Bir Osmanlı Müfessiri ve Tefsiri: Gurâbzâde Ahmed Efendi ve Zübedü Âsâri'l-Mevâhib ve'l-Envâr'ı

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 10, 271 - 306, 30.12.2016

Mehmet Akif Alpaydın

Öz

Son yıllarda Osmanlı müfessirleri ve tefsirleri üzerine yapılan
çalışmalarda artış olduğu gözlemlenmektedir. Osmanlı dönemi tefsir anlayışını
ortaya koyma adına yapılan bu araştırmalara katkı sağlamayı hedeflediğimiz
makalemizde Gurâbzâde Ahmed Efendi’nin Zübedü Âsâri’l-Mevâhib ve’l-Envâr
isimli tefsiri tahlil edilmiştir. 17. yüzyılda kaleme alınmış olan ve Osmanlı
Türkçe tefsirlerin en mühimleri arasında yer alan bu eserin müellifine,
kaynaklarına, muhtevasına ve metodolojisine dair bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tefsir, Gurâbzâde, Zübed

Kaynakça

• Abay, Muhammed, Osmanlı Dönemi Müfessirleri, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bursa 1992.
• Arpa, Recep, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Gazete ve Dergilerinde Yer Alan Tefsir İlanları”, Usûl Dergisi, İstanbul 2011, XVI, 27-66.
• Aydar, Hidâyet, “Türklerde Kur’ân Çalışmaları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul 1999, I, 159-235.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsîr Tarihi Tabakatü’l-Müfessirîn, Bilmen ya-yınevi, İstanbul 1973.
• Birışık, Abdülhamit, “Osmanlıca Tefsîr Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”, İslâmi Araştırmalar, XVII, 1, Ankara 2004, s. 53-68.
• el-Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâ‘îl, el-Câmiu‘s-Sahîh, Dâru’l-Hadîs, Kâhire ts.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, Milli Eğitim basımevi, İstanbul 1951.
• _____, Îzâhu’l-Meknûn fî’z-Zeyl alâ Keşfi’z-Zunûn, Milli Eğitim basımevi, İstanbul 1972.
• Doğan, İshak, Osmanlı Müfessirleri, İz yayıncılık, İstanbul 2011.
• Gurâbzâde, Ahmed b. Abdillah en-Nâsıh el-Bağdâdî, Zübedü Âsâri’l-Mevâhib ve’l-Envâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmâniye, nr. 313.
• Kaya, Murat, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Kadar (1839-1908) Matbu Türkçe Kuran-ı Kerim Tercüme ve Tefsirleri, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2001.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1308, I-IV.
• el-Muslim, Ebû’l-Huseyn Muslim b. Haccâc, el-Câmiu‘s-Sahîh, (thk. Muham-med Fuâd Abdulbâkî), Dâru‘l-Hadîs, Kâhire 1997.
• Osmanzâde Tâib Ahmed, Hadîkatü’l-Vüzerâ, Cerîde-i Havâdis Matbaası, İstan-bul 1271.
• Öztürk, Mustafa, “Kur’ân Kıssaları Bağlamında İsrâiliyyât Meselesine Farklı Bir Yaklaşım -Tefsirde İsrâiliyyât Karşıtı Söylemin Tahlil ve Tenkidi-”, İslâmî İlimler Dergisi, Çorum 2014, IX, 1, s. 11-68.
• Serin, Muhittin, “Durmuşzâde Ahmed Efendi”, DİA, İstanbul 1989, II, 59.
• Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Silahdar Tarihi, Orhaniye Matbaası, İstanbul 1928.