Kur’an-ı Kerim’in Yemin Üslûbu

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 15, 85 - 112, 30.06.2019

Mehmet Çalışkan

Öz

Yemin, Kur’an’ın zengin üslûbu
içerisinde çok sayıdaki ayette yer almış Kur’anî bir kavramdır. Bu durum,
Kur’an’ın anlatımında ve anlaşılmasında yeminin ne denli önemli bir yere sahip
olduğunu göstermektedir. Yemin, Kur’an’ı anlama çabaları çerçevesinde bir kaide
ilmi olarak değerlendirilmiş ve “Ulûmu’l-Kur’an” konuları arasında
“Aksâmu’l-Kur’an” başlığı altında yer almıştır. Bu mesele, hakkında çok farklı
görüşlerin serdedildiği nadir konulardan birisidir. Kur’an’ın Mekkî
sûrelerindeki yeminleri üç gurupta toplamak mümkündür. 1. Allah’ın bizzat kendi
zat ve sıfatına yemin etmesi, 2. Allah’ın fiilleriyle ile yapılan yeminler 3.
Allah’ın yarattıklarına dair yaptığı yeminlerdir. Medeni surelerdeki yeminlerin
farklı format içinde olduğu görülmektedir. Genel itibariyle Medeni sure
yeminleri, Mekkî sure yeminlerinden farklı olarak, açık yeminler olmadığı için
bir kısım harfler, edatlar ve lafızların vurgusundan tespit edilmeye
çalışılmıştır. Yemin lafızlarının geçtiği “muksemun bih”ler istidlali olmaktan
çok bilgi yüklü ve hüküm içerikli haberlerdir. Medine dönemi ayetlerdeki yemin
içeriklerini imanın hakikati, Allah yolunda mücadelenin te’kîdi, Allah yolunda savaşanların
afla karşılanacakları, Yahudilerin ve Hıristiyanların inanç durumu,
Müslümanların onlara karşı alacağı tutum şeklinde ifade edebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, kasem, yemin, hilf

Kaynakça

• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve-s-seb‘il-mesânî. Beyrut: Dârul’l-kalem, ts.
• Arendok, C. Van. “Hilf”, İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı yayınları, 1964.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Yemin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Certel, Hüseyn. “Hz. Peygamberin Risalet Görevine Hazırlanması Bağlamında Çocukluk ve Gençlik Dönemi Yaşantıları”. Ekev Akademi Dergisi, 8/19, (2004).
• Cevad, Ali. el-Mufassal fî Tarihi’l-‘Arab kable’l-İslam. Bağdât: Bağdat Üniversitesi Yayınları, 1993.
• Cevherî, Ebû Nasr, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh: tâcu’l-lüğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. Nşr. Şihâbüddîn Ebû ‘Amr. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1998.
• Çağatay, Neşet. İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1957.
• Çalışkan, Mehmet. Kur’an Dilinde Kasem (Yemin) Üslûbu. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîri’l-hadîs. Çev. Şaban Karataş-Ahmet Çelen. İstanbul: Düşünce Yayınları, 2007.
• Fahreddin er-Râzî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-fikir, 1981.
• Ferâhî, Abdulhamid. İm‘ân fî aksâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebü selefiyye 1994. Halebî, Ebu’l-Abbas Şihâbüddîn Ahmed b. Yusuf b. İbrahim. ‘Umdetü’l-huffâz fî tefsîri eşrefi’l-elfâz. Thk. Muhammed Basil. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-‘ilmiyye, 1996.
• Hamidullah, Muhammed. “Îlâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. 2000.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1972.
• İbn Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahmân. Nüzhetü’l-A‘yüni’n-nevâzir fî ‘ilmi’l-vucûh ve’n-nezâir. Thk. Muhammed Abdulkerim Kâzım er-Râzî. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 1984.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemalüddin Abdullah. Muğni’l-lebîb ‘anKütübi’l-E‘ârib. Beyrut: Türâsi’l-İslam, 2010.
• İbn Kayyim el Cevziyye. et-Tıbyân fî eymâni’l-Kur’an. Nşr. Abdullah b. Salim el-Batâtî, Mekke: Dâru’l-‘âlemi’l-fevâid, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Mısır: Dâru’l-me‘ârif, 1979.
• İbrahim, M. Zakyı, “Kur’an’da Yeminlere Bintü’ş-Şati’nin Edebî Katkısı”, çev. Burhan Sümertaş The Jurnal of Akademic Social Science Studies, 6/3 (2003).
• Kattân, Mennâ Halil. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Kahire: Mektebetü’l-vehbe, ts.
• Kılıç, Sadık. Yemin olsun ki (Aksâmu’l-Kur’an). Erzurum: İhtar Yayınları 1996.
• Nüceyrâmî, Ebû İshak İbrahim b. Abdillah, b. Muhammed. Eymânü’l-‘Arap fi’l-Câhiliyye. Nşr. Muhibbuddin el-Hatib, Kahire: Mektebu selefiyye, 1963.
• Öztürk, Hayrettin. “Abdulhamîd el-Ferâhî’nin ‘Kur’an’daki Yeminler’ Adlı Makalesinin Üzerine Bir Değerlendirme. On dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2013).
• Öztürk, Nermin. İlahi Dinlerde Yemin Keffaret ve Kurban. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2002).
• Pederse, Jhon. “Kasem” İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1967.
• Rağıb el-Isfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Hüseynî, b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Nşr. Muhammed Seyyid Kîlânî, Beyrut: Dâru’l-ma‘rife 1996.
• Serahsî, Muhammed İbn Ahmed. Kitâbü’l-mebsût. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife ts.
• Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celalüddin Abdurrahman. el-Itkân fî ‘lûmi’l-Kur’an. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1978.
• Şahinoğlu, Nazif. “Yemin” İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Turan, Abdulbaki, “Kur’an-ı Kerim’de Yeminler”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1986).
• Yılmaz, M. Faik. “Aksâmu’l-Kur’an Bağlamında ‘Allah Nelere, Niçin ve Neden Yemin Eder?’ Sorularını Yeniden Düşünmek”. İslami İlimler Dergisi 5/1 (2010), 133-149.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bereddîn Muhammed. el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. Nşr. Muhammed Ebu’l-Fazıl İbrahim, Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye, 1972.