Sebeb-i Nuzûl Rivayetleri Bağlamında Âl-i İmrân Suresi 1-80 Ayetleri ve Muhkem-Muteşâbih Meselesi

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 16, 153 - 169, 31.12.2019

Zeynel Abidin Aydın

Öz

Muhkem-muteşâbih
meselesi, Hz. Peygamber ve sahabe dönemleri hariç tutulursa başlangıçtan bu
yana tartışılan ve üzerinde ittifak sağlanamayan hususlardan birisidir.
Üzerinde konsensüs oluşamamasının en önemli sebeplerinden biri kanaatimizce,
konunun sebebeb-i nüzûl bilgileri dikkate alınmadan değerlendirilmesi ve
mecrasından uzaklaştırılmasıdır. Böyle olduğu içindir ki zaman içerisinde
Kur'an’ın tamamı muhkem-muteşâbihin konusu haline getirilebilmiş ve muhtelif
mezhep mensupları kendilerine göre listeler oluşturabilmiştir. Bu durum da bir
mezhebe göre muhkem olan bir ayetin bir başkasına göre muteşâbih kabul
edilebilmesi sonucunu doğurmuştur. Meselenin özüne uygun bir biçimde ortaya
konulabilmesi için Âl-i İmrân Suresi’nin nüzulüne dair kaynaklarımızda yer alan
bilgilerin dikkatlice analiz edilmesinden başka çıkar yol gözükmemektedir. Bu
bilgiler dikkate alındığında surenin ilk seksen küsür ayetinin, Hz. İsa’nın
tanrılığı bağlamında Necran Hristiyan Heyeti’yle Hz. Muhammed arasında yaşanan
tartışmalar üzerine nazil olduğu anlaşılmaktadır. Konuyu sebeb-i nüzûle dair bu
bilgiler çerçevesinde inceleyen çalışmaların yokluğu -bir makale hariç ki onun
da bizim ulaştığımız sonucu ortaya koymadığı görülmüştür- bizi bu araştırmaya
sevk etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Âl-i İmran Suresi, Sebeb-i Nuzûl, Muhkem-Muteşâbih, Necran Hıristiyan Heyeti, Hz. İsa’nın Tanrılığı

Kaynakça

• Abduh, Muhammed - Reşid Rıza, Muhammed. Tefsîru’l-Menâr (Tefsîru’l-Kur'âni’l-Hakîm). Kâhire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Ufuk Neşriyat, 1992.
• Begavî, Ebû Muhammed Huseyn b. Mesud. Meâlimu’t-tenzîl. Riyad: Dâru Tayyibe, 1409/1988.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsiru’l-Hadîs, 3. Baskı, Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2000.
• Düzgün, Şaban Ali, Adem’den Öncesine Dönüş, 1. Baskı, Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. Tevhid Mesajı Özlü Kur'an Tefsiri. 2. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Ferrâ, Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur'an. 3. Baskı. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1403/1983.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman. Tefsîru’l-Kur'ani’l-azîm. Riyad: Mektebetu Nazar el-Bâz, 1417/1997.
• Kurtubî, Ebû Bekir. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur'an ve’l-mubeyyin lima tezammenehû mine’s-sunneti ve âyi’l-furkân. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1427/2006.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Mahmud. Te’vilâtu ehli’s-sunne. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1425/2004.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. Thk. Dr. Abdullah Mahmut Şahhâte. Mısır: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-Âmme, 1979.
• Öztürk, Mustafa. “Müteşabih Kavramı Bağlamında Tefsir Usûlü’nün (Ulûmu’l-Kur’ân) Mahiyeti Ve Pratik Değeri Üzerine Bir İnceleme”. Bilimname 4/15 (2008): 29-46.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur'an. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûnu’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Riyad: Mektebetu’l-Ubeykân, 1418/1998.