MUKAYESELİ HUKUK ÇERÇEVESİNDE İSLAM CEZA HUKUKUNDA CEHALET(KANUNU BİLMEME)

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 8 - Cilt: 8 Sayı: 8, 19 - 33, 13.07.2016

Vahap Ovacı

Öz

Bilindiği gibi İslam hukukunda ve pozitif hukuktaki sorumlulukta mükellef ve fiil için çeşitli şartlar aranmaktadır. Mükellef için sorumluluğun temeli ehliyete dayandırılmaktadır. Ehliyet vücup(hak) ve eda(fiil) ehliyeti olmak üzere iki kısımda ele alınmaktadır. Hak ehliyetinin temeli hayatta bulunmaya dayandırılırken, fiil ehliyeti ise akıl, buluğ, temyiz(ayırt etme gücü), rüşt ve kısıtlılık durumuna göre değerlendirilmektedir. Sorumluluğa ehil olmak için fiille ilgili olarak yapılabilirlik ve bilinebilirlik şartları aranmaktadır. Yapılabilirlik şartı yerine getirilmesi talep edilen fiilin aklen ve âdeten mümkün olmasını ifade eder. Bu makalemizde pozitif hukukta ve İslam hukukunda sorumlu olunacak fiilin bilinmesinin temellendirilmesi konusundaki doktrin tartışmalarını ve konuyla ilgili hukuki düzenleme ve yargısal içtihatları bilimsel yöntemlerle inceleyeceğiz. Makalemizde İslam hukuku ile pozitif hukukta bilmemenin, kişilerin sorumlu tutulup tutulmamalarına mazeret teşkil edip etmeyeceğini, her birini kendi kaynaklarından ortaya koyarak elde edilen sonucu karşılaştırmalı bir metotla değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Bilmeme, Sorumluluk, İslam Hukuku, Pozitif Hukuk

The Matter Of Ignorance In The Islamic Law Within The Scope Of Comparative Law

Öz

It is known that obligation in Islamic law and positive law requires a variety of conditions both for the obligant and the act. The basis of obligation of an obligant is based on legal capacity. Obligation is considered to involve two parts, namely the capacity to have rights and the capacity to act. While the foundation of the capacity to have rights is based on to be alive, the capacity to act is evaluated according to the conditions such as mental capacity, come of age, puberty, discretion and disability. To be obligant for an action requires the conditions of feasibility and awareness of the act. The condition of feasibility means that the act claimed to be performed is potentially reasonable and practicable. This article will examine through scientific methods the doctrine discussions, legislations and case-laws concerning the subject of act in Islamic law and positive law. We will evaluate whether not knowing positive or Islamic law constitute an excuse for people not to be obligant by putting forward its own resources and examining the results obtained with a comparative method.

