An Essay On Sharh Al-Aqaid and Its The Theologıcal Value

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 14, 15 - 43, 30.12.2018

Harun Çağlayan

Öz

"Sharh al-Aqāid" is one of the important works of the sharh tradition in the Muslim education system in terms of the science of the Kalām. As a course book, Sharh al-Aqāid has been taught in the curriculum of madrasa for many centuries. The reason of Sharh al-Aqāid for being preferred as a course book is to summarize the previous theological literature in a simple and understandable way. The fact that Sharh al-Aqāid has a theological content, it needs to be evaluated from different angles. In the study, It has made some determinations on the theological value of Sharh al-Aqāid, as method, content and literature. Thus, an attempt was made to reach an analytical judgment on the work and what mean in terms of Muslim thought.

Sharh al-Aqāid edited by Teftāzānī is the most famous of the sharhes on “Aqāid an-Nasafī” is Omer an-Nasafī’s theology text. This reputation of the work has caused it to be one of the classical works in the field of kalām. There are two basic elements in the method of Sharh al-Aqāid used when describing the theological issues. The first of these is that it is prepared in a simple and short way according to the classical kalām problems. The second one is to give competing views of the rival sects in a comparative way and also partly to make their philosophy. In this respect, it is possible to see Sharh al-Aqāid as a kalām philosophy effort as well as being a work of kalām.

Anahtar Kelimeler

Sharh, Kalām, Teftāzānī, Sharh al-Aqāid, Aqāid an- Nasafī

Şerhu’l-Akâid ve Kelâmî Değeri Üzerine Bir Deneme

Öz

Şerhu’l-Akâid, Kelâm ilmi için önemli bir eserdir. Eser, asırlarca
medrese ders müfredatında kelâm ders kitabı olarak okutulmuştur. Bunun sebebi,
kendisinden önceki kelâmî konuları kısa ve anlaşılır bir metotla özetlemesidir.
Şerhu’l-Akâid’in teolojik bir içeriğe sahip olması, onun kelâmî olarak
farklı açılardan değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Çalışmada Şerhu’l-Akâid
adlı eser; metot, içerik ve literatür açısından incelenerek kelâmî değeri
üzerine bazı tespitlerde bulunulmuştur. Böylece eser ve eserin Müslüman düşünce
açısından ne anlam ifade ettiğine ilişkin çözümlemeci bir yargıya ulaşılmaya
çalışılmıştır.

Şerhu’l-Akâid, Sa’duddîn Mes’ûd b. Fahreddîn et-Teftâzânî
tarafından Ömer en-Nesefî’nin kelâm metni olan Akâidu’n-Nesefî üzerine
yazılmış şerhlerin en meşhurudur. Eserin bu ünü, onun kelâm alanındaki klasik
eserlerden biri olmasına neden olmuştur. Şerhu’l-Akâid’in, konuları işlerken
kullandığı metotta iki temel unsur bulunmaktadır. Bunlardan ilki, eserin klasik
kelâm sorunlarına göre sade ve kısa bir şekilde hazırlanmış olmasıdır. İkincisi
ise hem rakip mezheplerin görüşlerini mukayeseli olarak vermesi hem de bu
görüşlerin kısmen felsefesini yapmasıdır. Bu yönüyle Şerhu’l-Akâid’i,
kelâm eseri olmasının yanı sıra bir kelâm felsefesi girişimi olarak da görmek
mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Teftâzânî, Şerhu’l-Akâid, Kelâm, şerh, Akâidu’n-Nesefî.

