1, 10.6.1949.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, c. 16, D, 8, B, 50, O, 1, 23.2.1949.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, c. 16, D, 8, B, 50, O, 1, 23.2.1949.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, c. 20, D, 8, B, 104, O, 3, 8.6.1949.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, c. 20, D, 8, B, 114, O, 3, 8.6.1949.
• Tarih II, Ortazamanlar, Ýstanbul 1931, Devlet Matbaasý.
• Tevfikoðlu, Muhtar, Rýfký Melül Meriç, Ankara 1986, Kültür ve Turizm Bak. Yay.
• Tunaya, Tarýk Zafer, Türkiye’de Ýslamcýlýk Cereyaný, c. II, Ýstanbul 1988.
• Tunaya, Tarýk Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, Ýstanbul 1998, Ýletiþim Yay.
• Tunaya, Tarýk Zafer, Türkiye’nin Siya- si Geliþme Seyri Ýçinde Ýkinci Jön Türk Hareketinin Fikri Esaslarý, Ýstanbul 1956, Ý.Ü. Hukuk Fakül- tesi Yay.
• Tunaya, Tarýk Zafer, Türkiye’nin Siyasi Hayatýnda Batýlýlaþma Hareketle- ri, Ýstanbul 1960, Yedigün Mat.
• Turhan, Mümtaz, Kültür Deðiþmeleri, Ýs- tanbul 1969, MEB Basýmevi.Türk Dili ve Edebiyatý Ansiklopedisi, c, III, Ýstanbul 1979, Dergâh Yay.
• Uyanýk, Necmi, “Modernist Ýslamcý Bir Aydýn Olarak M. Þemseddin (Gü- naltay) ve Eðitim Kurumlarýna Ba- kýþý”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bi- limler Enstitüsü Dergisi, sy. IV, Konya 1998.
• Uyanýk, Necmi, Modernist Ýslamcý Bir Ay- dýnýn Geleneksel Eðitim Kurumla- rýna Bakýþý: Medreseler Tekkeler ve M. Þemseddin Günaltay, Yayýmlan- mamýþ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE 1996.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çaðdaþ Dü- þünce Tarihi II, Ýstanbul 1966, Sel- çuk Yay.,
• Yakýt, Ýsmail, Atatürk ve Din, 5. Baský, Is- parta: SDÜ, Yay., No, V, 2002.
• Yýldýz, Sevdiye, M. Þemseddin’in Tarih-i Edyan Ýsimli Eserinin Sadeleþtiril- mesi ve Deðerlendirilmesi, Yayým- lanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Cum- huriyet Üniversitesi SBE 1998.