Klasik İslam Modernizminin Karakter Yapısı

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 13, 233 - 251, 28.06.2018

Talha Erdem

Öz

İslam dünyası, tarihinde, ilki Eski Yunan felsefesinin İslam dünyasına girişi, ikincisi ise Moğol İstilası olarak gerçekleşen iki büyük tehditle karşılaştı. Bu iki tehdit Müslümanlar siyasi, ictimaî, kültürel ve ekonomik bakımdan güçlü oldukları için çabuk aşıldı. Hatta birinci tehdit bağlamında kurulan fikri temastan daha güçlü bir İslam düşüncesi ortaya çıktı. İkinci tehdit ise Müslümanların mağlup olduğu müstevlilere bir müddet sonra hâkim olmasıyla sonuçlandı. Üçüncü büyük tehdit 19. asrın başlarında siyasi, askerî, ekonomik ve kültürel alanlarda gelişen Hıristiyan Batı’nın İslam dünyasını bu alanlarda istila etmesi idi. Bu dönemde her sahada güçsüz görünen Müslümanlar, bu tehdit karşısında İslam dini ile kuvvet kazandıklarını fark ederek dini, savunmalarının merkezine aldılar. Batılı sömürgeci güce karşı direnç gösterenler Batı’da aynı sürecin

ortaya çıkardığı modernist aydınlar oldu. Bu makalede kendinden önce ortaya çıkan ihyacı akımların “Kur’an ve Sünnete dönme”, bidat ve hurafelerle mücadelesine ek olarak Hıristiyan-Batı olgusuna da dikkat etmek mecburiyeti duyan klasik İslam modernizminin karakter yapısı ele alınıp incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, eklektisizm, akılcılık, bilimsellik, İslam Modernizmi

Kaynakça

• Abduh, Muhammed, Tefsiru Cüz’i, Amme, Kahire 1994
• Abduu-Rıza, Menar,
• Aka, İsmail ve diğerleri, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul, Çağ Yayınları, 1989
• Akarsu, Felesefe Terimleri Sözlüğü, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1975
• Amârâ, Muhammed, el- A’mâlu’l-Kâmile Li’l-İmam Şeyh Muhammed Abduh, Kahire 1993
• Arslan, Ahmet, İslam Felsefesi Üzerine, Ankara Vadi Yayınları, 1996
• Aydın, Mehmet S., Fazlurrahman ve İslam Modernizmi, İslami Araştırmalar, c.4, sayı 4 (Fazlurrahman Özel Sayısı) 1990
• Başer, Vehbi, Modernizm ve Posmodernizm Arasında Kutsalın Yitirilisi, islâmiyât 6 2001, sayı 3, s.59-79
• Bayrakdar, Mehmet, İslam Felsefesine Giriş, Ankara Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 1999
• Fazlur Rahman, Islamic Modernizm: Its Scope Method and Alternatives, International Journal of Middle Eastern Studies, 1970
• Fazlurrahman, Tarih Botunva İslami Metodoloji Sorunu, çev. Salih Akdemir, Ankara, Ankara Okulu, 1997
• Fazlurrahman, The Impact of Modernity on Islam, İslamic Studies, İslamabad 1966
• Gibb, H.A.R., Modern Trends in İslam, Chicago, The University of Chicago Press, 1947
• Hamdi Yazır, Elmalılı Muhammed , Hak Dini Kur’ân Dili , İstanbul1979, 9 s. 6134.
• İslamoğlu, Mustafa, İslami Hareket Anadolu, İstanbul, Denge Yayınları, 1991
• İşcan, M. Zeki, Siyasal İslam (Dini ve Fikri Temelleri), Erzurum EKEV Yayınları, 2002
• J.J.G.Jansen, Kur’ân’a Bilimsel Filolojik-Pratik Yaklaşımlar, çev.Halilrahman Açar, Ankara 1993
• J.M.S. Baljon, Kur’ân’ın Yorumunda Çağdaş Yönelimler, çev. Şaban Ali Düzgün, Ankara 1994
• Özel, İsmet, Üç Mesele, Şule Yayınları,8. Baskı 1999,
• Öztürk, Çağdaş İslam Düşüncesinin Serencamı, TYB Akademi, Ocak 2012
• Öztürk, Mıstafa, Çağdaşlık ve Çağdaş Dönem Kur’ân Yorumlarına Bir Bakış, islâmiyât 7, 2004, sayı, 4, s.71-94.
• Paçacı, Mehmet, Çağdaş Dönemde Kur’an’a ve Tefsire Ne Oldu? islâmiyât 6, 2003, sayı 4, s.85-104
• Rızâ, Reşîd, Siratu’l-Üstaz, Mecelletu’l-Menar
• Sıddıqi, Mazharuddin, İslamic Modernism, İslamic Stıdies, İslamabad, 1973
• Sönmez, Mustafa, İslam Modernizminin Doğuşu ve İki Önemli Temsilcisi (Afgânî ve Abduh’un Modernist Yönlerine Kısa Bir Bakış), Atatürk Üniversitesi İlahiyat
• Fakültesi Dergisi, sayı. 18, 2002,
• Taylan, Necip, Anahatlarıyla İslam Felsefesi Kaynakları, Temsilcileri, Tesşrleri, Ensar Neşriyat, 1983
• Taylan, Necip, İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınlan, 1994
• Topaloğlu, Bekir, Kelam İlmi (Giriş), İstanbul, Damla Yayınevi, 1981
• Ülken, Hilmi Ziya, Eski Yunan’dan Çağdaş Düşünceye Doğru İslam Felsefesi Kaynakları ve Etkileri, İstanbul, Cem Yayınevi, 1993
• Yaran, Cafer Sadık, İslam Felsefesinin Karakteristik yapısı Özgün Eklektisizm, EKEV Akademi Dergisi Sayı, 17, Güz 2003,