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet. Kur’an’a Yabancılaşma Süreci. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Pozitif Matbaacılık, 2001.
• Aslantürk, Ayşe Hümeyra. “Nesefî Necmeddîn Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Altuntaş, Mehmet, “Kur’an’da Peygamberlere Gönderilen ‘Suhuflar/Kitaplar’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies, 11/12, (2016): 1-24.
• Avcı, İsmail. “Fatih’in Musahiplerinden Âlim ve Şair Molla Kırımî ve Bir Şiiri”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi sy.40, (2016): 111-127.
• el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed. Usûlu’d-dîn, thk. Dâru’l-Funûn, İstanbul: Devlet Matbaası, 1346-1928.
• Bebek, Adil. “Hayâlî Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bursalı, Mehmed Tâhir Efendi. “Osmanlı Müellifleri”. hzr. İsmail Özen, A. Fikri Yavuz, İstanbul: Meral Yayınevi, 2000.
• el-Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdulmelik b. Abdullah. Kitabu’l-irşâd ilâ kavâtıı’l-edille fî usûli’l-itikâd. thk. Muhammed Yusuf Mûsa, Alî Abdulmunîm Abdulhamîd, Bağdat: el-Mektebu’l-Hancî, 1369-1950.
• Çağlayan, Harun. Etik Açıdan Mâturîdî’nin Hidayet Anlayışı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Demirci, Osman. “Osmanlı Medreselerinde Kelâm Öğretimi (İznik, Bursa, Edirne, İstanbul)”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
• Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Düşünce Geleneğinde ‘Siyasi Metin’ Olarak Kelam Kitapları”. Türkiye Arastırmaları Literatür Dergisi 1 (2003): 379-398.
• Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Felsefe Biliminin Arkaplanı: Semerkand Matematik Astronomi Okulu. Dîvân İlmî Araştırmalar sy.14 (2003): 1-66.
• Gökyay, Orhan Şaik-Özen. “Molla Lutfî Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• İbiş, Fatih. “Bir Cümlenin İzini Sürmek: Şerhu’l-Akâid Hâşiyelerinde Kelam-Felsefe İlişkisi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi sy.8, (2017): 134-152.
• Kumbasar, H. Murat. “Taftâzânî (h.722-792/m.1322-1390)’nin Eserleri”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi sy.25 (2006):149-164.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbu’t-tevhid. nşr. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, Ankara: İsam Yayınları, 2003.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu ehl-i sunne. thk. Mecdî Bâsellûm, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 426/2005.
• en-Nesefî, Ebû’l Muin Meymûn b. Muhammed. Et-temhîd fî usûli’d-dîn. thk. Abdulhay Kâbîl, Kahire: Dâru’s-Segâfe, 1407-1987.
• Öcal, Şamil. “Osmanlı Kelamcıları Eş’ari miydi?”. Dini Araştırmalar Dergisi 2 sy.5 (1999): 225-254.
• Özen, Şükrü. “Teftâzânî Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Özervarlı, M. Sait. “Osmanlı Kelâm Geleneğinden Nasıl Yararlanabiliriz?”. Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları, edt. Ali Akyıldız, Ş. Tufan Buzpınar, Mustafa Sinanoğlu, İstanbul: b.y., 2007.
• Sinanoğlu, Mustafa. “el-Mevâkıf Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Şerh Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Şensoy, Sedat. “Şerh Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• et-Teftâzânî, Mesud b. Ömer Sa’duddîn. Şerhu’l-akâid en-nesefî. thk. Tâhâ Abdurraûf Sa’d, Kahire: Mektebetu’l-Ezheriyye lin-Nuzâs, 1421-2000.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed bin Îsâ. Sünen-i Tirmizî. Riyad: Mektebetu’l-Meârif, 1471.
• Toksöz, Hatice. “Osmanlı’nın Klasik Döneminde Felsefe ve Değeri”. Değerler Eğitimi Dergisi sy.13, (2007):123-154.
• Topaloğlu, Bekir. Mâtürîdiyye Akaidi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Tözluyurt, Mehmet “Kur’an’da Allah ve İnsan’ın Sonsuzluğu Üzerine Bir İnceleme”. Bozifder 13, sy.13, (2018): 185-212.
• Uludağ, Süleyman. Şerhu’l-Akâid Tercümesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Akâidu’n-Nesefî Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Usûl-i Selâse Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Yazıcıoğlu, Said. “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreselerinde İlm-i Kelâm ve Genel Eğitimdeki Yeri”. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi sy.4 (1980): 273-283.
• Yurdagür, Metin. Bibliyografik Bir Kelam Tarihi Denemesi, Kayseri Râşid Efendi Kütüphanesindeki Arapça Akaid ve Kelam Yazmalarının Tanıtım ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Er-Tu Matbaası 1989.