Anahtar Kelimeler

Unknowing, Responsibility, Islamic Law, Positive Law

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel b. Muhammed, elMusned, Ýstanbul 1992.
• Atar, Fahrettin, Fýkýh Usulü, Ýstanbul 1988.
• Aydýn, Hakký, “Ýslam ve Türk Ceza Hukukunda Hukuki Bilmeme (Cehalet)”, AÜÝFD, sy. 12, Erzurum 1995.
• Bardakoðlu, Ali, “Ehliyet”, TDV Ýslam Ansiklopedisi, Ýstanbul 1994.
• Bengü, Cemil, Ceza Hukukunda Hata, Ankara 1948.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuku Ýslamiyye ve Ýstýlahat-ý Fýkhiyye Kâmusu, Ýstanbul 1967.
• Buhârî, Abdulazîz b. Ahmed b. Muhammed, Keþfu’l-Esrâr alâ Usûli’l-Pezdevî, Beyrut 1997.
• Buhârî, Abdillâh Muhammed b. Ýsmâîl, elCâmiu’s-Sahîh, Ýstanbul 1981.
• Cessâs, Alî er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, IIII, Ýstanbul 1335.
• Çolak, Mücahit, Ýslam Hukukunda Ceza Ehliyetini Etkileyen Durumlar, (Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi), Erzurum 2003.
• Demir, Bayram, Ýslam Ceza Hukukunda Kanunilik Ýlkesi, (Basýlmamýþ Doktora Tezi), Erzurum 2001.
• Dönmezer-Sahir, Sulhi-Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Ýstanbul 1987.
• Dural, Mustafa, Türk Medeni Hukukunda Gerçek Kiþiler, Ýstanbul 1984.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eþ’as, Sunen-i Ebî Dâvûd, I-V, Ýstanbul 1981.
• Ebû Zehrâ, Muhammed, Ýslam Hukuku Metodolojisi, çev. Þener, Abdulkadir, Ankara 1973.
• Es’ad, Ýbnu’l-Emîn Mahmûd, Telhîsu Usûli’l-Fýkh, Ýstanbul 2002.
• Farfûr, Abdullatîf, el-Vecîz fî Usûl-i Ýstinbâti’l-Ahkâm, Dýmýþk 2002.
• Gökmenoðlu, Hüseyin Tekin, Ýslam’da Þahsiyet Haklarý, Ankara 1996.
• Gözler, Gözler, Hukukun Temel Kavramlarý, Bursa 2008.
• Huderi Beg, Muhammed, Usûlu’l-Fýkh, Mýsýr 1969.
• Hallâf, Abdulvahhâb, Ýlmu Usûli’l-Fýkh, by., 2001.
• _____, el-Ehliyye ve Avârýduhâ fî’þ- Þerîati’l-Ýslâmiyye, Mýsýr 1374/1955.
• Ýbnu’l-Humâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdulvâhid, Þerhu Fethi’l-Kadîr, Beyrut ts.
• Ýbn Kayyým, Þemsuddîn Ebî Abdillâh Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye, et-Turuku’l-Hukmiyye fî Siyâseti’þ- Þer’iyye, Beyrut ts.
• Ýbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme, el-Muðnî, Beyrut ts.
• Ýbn-i Melek, Þerhi’l-Menâr, Ýstanbul ts. Koçak, Zeki, “Ýslam Hukuk Metodolojisinde Ehliyet ve Kýsýmlarý”, Diyanet Ýlmi Dergisi, sy. 4, Ankara 2003.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Habîb, el-Ahkâmu’s-Sultâniyye ve’lVelâyetu’d-Dîniyye, Beyrut 1990.
• Merdavî, Alâuddîn Ebî’l-Hasen Alî b. Suleymân, el-Ýnsâf fî Ma’rifeti’r-Râcih mine’l-Hýlâf alâ Mezâhibi’l-Ýmâmi’lMubeccil Ahmed b. Hanbel, thk. Muhammed Hamîd el-Fýkhî, Beyrut 19995
• Muslim, Ebû’l-Hüseyin Muslim b. elHaccâc el-Kuþeyrî en-Nîsâbûrî, elCâmiu’s-Sahîh, Ýstanbul 1992.
• Oðuzman-Seliçi, Kemal-Özer, Kiþiler Hukuku Dersleri, Ýstanbul 1988.
• Ovacý, Vahap, Ýslam Hukuk Metodolojisinde Aklýn Teþrii Rolü (Usûl-i Pezdevî ve el-Mustasfâ Örneðinde HüsünKubuh), (Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 20013.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, Ýstanbul 1992.
• Öztan, Bilge, Þahsýn Hukuku Hakiki Þahýslar, Ankara 1994.
• Paþa, Sava, Ýslam Hukuku Nazariyatý Hakkýnda Bir Etüd, çev. Arýkan, Baha, Ýstanbul ts.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz elUlvânî, el-Mahsûl fî Ýlm-i Usûli’l-Fýkh, Riyad 1979.
• Serahsî, Þemsu’l-Eimme, el-Mebsût, IXXX, Beyrut 1978.
• _____, Usûlu’s-Serahsî, thk. Ebû’l-Vefâ el-Afgânî, Beyrut ts.
• Þa’bân, Zekiyyuddîn, Ýslam Hukuk Ýlminin Esaslarý, çev. Ý. Kâfi Dönmez, Ankara 1996.
• Þâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ýdrîs, el-Ümm, Lübnan 1973.
• _____, er-Risâle, çev. Þener-Çalýþkan, Abdulkadir-Ýbrahim, Ankara 1996.
• Þâtýbî, Ebû Ýshâk Ýbrâhîm b. Mûsâ elLahamî, el-Muvâfakât fî Usûli’lAhkâm, thk. Abdusselâm Abduþþâfiî Muhammed, Beyrut ts.
• Þensoy, Naci, “Çocuk SuçluluðuKüçüklük-Çocuk Mahkemeleri ve Ýnfaz Müesseseleri”, ÝÜHFM, XVI, sy. 1, Ýstanbul 1949.
• Þevkânî, Muhammed, Ýrþâdu’l-Fuhûl, Beyrut 1994. Taner, Tahir, Ceza Hukuku, Ýstanbul 1949.
• TC. Anayasasý (1982). TCK (5237).
• Tirmizî Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Servet, el-Câmiu’s-Sahîh, Ýstanbul1992. Udeh, Abdulkadîr, Ýslam Ceza Hukuku ve Beþeri Hukuk, çev. Nuri, Akif, Ýstanbul 1977.
• Yargýtay Kararlarý (Ceza Bölümü 1941- 1942), Ankara 1945.
• Yüce, Turhan Tufan, Ceza Hukuku Dersleri, Manisa 1982.
• Zevkliler, Aydýn, Kiþiler Hukuku Gerçek Kiþiler, Ankara 1981.
• Zeydân, Abdulkerîm, el-Vecîz fî Usûli’lFýkh, Ýstanbul ts.